Histologia.pdf

Page 1 of 29

Histologia

Maciej Tomczak

(czama@tlen.pl)

Techniki używane w histologii

Mikrometr = 10-6m, nanometr = 10-9m, angstrem = 10-10m

Mikroskopia

Mikros + skopein (mały + przeglądać)

Mikroskop świetlny – za pomocą światła (400 – 800 nm).

Budowa: obudowa, elementy optyczne powiększające [okular (8-12x), obiektywy w rewolwerze (10x, 40x, 100x)], elementy pomocnicze

[kondensor – soczewki skupiające światło].

Zdolność rozdzielcza – najmniejsza odległość między dwoma strukturami, które można odróżnić od siebie jako dwie odrębne struktury.

Ważniejsza, niż powiększenie geometryczne.

Informacje na obiektywie: powiększenie, apertura numeryczna, długość tubusu, grubość szkiełka nakrywkowego.

Zdolność rozdzielcza:

λ - długość fali światła; n – współczynnik załamania światła, α - połowa kąta rozwarcia systemu

optycznego. nsinα to apertura numeryczna. Przez jej zwiększenie (np. obiektyw immersyjny + ciecz o

dużym współczynniku załamania światła) możemy zwiększyć ZR ( 1 µm -> 0,15µm).

R =

sin

Mikroskop elektronowy – strumień elektronów przemieszczających się w polu elektromagnetycznym (0,005 nm, U=80Kv).

TEM – transmisyjny mikroskop elektronowy – elektrony przenikają przez struktury badane. Elektrony emitowane przez katodę biegną w

próżni, w układzie elektromagnesów [odpowiednik kondensora, obiektywu, okularu]. Preparat – między elektromagnesami kondensora i

obiektywu. Okular – ekran fluoryzujący. ZR = 0,2-1,0 nm.

SEM – skanujący mikroskop elektronowy – elektrony odbijają się od powierzchni struktury, potem są skanowane. ZR = 10 nm.

Technika histologiczna

Tkanki są grube, nie dają obrazu, bo są nieprzepuszczalne. Należy je pociąć (grubość – 0,5-1,0µm – optyczny, 0,1µm – transmisyjny

Utrwalanie – zanurzenie w utrwalaczu. Najczęściej: formalina, etanol. Inne: np. mikrofale. Zapobiega gniciu, autolizie.

Przygotowywanie skrawków – odwodnienie tkanek w etanolu o zwiększających się stężeniach, zatopienie w parafinie (świetlny) lub żywicy

epoksydowej (elektronowy), formowanie bloczków, cięcie mikrotomem. Usuwanie parafiny, pozostawienie żywicy epoksydowej.

Przygotowywanie skrawków metodą mrożenia – szybko, np. podczas operacji. Zamrażanie dzięki CO2 (-20 stopni). Krojenie na mikrotomie

mrożeniowym. Gorsza jakość, ale krótki czas i zachowanie tłuszczu [w parafinie – wypłukiwane].

Przygotowywanie komórek in toto – komórki krwi nie wymagają skrawania, można je oglądać w całości. Także: komórki złuszczone z

powierzchni ciała. Wykonuje się rozmazy. Cytologia eksfoliatywna – zajmuje się analizą komórek z wydalin, złuszczonych, z powierzchni

ciała. Replika narządu – dotknięcie przekroju narządu do szkiełka podstawowego – komórki można oglądać in toto.

Barwienie

Podobny stopień absorpcji światła = nie są rozróżnialne.

Barwienie polega na – chemicznym wiązaniu barwnika ze strukturami tkankowymi, adsorpcji barwnika na powierzchni struktur, redukcji

chemicznej niektórych soli metali przez struktury tkankowe z odkładaniem się na nich metalu pierwiastkowego.

Hematoksylina i eozyna (H+E). H – zasadowa. E – kwasowa. Gdy wybarwiają się z barwnikami zasadowymi = zasadochłonne, gdy z

barwnikami kwasowymi – kwasochłonne.

Do elektronowego – cytrynian ołowiu lub czterotlenek osmu.

Wpływ techniki na jakość preparatów [artefakty] – zmiana wielkości, kształtu, składu chemicznego; przemieszczanie, uszkadzanie

mechaniczne. Wypłukiwanie tłuszczów, glikogenu.

Interpretacja skrawków tkankowych – tkanki są trójwymiarowe, skrawki – dwuwymiarowe. Skrawki ułożone pod różnym kątem – zostaną

przekrojone skośnie, rzadziej podłużnie – daje to mylne wyobrażenie np. o przekrojach.

Skład i czynności tkanek

W organizmie – nabłonkowa, łączna, mięśniowa, nerwowa. Komórki + istota międzykomórkowa. Wspólne pochodzenie – zapłodnione jajo.

Rodzaje komórek – 200 rodzajów powstaje w procesie różnicowania. Specjalizacja czynnościowa – komórki pełnią różne funkcje. Funkcja

powiązana jest z budową, kształtem [kulisty, owalny, wrzecionowy, walcowaty, gwiaździsty], wielkością [4-100µm do wielu cm].

Istota międzykomórkowa – płyn (we krwi), żel z makrocząsteczek istoty podstawowej lub np. włókna. Zawsze: woda. Płyn tkankowy –

woda wraz z jonami. Przemieszcza się od naczyń do tkanek i odwrotnie. Transportuje substancje odżywcze i produkty metabolizmu.

Ogólne cechy fizyczne i chemiczne tkanek – 70% wody i ze związków rozpuszczalnych w wodzie. Koloidy – nadają tkankom lepkość.

Roztwory krystaliczne – ciśnienie osmotyczne [280-320 mOsm/l – izotoniczne; hipotoniczne i hipertoniczne]. K+ - w komórkach 140 mmol,

Na+ - 10 mmol. W istocie międzykomórkowej odwrotnie. Pobudzenie komórkowe – przenikanie Na+ do wnętrza komórki.

Ujemny ładunek błony – dzięki obecności białek, glikoprotein, węglowodanów na powierzchni komórek.

Związki organiczne drobnocząsteczkowe:

Kwasy nukleinowe - DNA [6-12pg; 1mln genów w każdej komórce, 50-100 tys. genów struktury], RNA [transkrypcja, translacja]

Białka – struktura I, II, III, IV rzędowa (sekwencja, helisa, figury przestrzenne – białko globularne, twory przestrzenne. 30 tys. rodzajów.

Węglowodany – cukry proste [produkty pośrednie np. glukoza], wielocukry, glikoproteiny, glikoproteidy [błony komórkowe – receptory;

antygeny grup krwi], kompleksy wielocukrów i białek [wolne przestrzenie tkanki łącznej; transport, filtracja, oczyszczanie]

Glikolipidy – cerebrozydy, gangliozydy – wielocukry + tłuszcze; wchodzą w skład błon komórkowych, izolacja; rezerwuar energetyczny.

Page 2 of 29

Histologia

Maciej Tomczak

(czama@tlen.pl)

Tkanka łączna

Rozwija się z mezenchymy (z mezodermy), także z neuroektodermy (głowa, szyja). Łączy, utrzymuje i podpiera inne tkanki ustroju. Obfita

substancja międzykomórkowa.

Substancja międzykomórkowa

1) włókna:

a) kolagenowe – pęczki kilka-kilkanaście mikrometrów, barwią się barwnikami kwaśnymi (eozyna – różowy; błękit

anilinowy Mallory-AZAN – niebieski). Odporne na rozciąganie, wytrzymałe na rozerwanie.

i. Zbudowane z fibryli – kolagen – sztywny pręt – 280 nm długości, 1,5 nm grubości; regularny układ –

występuje prążkowanie poprzeczne (okres ok. 67 nm); skład: 1/3 glicyna, ¼ prolina i hydroksyprolina,

lizyna i hydroksylizyna

ii. Biosynteza kolagenu – produkowany głównie przez fibroblasty tkanki łącznej właściwej lub podobne

(chondroblasty, osteoblasty, odontoblasty); synteza łańcuchów alfa, prolina i lizyna =hydroksylacja>,

glikozylacja, wiązania dwusiarczkowe => prokolagen, =transport przez AG> na zewnętrz komórki,

odcinanie fragmentów peptydowych z obu końców cząsteczki prokolagenu => drobina kolagenu. Odcięcie

propeptydów => 1000 razy mniejsza rozpuszczalność => łatwiejsza pozakomórkowa organizacja w fibryle;

fibroblast obejmuje rynienkowato, wiązania wodorowe i hydrofobowe, dezaminacja reszt lizynowych

hydroksylizynowych; wytworzenie grup aldehydowych – silne wiązania

iii. Włókna srebrochłonne – zdolność impregnacji solami srebra (czarny), tworzenie układów krat i sieci –

podpora dla zespołów lub pojedynczy komórek; nie tworzą pęczków; poprzeczne prążkowanie;

iv. Typy kolagenu – I – najbardziej rozpowszechniony (kość, zębina, ścięgna, więzadła, torebki włókniste

narządów, skóra właściwa, tkanka łączna wiotka); grube, prążkowane, pęczki; II – chrząstka szklista i

sprężysta, ciało szkliste gałki ocznej, jądra miażdżyste krążków międzykręgowych; cienkie, pojedyncze,

odmienne prążkowanie, III – powszechny, tkanka łączna siateczkowata, gojące się rany, embrionalna

skóra, naczynia krwionośne, mięśnie gładkie; srebrochłonne, sieci o drobnych oczkach

Page 3 of 29

Histologia

Maciej Tomczak

(czama@tlen.pl)

Tkanka mięśniowa – komórki mają możliwość silnego kurczenia się -> poruszanie organizmu, części, funkcjonowanie narządów.

Pochodzenie: mezoderma. Rodzaje: poprzecznie prążkowana (szkieletowe, sercowy), gładka.

Porównanie: szkieletowa, sercowa, gładka; prążkowanie (+, +, -); budowa (włókno wielojąrzaste, komórki tworzące włókno,

komórka); położenie jąder (obwodowe, centralne, centralne); wstawki (-, +, -); rozgałęzienia włókien (-, +, -).

Sarkolema (błona), sarkoplazma (cytoplazma), sarkosom (mitochondrium), siateczka sarkoplazmatyczna.

Mięsień szkieletowy

10-100; 40 cm; równolegle ułożone włókna mięśniowe; obwodowe ułożone jądra.

Otoczony namięsną – rozdziela na pęczki; pęczki otoczone omięsną; włókno otoczone blaszką zewnętrzną (śródmięsna); tkanka

łączna – łączy włókna, prowadzi naczynia, nerwy, wiąże mięsień z kością dzięki ścięgnom (wł. Kolagenowe; okostna i kość -=-

integryny sarkolemy – miofibryle; otoczone siecią naczyń włosowatych).

Płytka motoryczna – zakończenie nerwu ruchowego; acetylocholina; 1 włókno nerwowe – 1 do 160 mięśniowych <= jednostka

motoryczna; mniejsza precyzja, więcej włókien;

Miofibryle tworzą pęczki; 1-2 mkrm śr.; sarkomer – Z-I-A-I-Z;

Miofilament – włókno budujące miofibrylę; cienki – aktynowy – 1mkrm (aktyna [G- globularna => F- fibrylarna =(dwie

skręcone)> rdzeń miofilamentu cienkiego], <(nawinięte fibryle)= tropomiozyny, w pewnych odstępach przyczepiona –

troponina); gruby – miozynowy – 1,5mkrm (miozyna [łańcuchy, na końcach – główki – lekkie; główki – wiążą aktynę i ATP;

rdzeń – łańcuchy ciężkie+główki na zewnątrz], białko C; położenie utrzymywane dzięki miomezynie – linia M.

Cienkie – I i A; grube – A; cienkie zakotwiczone w Z (alfa-aktynina i winkulina); grube połączone z Z za pomocą tininy.

Filamenty pośrednie desminowe – utrzymują spójność miofibryli, ich ułożenie – oplatają miofibrylę, tworzą sieć, która

utrzymuje miofibryle na równej wysokości; przyczepione także do błony komórkowej – linie Z i sieć odpowiedzialne są za

automatyczny rozkurcz miofibryli (zakończona liniami Z; łączą się z integrynami sarkolemy – z włóknami kolagenowymi

ścięgien).

Triada mięśniowa-kanalik T [rurkowate wpuklenia sarkolemy, przebiegają poprzecznie w stosunku do miofilamentów na granicy

prążków A i I; gęsta sieć kanalików, dociera do każdego sarkomeru] + 2 cysterny brzeżne [obok każdego kanalika T; części

siateczki sarkoplazmatycznej gładkiej – otacza wszystkie miofibryle; gromadzą jony wapna dzięki pompie wapniowej]; jony

mogą być uwalniane przez kanały wapniowe, otwierane przez depolaryzację kanalików.

Mechanizm skurczu – bodziec nerwowy => acetylocholina => depolaryzacja sarkolemy =[dep. kanalików T]> otwarcie kanałów

wapniowych cystern brzeżnych [wzrost ciśnienia jonów wapnia w cytoplaźmie – 1000x] => jony łączą się z troponiną(-

>tropomiozyna) => odsłonięcie miejsc wiążących miozynę na aktynie => obie główki miozyny rozkładają ATP [naprzemienny

ruchy – kroczą po aktynie] => miofilamenty cienkie wsuwają się pomiędzy miofilamenty grube => skracanie sarkomerów

[skraca lub zanika prązek I i H; dzięki triadzie – przebiega jednocześnie we wszystkich sarkomerach wszystkich miofibryli]; po

depolaryzacji dochodzi do repolaryzacji – zamknięcie kanałów wapniowych, pompa wapniowa pompuje jony do wnętrza cystern;

stężenie Ca2+ w sarkoplazmie spada, tropomiozyna wraca, miozyna traci kontakt z aktyną, dzięki desminie miofilamenty

cienkie względem grubych powracają do swojego położenia; rozkurcz sarkomerów – całego włókna.

Energia do skurczu – z ATP; ATP – ADP <= przekazywanie fosforanów z fosfokreatyny; glikoliza glikogenu w mitochondriach;

część energii z mitochondriów – fosforylacja tlenowa z metabolitów i tlenu z krwi; mioglobina wiąże tlen – do szybkiego wyk.

Rodzaje włókien – czerwone [mioglobina(+), mitochondria(+), miofibryle(-) – dłuższa praca, więcej energii], białe

[mioglobina(-), mitochondria(-), miofibryle(+) – szybkie, efektywne, ale szybko się męczą, mniej energii pozyskują], pośrednie.

Mięsień sercowy

Włókna tworzą sieć, przeplatają się, łączą, rozdzielają; komórka fragmentem włókna oddzielonego dwiema wstawkami

(barwienie – solami srebra; elektronowy).

Komórki – 100 długości, poprzecznie prążkowane, 1-2 centralnie położone jądra; tkanka łączna otacza => śródmięsna.

Miofibryle mniej liczne, ułożone obwodowo; kanaliki T dłuższe, przebiegają na wysokości linii Z; SS słabiej rozwinięta, wytwarza

tylko 1 cysternę => diada; Energia – mitochondria – połowa objętości komórki; materiał: trójglicerydy (krople lipidowe); AG w

okolicy jądra, ziarna wydzielnicze – głównie prawy przedsionek – czynnik natriuretyczny (ANF) – zwiększa wydalanie sodu i

wody w nerkach – antagonizm do aldosteronu i ADH.

Wstawki – łączą komórki we włókna; część poprzeczna [do przebiegu miofibryli; linia Z; mechaniczne zespolenia komórek –

plamki przylegania (desmosomy) i strefy przylegania (łączą miofibryle sąsiednich komórek)] i podłużna [równolegle do

miofibryli; połączenia nexus – transport jonów – dzięki temu jednoczesne skurcz wszystkich komórek].

Komórki układu bodźcowo-przewodzącego tworzą węzeł zatokowo-przedsionkowy i węzeł przedsionkowo-komorowy =>

rozgałęziają się w pęczki Hisa (tworzą włókna Purkinjego [zb. Z kom. Podobnych do mięśnia sercowego; większa średnica, dużo

glikogenu, niewiele miofibryli). W Z-P generuje impulsy => W Pur. => całe serce; układ wegetatywny przyspiesza lub hamuje,

ale nie generuje.

Mięsień gładki

Wrzecionowate, brak prążkowania; otoczone blaszką zewnętrzną (błoną podstawną), sieć włókien retikulinowych; właściwości

fibroblastów (produkcja kolagenu, elastyny, proteoglikanów);

Komórki – pojedynczo, ale częściej – zwarte błony w ścianach naczyń, przewodów, jelit i macicy; liczne poł. typu nexus, słabo

unerwione przez włókna wegetatywne; uważa się, że kurczą się spontanicznie; siła zależy od hormonów i układu nerwowego;

precyzyjne – np. tęczówki oka.

20-500 długości; centralne, wydłużone jądro, organella (AG, SSR, rybosomy, mitochondria); brak triad – zamiast system błon

gładkich pod sarkolemą; miofilamenty tworzą krzyżującą się sieć pęczków (miofilamenty cienkie [aktyna, tropomiozyna,

kalmodulina], nieliczne grube [miozyna, główki tylko na jednym z końców filamentu];) Zasada skurczu – przesuwanie główek

miozyny na aktynie; fosforylacja główek miozyny przez kinazę miozynową [aktywacja przez kalmodulinę - impuls nerwowy ->

otwarcie kanałów wapniowych -> więcej wapnia -> aktywacja kalmoduliny ; lub cAMP].

Ciałka gęste – w cytoplazmie i płytki mocujące [przyłączone do sarkolemy]. Zbudowane z alfa-aktyniny, miejsca przyczepu

miofilamentów cienkich i pośrednich; ponadto – włókienka pośrednie desminowe.

Komórki mioidalne – zatraciły właściwości kurczliwe; komórki mioepitelialne (gruczoły) – ektoderma, silna kurczliwość;

miofibroblasty – kurczliwe – blizny łącznotkankowe; pericyty – ściany drobnych naczyń krwionośnych.

Regeneracja tkanek mięśniowych

Sercowe – nie regenerują się; po zawale – blizna łącznotkankowa upośledzająca funkcję m. sercowego.

Szkieletowe – regeneracja dzięki komórkom satelitarnym; normalnie nieaktywne mioblasty otaczające włókna mięśniowe; może

z nich powstać syncytium -> włókna mięśniowe.

Gładkie – regeneracja dzięki podziałom mitotycznym zdrowych komórek.

Page 4 of 29

Histologia

Maciej Tomczak

(czama@tlen.pl)

Tkanka nerwowa

Zdolność odbierania sygnałów ze środowiska wewnętrznego i zewnętrznego; przekształcanie na impulsy; wszystkie narządy;

budowa: komórki nerwowe, wypustki, zakończenia nerwowe, tkanka glejowa; neurocyt, neurolema, neuroplazma,

neurofilament, neurotubula.

Komórki nerwowe

Duże; wielkość 5-150; największe – kora mózgowa, móżdżek, istota szara rdzenia kręgowego; wypustki cytoplazmatyczne –

dendryty (rozgałęzione) i aksony (pojedyncze); perikarion – komórka (jądro+cytoplazma); neuron (neurocyt+wypustki).

Rodzaje: piramidalne (kora mózgowa), gruszkowate (kora móżdżku), wieloboczne, gwiaździste, owalne; wypustki:

jednobiegunowe (unipolarne – w życiu zarodkowym; w dojrzałym – w jądrach podzwgórza), dwubiegunowe (bipolarne;

akson+dendryt; nieliczne, w siatkówce ok.; rzekomojednobiegunowe[pseudounipolarne – zwoje czuciowe układu nerwowego;

biegną blisko siebie, potem się rozdzielają na akson i dendryt]), wielobiegunowe (multipolarne – najpowszechniejsze, 1 akson,

wiele dendrytów).

Długość aksonu: długi (Golgiego I typu – należą do ośrodkowego lub obwodowego lub łączą oba układy receptorami lub

efektorami), krótki (Golgiego II typu – neurony wstawkowe; łączą komórki w systemie czynnościowym).

Wszystkie komórki mają jeden akson, oprócz: komórek amakrynowych oka i komórek ziarnistych opuszki węchowej.

Rodzaje neuronów: ruchowe (nadzorują działalność efektorów), czuciowe (odbierają bodźce), wstawkowe (łączą różne rodzaje).

Jądro – duże okrągłe, wewnątrz karioplazma – eu- i heterochromatyna; jąderko, u sami w jego okolicy – ciałko Barra.

Rozwinięta SER, skupiska błon = tigroid (ciałko Nissla). Tigroid wnika do dendrytów, nie ma go w aksonie; synteza [białek

strukturalnych, błonowych, cytoszkieletu, neuromediatorów] => do aksonu i synaps. Tygroliza – zanik ciałek Nissla.

SES – móżdżek; AG – wydzielniczy, kilkanaście diktiosomów, widoczne cis-trans; mitochondria – nierównomiernie

rozmieszczone – liczne grzebienie, duże zapotrzebowanie energetyczne.

Neurofilamenty – pośrednie, średnica 10 nm; zb. z podjednostek białkowych o dużej masie – neurokeratyny; równolegle do

siebie w wypustkach neurocytu i perikarionie -> kształt, wzmacnia wypustki.

Neurotubule – średnica 20-25 nm, wypustki; wiążą elementy cytoszkieletu; białko – MAP; MAP-2 [w skład bocznych wypustek

łączących ze sobą neurotobulu], tau [wypustki łączące wiązki mikrotubul]. Zaburzenia stabilizacji neurotubul -> zab. transportu

aksonalnego -> chorobo Alzheimera.

Lipofuscyny – z wiekiem więcej; w perikarionie; lipidy, białka, mało węglowodanów; melanina – we wczesnym okresie, rośnie z

wiekiem; ziarna neurosekrecyjne – zawierają wazopresynę i oksytocynę.

Dendryty – dośrodkowe; rozgałęzione; pączki dendrytyczne [uwypuklenia, części postsynaptyczne, dochodzą do nich aksony

innych komórek]; dużo RER; rybosomy, mitochondria, czasem AG; równomiernie rozmieszczone mikrotubulue, mało filamentów

Aksony – odśrodkowe; do 1,5m; stała średnica; nieliczne boczne odgałęzienie – kolateralia – rozgałęziają się, tworzą drzewko

końcowe (telodendron), jego elementy wchodzą w skład synaps; neuryt–(wzgórek aksonalny)–perikarion; odtąd brak tygroidu.

Nieliczne mitochondria, SES; neurotubule [transport substancji z perikariony, cytoszkieletu, fragmentów błon, organelli;

dwukierunkowo; kinezyna i dyneina; transport aksonalny], neurofilamenty.

Włókna nerwowe

1 lub 2 osłonki – rdzenna (mielinowa), glejowa (neurolema); izolacja – korzystne warunki przewodzenia. Włókna bezrdzenne.

Ośrodkowy - Gdy okryty – rdzenne (mielinowe); produkt oligodendrocytów - ich wypustki tworzą wokół aksonu osłonę z

blaszek, między którymi występuje cytoplazma, ale potem zanika; różna liczba warstw, liczba blaszek stała; chemiczne – białko

[zasadowe, glikoproteiny (MAG)] – lipidy [galaktocerebrozydy]; Osłonka składa się z segmentów, mielinizowanych przez

odrębne komórki; odcinki bezmielinowe – przewężenia Ranviera – tam okryte tylko aksolemą; segmenty – międzywęźla.

Obwodowy – okryte, aż do najdrobniejszych – neurolemą (osłonka Schwanna); gdy średnica > 1 mm – dodatkowo osłonka

mielinowa; obydwie otoczki – dzięki lemocytom; międzywęźla, przewężenia Ranviera; grube włókna – długie międzywęźla;

Osłonka Schwanna powstaje pierwsza, wspomaga wypustkę komórki nerwowej; włókna osiowe – w loży [jedna lożą, jeden

akson]. Rdzenna – wtórna – gdy akson zagłębia się w komórkę Schwanna; mezakson wewnętrzny – z błony lemocytu; wskutek

ruchów powstają kolejne blaszki – meazokson zewnętrzny [końcowa blaszka]; wcięcia mieliny [wcięcia Schmidta-Lantermanna;

większa elastyczność osłonki rdzennej, odżywianie jej; dużo średnica - więcej] – cytoplazma komórki glejowej w skośnej

szczelinie, następuje rozwarstwienie.

Przewodzenie impulsów – bezmielinowe – ciągłe – polaryzacja błony, Na [na zewnątrz] i K [wewnątrz]; przewodzone przez

śródbłonowe białka aksolemy, tworzą kanały sodowe; otwarcie wywołuje depolaryzację; prędkość – 0,5-3 m/s; pompa sodowo-

potasowa przywraca stan pierwotny – polaryzację błony. Mielinowe – skokowe – osłonka rdzenna to izolator; kanały dla Na+ są

w przewężeniu Ranviera; powstaje tam pole elektryczne – 15-120 m/s do następnego węzła.

Synapsa

Przekazywanie impulsu z jednej komórki do drugiej. Części: presynaptyczna, postsynaptyczna.

Synapsa chemiczna: pre: końcówka aksonu, rozgałęziona; zawiera mitochondria, neurotubule, pęcherzyki synaptyczne z

neuromediatorem (serotonina, noradrenalina, dopamina, acetylocholina, także motylina, VIP, somatostatyna, endorfina); post:

błona otaczająca perikarion, dendryt lub akson; drobne filamenty -> rąbek postsynaptyczny; na powierzchni błony – receptory

wiążące mediatory; między – szczelina synaptyczna, zbudowana z mostków utworzonych z kadheryn obu błon – umocowanie

obu części; impuls – błony pęcherzyków łączą się z aksolemą, a neuromediator w wyniku egzocytozy przez szczelinę

synaptyczną dochodzi do błony postsynaptycznej i reaguje z receptorami, które otwierają kanały jonowe; pobudzające –

przepływ jonów i powstanie impulsu -> depolaryzacja; hamujące – otwarcie kanałów chlorowych – hiperpolaryzacja,

zmniejszenie wrażliwości komórki na bodźce.

Synapsa elektryczna: połączenie typu nexus; redukcja szczeliny synaptycznej; błony stykają się; przez kanały białkowe

przenikają jony, wywołują depolaryzację, szybko; u człowieka brak elektrycznych.

Tkanka glejowa

Funkcja podporowa, reparacyjna, metaboliczna, ochronna. OUN – astrocyty (gwiaździste), oligodendrocyty (skąpowypustkowe),

ependymocyty (wyściółki), mezogleju. Obwodowy: satelitarne (amficyty), lemocyty (Schwanna).

Ośrodkowy – Astrocyty – największe [nieregularny kształt, rozgałęziające się wypustki; filamenty pośrednie – gliofilamenty (z

białka kwaśnych włókienek glejowych) i wimentyny; tworzą sieć – szkielet OUN; połączenia typu nexus i przylegania; barierowe

i transport substancji do neurocytów; zabezpieczenie przewodnictwa i recepcji bodźców; reparacyjne] – protoplazmatyczne

[większa, gęsta sieć wypustek przylegających do naczyń krwionośny, ciał komórek lub opony miękkiej; istota szara] i włókniste

[mniejsze, mniej wypustek wypełnionych licznymi gliofilamentami; tworzą sieć układając się wokół jądra, pęczki – przy

wypustkach; istota biała]

Oligodendrocyty – impregnacja solami srebra; najliczniejsze; niewiele cienkich i delikatnych wypustek zakończonych

kolbkowatymi zgrubieniami przylegającymi do komórek nerwowych lub do mielinowych osłonek włókien nerwowych; ścisły

kontakt cytoplazmy z osłonkami mielinowymi włókien nerwowych; wytwarzanie osłonek mielinowych, udział w metabolizmie.

Page 5 of 29

Histologia

Maciej Tomczak

(czama@tlen.pl)

Ependymocyty – cechy nabłonkowych; brak błony podstawnej, wytwarzają wypustki; pokrywają ściany móżgowia i rdzenia;

spłaszczone, sześcienne, cylindryczne; mikrokosmki – do światła komór; rzęski – okres płodowy, później mniej; transport

produktów metabolizmu tkankowego z mózgu do płynu mózgowo-rdzeniowego; tworzą barierę P M-R <-> mózg.

Mezoglej – komórki Hortegi, mezodermalne; praktycznie wszędzie (u noworodków - w białej więcej, niż w szarej; u dorosłych

odwrotnie); najmniejsze; rozbudowane delikatne wypustki; funkcja – gdy uszkodzony OUN -> makrofagi;

Obwodowy – Satelitarne – tworzą torebkę wokół komórek zwojów; torebka tworzy barierę dla komórek zwojowych – zwartą w

zwojach rdzeniowych i współczulnych, mniej w przywspółczulnych; funkcja – tworzenie płaszcza jonowego wokół pobudliwej

komórki; regulacja transportu do komórek nerwowych zwoju.

Lemocyty – w nerwach obwodowych, somatycznych i wegetatywnych;wypustki zazębiające się palczasto – w miejscu połączeń;

udział w metabolizmie włókien nerwowych i wytwarzanie osłonki; regeneracja; pochłanianie resztek włókna upodabnia do

mikrogleju; mogą tworzyć zrąb umożliwiający regenerację włókien.

Degeneracja i regeneracja

Neurony – brak regeneracji, resztki usuwane przez mikroglej; wolne przestrzenie zastępują astrocyty; ostatnio -> komórki

macierzyste, z których mogą powstać neurony <- możliwość regeneracji.

Włókna – brak regeneracji w OUN; w obwodowym – mogą, jeśli perikarion nie zostanie uszkodzony.

Nerwy – narażone; po przecięciu aksonu -> degeneracja, ale możliwa regeneracja. Część proksymalna – degeneracja do

pierwsze kolateralii; dystalna – zupełnie, usuwana przez makrofagi komórki Schwanna. Po usunięciu – wzdłuż pozostałych

włókien kom. Schwanna tworzą nowy akson; od odcinka proksymalnego w postaci drobnych włókien; jeśli włókna trafią w

kolumny komórek Schwanna -> rosną nadal, aż dojdą do efektora. Nerw mieszany- regeneracji włókien czuciowych nie

przywróci funkcjonalności mięśnia, potrzebne są włókna ruchowe.

Bóle fantomowe – nerwiak poamputacyjny – włókna tworzą kłąb, który wywołuje ból.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: