WIESŁAW WERNIC SŁOŃCE ARIZONY CZYTELNIK WARSZAWA 1989 ILUSTROWAŁ STANISŁAW ROZWADOWSKI Redaktor techniczny Alina Szubert-Jaroslawska i Copyright by Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik Warszawa 1980 ISBN 83-07-01969-9 W samo południe Niezliczona iloć czynników złożyła się na to, by Daleki Zachód zajšł szczególne miejsce w kronikach amerykańskiej kultury. Majestatyczne piękno jego położenia i charakter tutejszego osadnictwa zadziwiajšco kontrastowały ze stosunkowo jednostajnym obrazem wsi i miast na Północnym Wschodzie, z nużšcš monotoniš rodkowego Zachodu i plantacji Południa. Już sam ogrom tych przestrzeni i fantastyczne kształty rozpalały ludzkie myli, słowa i czyny. Lawina pędzšca do kopalń, do bogatych, żyznych gruntów i do niezwykle bujnych drzewostanów wytworzyła różne grupy społeczne, w niczym nieprzypominajšce tego społeczeństwa, które powstało na szlakach pochodu do doliny Missisipi. Z tego wszystkiego rodził się nowy styl życia. Na ogromnych przestrzeniach, gdzie gęstoć zaludnienia była niewielka, a więzów prawa właciwie nie odczuwano, swobodnie mogły się przejawiać prymitywne, anarchistyczne instynkty poszukiwaczy przygód; codziennie urozmaicały życie strzelaniny, rabunki i morderstwa. Rozpętana przez poszukiwaczy bogactw i odkrywców złóż spekulacja, fortuny powstałe w okamgnieniu dzięki popiesznemu podziałowi gruntów federalnych *, budowie linii kolejowych i odkryciu nowych skarbów mineralnych, wszystkie te niemajšce precedensu zjawiska wstrzšsnęły całym kontynentem wzdłuż i wszerz. Pod wieloma względami ten ostatni pęd na zachód wniósł do amerykańskiego życia nowy ton. Działalnoć, dynamika i sukces uważane za charakterystyczne dla życia na ŤDzikim Zachodzieť, stały się w oczach ludzi tęsknišcych do niezwykłych przygód symbolem całej Ameryki." Od tych pierwszych dni, gdy fala białych osadników płynęła jak lawina ze wschodnich stanów Ameryki ku dziewiczym ziemiom odkrytego Dzikiego Zachodu", minęło lat kilkanacie. Był rok 1883. Mimo wiosny wstał dzień niezwykle goršcy, a na dwu krzyżujšcych się drogach-ulicach małego miasteczka nie widać było ani jedców, ani przechodniów. Okna kilkudziesięciu drewnianych domów zasłonięto solidnymi okiennicami bšd też rodzajem rolet z płaskich deseczek połšczonych sznurkiem. Upał doskwierał. Mogło się wydawać, iż okršgłe słupy, podpierajšce spadzisty dach werandy jednego z większych budynków, za chwilę zacznš się pocić. Daszek rzucał cień na deski werandy, a na tych deskach siedział z nogami opuszczonymi ku ziemi mężczyzna w kapeluszu o szerokim rondzie, które chroniło mu twarz zarówno przed słońcem, jak przed spojrzeniem wcibskiego obserwatora. Ale nikogo w pobliżu nie było. Tuż obok samotnej postaci spoczywała kurtka ze skóry łosia, nieco zakurzona, ale bez dziur i łat, co wiadczyło, że jej włacicielowi musiało się wieć niele. Mężczyzna miał na sobie bawełnianš koszulę w niebiesko-czarnš kratę, rozpiętš pod szyjš, oraz skórzany pas. Przy pasie wisiały dwa futerały od rewolwerów, tych wielkich, ciężkich bębenkowców marki colt", prostych w obsłudze i niezawodnych w użyciu. Gdy była potrzeba lub jej... nie było. Ale futerały wisiały lekko, całkowicie próżne. Obok odpoczywajšcego nie leżała ani nie stała oparta o cianę żadna inna broń: rusznica, karabin, strzelba czy automatyczny, wielostrzałowy sztucer. Nie było broni również przy łęku siodła karogniadego konia, przywišzanego końcami uzdy do jednego ze słupków podpierajšcych dach werandy. Koń grzebał kopytem w czerwonoceglastym pyle drogi, z głowš pochylonš ku ziemi przysłoniętej smugš cienia. Zad zwierzęcia lnił blaskiem odbitego słońca i pokrywał się kroplami potu. Pot ciekał również po policzkach człowieka, a kraciasta koszula przylgnęła mu do pleców. A przecież wystarczyło wstać i zrobić kilka kroków, aby znaleć się pod dachem domostwa, w półmrocznej sali, gdzie temperatura musiała być o kilka stopni niższa. Sali dostępnej dla wszystkich. Nad drzwiami wisiał przecież zachęcajšcy napis, wymalowany czerwieniš na desce: Arizonac". Z lewej strony nieznany autor odtworzył zielonš farbš potężny, trójramienny kaktus, z prawej strojnš kolorowymi piórami, o brunatnym obliczu, głowę indiańskiego wojownika. Była to gospoda restauracja, hotel, a jednoczenie skład najpotrzebniejszych przedmiotów codziennego w tych stronach użytku. Nazwa Arizonac" i wizerunek kaktusa mówiły dobitnie każdemu, kto znał się na rzeczy, o terytorialnej przynależnoci miasteczka *. Mężczyzna siedzšcy na werandzie dobrze orientował się w symbolice napisu i w przyjemnociach, jakich mogło mu dostarczyć wkroczenie w głšb budynku. Na myl o tym oblizał końcem języka zaschnięte wargi, ale nie podniósł się. Wiedział, iż wszedłszy do sali napotka na swej drodze obity blachš kontuar, wilgotny od kropel piwa, a za kontuarem stać będzie spocony grubas, który bez słowa, zapraszajšcym gestem podsunie mu kufel pienišcego się złotawego płynu. Widział go już przecież, gdy przybywszy przed gospodę, miało wkroczył do wnętrza, zapytujšc, czy bawi tu dżentelmen o nazwisku Karol Gordon. Bawi, owszem, ale wyjechał o wicie, zapowiadajšc swój powrót wieczorem. Wyszedł bez słowa, machnšwszy rękš na podsuwany mu kufel. Piwo, zimne piwo było na pewno trunkiem orzewiajšcym. Prawie czuł na podniebieniu goryczkę chłodnego, pachnšcego chmielem napoju. Ale za piwo należało zapłacić. A przybysz nie miał nawet srebrnej półdolarówki ani żadnej innej obiegowej monety wiata, poza jednš jedynš... centowš. Dlatego tkwił na werandzie w cieniu, który nie przynosił uczucia chłodu. Siedział i rozmylał złorzeczšc w skromnych jednak słowach Karolowi Gordonowi za pragnienie, za upał, za udrękę oczekiwania w skwarze. A przecież wina Karola Gordona ograniczała się tylko do całodziennego wyjazdu z nudnego i obrzydliwego jak przesolony led miasteczka. Sprawcš istotnego kłopotu był zupełnie kto inny. Nie mógł sobie teraz darować, że nie wierzył opowieciom o tej krainie. Dlatego włanie, niewierny Tomasz, otrzymał bolesnš nauczkę. Umiechnšł się zaciskajšc wyschłe wargi na wspomnienie szczegółów na nowo popadł w ponurš za dumę. Jakże to było? Jechał od witu poprzez niezwykłš krainę, gdzie każda przebyta mila odsłaniała nowe, odmienne widoki. Przymknšł oczy, aby nie widzieć słońca, czerwonego pyłu ani wznoszšcego się naprzeciw budynku, który wydawał się jakby wymarły i od razu ujrzał pod powiekami inny obraz: ziemię bezkresnš, na pozór bezludnš. Wyruszył w drogę tego dnia o wicie. Czerwone cienie padały od czerwonych, fantastycznych wzgórz o szczytach płaskich jak stoły, zielone cienie rzucały piniowe lasy i potężne drzewa jałowcowe wyglšdały jak granatowe. Jechał tš drogš po raz pierwszy w życiu, obdarzony tysišcem wskazówek gospodarza saloonu, w którym spędził noc. Prosto, jak strzelił, szlak jest przetarty, nie zabłšdzi pan. Koło samotnego pnia złamanej pinii skręcić trzeba na prawo, a potem na lewo i dalej znów prosto. Gdy słońce stanęło pionowo, zatrzymał się przy strumieniu bulgocšcym po żółtych głazach. Niech pan nie zapomni napoić konia słyszał jeszcze ostrzegawczy głos. To jedyna woda po drodze. W tym kraju istniejš tylko małe ródła. Apacze majš rację, to istotnie arizonac. Arizona... Apacze... Trochę go to stropiło. Krótka droga, a pan ma dobrego konia, jeli się nie mylę... Więc chociaż Karol Gordon radził w swym licie: Nie podróżuj sam, to trochę ryzykowne", zapewnienie karczmarza dodało otuchy. Nikt zresztš nie wybierał się do tamtego miasteczka. Strumień bulgotał i mgiełka wilgoci drżała w rozpalonym powietrzu. Nadcišgało południe w tej najgorętszej krainie Północnej Ameryki *. Podróżny zrzucił wówczas kurtę, zdjšł kapelusz, zanurzył głowę w wodzie, potem ręce aż po łokcie i rozcišgnšł się na skšpej trawie porastajšcej brzeg. Leżał spoglšdajšc na zdumiewajšcš grę barw skał i rzadkiej rolinnoci o intensywnych, kontrastowych kolorach, na dziwaczne kształty urwiska, dwigajšcego się z rozpękłej, pełnej szczelin ziemi po drugiej stronie rzeczki, w odległoci kilku jardów. Czerwonożółta skała, z trzema haczykowatymi szczytami, wyrosła ponad otoczenie w wyniku erozji wód, którym się oparła, ale której nie oparła się ziemia. Rok po roku wody arizońskiej wyżyny porywały miękki grunt niosšc go ku nizinom. A skała wyrastała coraz wyżej. Co jak kanion Colorado" * pomylał i głono ziewnšł. Potok wypływał z doliny pnšcej się ku górze i coraz bardziej zwężanej postrzępionš liniš wierków, upłazów, kamienistych żlebów, wród których sterczały rzadkie, trójpalczaste kaktusy, przekraczajšce swš wysokociš człowieka siedzšcego na koniu. Nieco wyżej, jak ciemnogranatowa linia, widniał skrawek dziwnego lasu potężnych jałowców. Leżał i odpoczywał nie mylšc o niczym. Wtedy usłyszał: Leż spokojnie! Nie ruszaj się! Nawet nie drgnšł. Kštem oka spojrzał ku czystemu błękitowi nieba, ale dojrzał tylko pionowy cień postaci ludzkiej, a na pierwszym, najbliższym planie czarny, okršgły otwór rewolwerowej lufy. Leż powtórzył zimny, obojętny głos. Ten sam głos komenderował: Przetrzšnijcie juki! Usłyszał z kolei stukot końskich kopyt po kamieniach, a potem inny głos, o prawie dziecinnym brzmieniu: Fred, potrzymaj uzdę. Dalej była cisza, ale cień sylwetki trwał nad nim, a czarny otwór lufy nadal zakrywał niebo. Potem znowu czyje pytanie: Jest tam co? I krótka odpowied: Pienišdze. Resztę zostawić powiedział człowiek trzymajšcy rewolwer. A broń? Przykro mi odezwał się do leżšcego musimy zabrać wszystkie te pukawki. Fred, wyjmij rewolwery. To dla naszego bezpieczeństwa wyjanił. Leżšcy umiechnšł się: Rozumiem mruknšł.. Doskonale, rozumiemy się nawzajem. Obca ręka wycišgnęła jeden, potem drugi rewolwer. Możesz wstać. Podniósł się powoli. Gdy stanšł,...
mehikos