Hipnoza w terapii zespołu uzależnienia od alkoholu.pdf

Podejmując zagadnienie terapeutycznych zastosowań hipnozy już na wstępie stanąłem przed

problemem zdefiniowania, czym jest hipnoza (stanem, cechą czy też sytuacją). Nie jest oczywiście

celem tego referatu rozstrzyganie tej kwestii wokół, której od ponad stu lat toczy się ożywiona

dyskusja. Dla celów tej pracy przyjąłem założenie, że hipnoza to stan wywołany sugestiami

hipnotycznymi, w którym osoba badana jest zdolna do specyficznego reagowania na te

sugestie w swoim zachowaniu, percepcji i pamięci . Inaczej mówiąc, hipnoza, będąc formą

interakcji międzyludzkiej czy też komunikacji interpersonalnej, jest efektem sugestii

działających w czasie jej trwania .

Zarówno zahipnotyzowany jak i eksperymentator dostrzegają pewne zmiany w świadomości osoby

badanej podczas hipnozy. Wszelako zmiany świadomości, chociaż odmienne, występują także na

przykład w upojeniu alkoholowym czy chociażby senności. Inny jest jednak mechanizm ich

powstawania. W przypadku hipnozy jest to działanie sugestiami hipnotycznymi, prowadzącymi

do silnego skoncentrowania uwagi badanego na sytuacji hipnotycznej (hipnotyzerze i

sugestiach przez niego podawanych). Prowadzi to między innymi do stanu częściowej deprywacji

sensorycznej. Hipnotyzowany przestaje w dużej mierze reagować na inne niż hipnotyczne bodźce.

Hipnoza bywa stosowana w terapii zespołu uzależnienia od alkoholu jako samodzielna technika,

albo też element psychoterapii. W pierwszym przypadku służy do eliminacji niepożądanego

objawu, jakim jest patologiczne nadużywanie alkoholu. Wtedy to walor terapeutyczny posiada treść

sugestii, a nie sam fakt wystąpienia hipnozy. Jak pisze J. Aleksandrowicz (1996 s.158): "Hipnoza

pełni, więc funkcję analogiczną do np. strzykawki zawierającej lek. Tym, co leczy, jest jej

zawartość, nie zaś procedura, w którą jest opakowana".

W drugim ze wzmiankowanych powyżej zastosowań wykorzystuje się właściwości samej hipnozy.

Jest to, więc terapia hipnozą, a nie oddziaływaniem w czasie jej trwania. Stosując ją uzyskać

możemy na przykład redukcję niepokoju.

Można wykorzystywać hipnozę także do zmiany nastawienia uzależnionego do leczenia i swojego

nałogu. Także tutaj warto zacytować fragment opracowania J. Aleksandrowicza (1996 s. 158):

"Należy jednak pamiętać o tym, że zbudowanie związku terapeutycznego nie jest jeszcze

leczeniem, a jedynie stworzeniem warunków do tego, by mógł zaistnieć proces oddziaływania".

Oczywiście zdaję sobie sprawę, że hipnoterapia alkoholizmu w skali społecznej jest metodą

marginalną, chociaż niejednokrotnie skuteczną. Dużo szersze zastosowanie ma psychoterapia

grupowa w różnych jej formach, a także udział w grupach samopomocowych (mityngi AA, kluby

abstynenckie, itp.).

Terapia hipnozą zespołu uzależnienia od alkoholu jest metodą znaną od dawna. Pierwsze naukowe

doniesienia na ten temat przedstawił A. Voisin, psychiatra z Salpetriére, podczas Kongresu w

Grenoble (1884). Natomiast w Polsce temat ten podjęli pod koniec XIX wieku N. Cybulski (1887) i

W. Abramowicz (1889). Porównując skuteczność różnych metod leczenia, B. Gorsky (1982)

podaje, że 23% spośród uzależnionych od alkoholu i leczonych hipnozą oraz farmakoterapią nie

wróciło do nałogu, przez co najmniej 12 miesięcy. Natomiast, gdy stosowano samą farmakoterapię,

tylko 15% pacjentów wytrzymało bez picia ponad rok. Brak efektów terapii (powrót do nałogu

przed upływem miesiąca od zakończenia leczenia) wystąpił u 15% pacjentów leczonych hipnozą,

gdy u leczonych farmakologicznie liczba ta sięgnęła 4,5%.

Ustosunkowując się do tych rezultatów T. Waden także w roku 1982 zwrócił uwagę, że w terapii

hipnozą uzależnienia od alkoholu sukces terapeutyczny zależy przede wszystkim od wielu

czynników niehipnotycznych. Należą do nich: motywacja do leczenia, oddziaływanie

środowiskowe na pacjenta, stopień uzależnienia, wiara w skuteczność hipnozy, predyspozycje

osobowościowe. Warunkiem powodzenia tej metody jest dostosowanie technik hipnotycznych do

cech pacjenta oraz relacja interpersonalna hipnotyzera z leczonym.

Wśród innych doniesień warto zacytować pracę W. Schoena (1985), w której autor twierdzi, że

podczas hipnoterapii osób uzależnionych obok powodowania awersji do alkoholu najważniejsza

jest redukcja poczucia przymusu picia, a także nabycie umiejętności odmawiania. Dotyczy to

szczególnie wstępnej fazy leczenia.

Współcześnie stosuje się kilka technik hipnoterapii choroby alkoholowej. Popularna jest technika

awersyjna (tworzenie odruchu unikania niepożądanego zachowania poprzez skojarzenia np.

odruchu obrzydzenia z zapachem czy smakiem alkoholu). Hipnoza może posłużyć również do

redukcji nerwicowego lęku odczuwanego przez pacjenta, który wcześniej przy pomocy alkoholu

starał się od niego uwolnić. Do diagnostyki przyczyn nałogu wykorzystać można tzw. regresję

wieku - czyli zasugerowany powrót do minionych, często zapomnianych przeżyć, będących

podstawą później ukształtowanego nałogu.

Badania własne

Grupa badanych

Grupę badanych wyselekcjonowano spośród 530 mężczyzn uzależnionych od alkoholu,

dobrowolnie zgłaszających się na leczenie do prowadzonego przeze mnie Ośrodka Psychologiczno

- Psychiatrycznego w Krakowie Al. Jana Pawła II 82 (wcześniej ul. Jasińskiego 34) od 1.X.1982 r.

do 30.XII.1998 r.

W analizie wyników ująłem 280 osób, które:

• przeszły założony cykl terapeutyczny;

• informacje o abstynencji zdobyłem z przynajmniej dwóch źródeł (pacjenta i jego

najbliższych).

Pacjenci rekrutowali się ze wszystkich grup społecznych, wykształcenia i zawodów. 82 osoby miały

wyższe wykształcenie, 189 średnie, 101 zawodowe, 58 podstawowe. 74 uzależnionych pracowało

na stanowiskach kierowniczych lub było właścicielami firm. Byli wśród nich także miedzy innymi

lekarze (5), weterynarze (2), aktorzy (4), plastycy (7), rolnicy(27) i nigdzie nie pracujący (38) -

żyjący z zasiłku, zapomogi lub będący na utrzymaniu rodziny. 210 osób pochodziło z Krakowa, 45

z innych dużych miast, 86 z małych miast i 99 ze wsi.

Spośród nich 12 było w tak ciężkim stanie (zatrucie alkoholem, atak padaczkowy, lub stan

deliryjny), że zostali od razu skierowani na leczenie szpitalne. 270 z nich wcześniej podejmowało

już próby leczenia przeciwalkoholowego, a 211 wśród nich miało co najmniej raz wszyty Esperal.

11 uzależnionych wcześniej przechodziło leczenie hipnozą u innych specjalistów.

Pacjenci objęci badaniami byli w różnym stopniu uzależnieni od alkoholu. Począwszy od

sporadycznie nadużywających, poprzez pijących okresowo, aż po tych pijących prawie codziennie.

Byli wśród nich pijący aż do całkowitego upojenia, byli też "drinkujący", utrzymujący się przez

długie okresy czasu na "rauszu". Część z badanych prowadziła aktywne życie zawodowe, społeczne

i towarzyskie. Inni wykoleili się życiowo. Nie pracowali, znęcali się nad rodzinami.

Jak wynika z przedstawionej charakterystyki, grupa badanych była pod względem swojego składu

reprezentatywna dla populacji uzależnionych od alkoholu w Polsce. Natomiast z punktu widzenia

procedury eksperymentalnej była bardzo niejednolita, nie tylko pod względem statusu społecznego

czy wieku. Przede wszystkim pod względem stopnia uzależnienia i stanu zdrowia. Różne były też

doświadczenia badanych z wcześniejszych prób leczenia (od kilkunastu pobytów w szpitalach aż po

osoby podejmujące leczenie po raz pierwszy). Część z uzależnionych przyjmowała w czasie terapii

postawę "samo obwiniającą się". Inni natomiast niedostrzegali swojego problemu.

Trudna też do określenia była wiarygodność informacji o długości okresu całkowitej abstynencji

(starałem się je każdorazowo weryfikować u członków rodzin, ale także i ich informacje nie zawsze

były miarodajne i prawdziwe). Ponadto osoby badane w różnych grupach miały różną ilość

posiedzeń terapeutycznych. Wszystko to mogło mieć wpływ na rezultat badania. Jednak należy

wyraźnie zaznaczyć, że prezentowane wyniki nie są uzyskane podczas eksperymentu a tylko na

drodze analizy wyników prowadzonej przez kilkanaście lat terapii kilkuset osób uzależnionych od

alkoholu. Dlatego też do uzyskanych rezultatów należy podchodzić bardzo ostrożnie i traktować je

tylko jako wstępną eksplorację problemu.

Zespół terapeutyczny

Zespół terapeutyczny składał się z: psychiatry dr med. Ireny Doliwy - Góreckiej; autora tej

publikacji - psychologa klinicznego, oraz z pielęgniarki zabiegowej Ewy Augustynek wykonującej

zlecone jej iniekcje i kroplówki. Współpracowaliśmy także z pracownią analityczną wykonującą

badania biochemiczne krwi pacjentów.

Przebieg terapii

Postępowanie terapeutyczne składało się z czterech etapów:

I. Diagnoza

Na pierwszym posiedzeniu przeprowadzono wywiad kliniczny na temat przyczyn i historii

uzależnienia w kontekście całokształtu życia pacjenta. Proszono także pacjenta o wykonanie badań

biochemicznych krwi i moczu: morfologia, próby wątrobowe (Alat, Aspat, Ggtp, bilirubina) i

nerkowe (mocznik, kreatynina, kwas moczowy), cholesterol, elektrolity (potas, magnez, żelazo)

oraz w miarę potrzeb inne badania diagnostyczne (EEG, EKG, USG).

II. Terapia farmakologiczna

Podczas drugiej wizyty u psychiatry ordynowano odpowiednie leki. Przeważnie były to preparaty

wzmacniająco-odtruwające (wlewy dożylne z glukozy, płynu wieloelektrolitowego, vit. C; iniekcje

domięśniowe - Cocarboxylasum, vit. B1,2,6, ewent. B12 oraz preparaty doustne: (np. Nootropil,

Geriavit, Supradyn, Hepatil, Silimarol); leki uspokajające, np. Hemineurinum. Ewentualnie, gdy

pozwalał na to stan zdrowia pacjenta zlecano 1 tabletkę Anticolu dziennie.

Na kolejnym, trzecim posiedzeniu, pacjent wypełniał testy psychologiczne indywidualnie

dobieranych z zestawu: MMPI - WISKAD, Inwentarz Osobowości, TUZ, testy organiczne i

inteligencji (na bazie tych wyników współpracująca z Ośrodkiem psycholog Ewa Matłosz

opracowała i obroniła pracę doktorską).

III. Zasadnicza terapia

Początek zasadniczej terapii dla wszystkich objętych badaniem był jednakowy. Podczas czwartej

wizyty omawiano uzyskane podczas badań wyniki. Informowano też pacjenta, że celem leczenia

jest uzyskanie całkowitej abstynencji jako jedynej, rozsądnej życiowo alternatywy, gdyż nawet po

kilku latach przerwy w piciu, pierwsze upicie się może spowodować powrót do nałogu W końcowej

części posiedzenia podejmowano decyzję odnośnie sposobu dalszego leczenia zróżnicowanego w

zależności od decyzji pacjenta.

Pacjentów podzielono na trzy grupy:

1. Leczonych farmakologicznie - nie wyrażających zgody na leczenie hipnozą - 70 osób.

2. Niepodatnych na hipnozę - leczenie farmakologicznie, oraz wykonanie trzech nieudanych

prób zahipnotyzowania - 50 osób.

3. Podatnych na hipnozę (w różnym stopniu) - leczonych farmakologicznie oraz hipnotycznie

na 10 sesjach hipnozy odbywanych 2 razy w tygodniu - 160 osób.

Podczas pierwszego seansu hipnozy sugerowano pacjentowi wizualizację, że uczestniczy w

pijackiej libacji, której uczestnicy wymiotują, zachowują się ordynarnie i w końcu zasypiają. W

trakcie drugiego seansu hipnozy sugerowano, że pacjent odpoczywa w parku. Jest odprężony i

zadowolony. Obok niego siada jakiś alkoholik, który pije wódkę prosto z butelki i namawia

pacjenta do współuczestnictwa. Leczony, czując wstręt do alkoholu, odmawia mu.

W czasie trzeciego seansu hipnozy sugerowano rozpacz po porażce życiowej polegającej na

powrocie do picia, które spowodowało utratę zdrowia, pozycji społecznej i pracy.

Sugestie podczas czwartego seansu hipnozy polegały na tym, że pacjent w przyszłości zdrowy, od

lat nie pijący, widzi kogoś podobnego do siebie w stanie krańcowego wyniszczenia przez alkohol.

Czuje lęk przed alkoholem, a zarazem nadzieję na uniknięcie takiego losu.

I wreszcie podczas kolejnych sześciu hipnoz sugerowano umiejętność odmawiania alkoholu w

każdej sytuacji, każdej osobie, ale przede wszystkim sobie samemu.

IV. Kontrola

Po zakończeniu trzeciego etapu leczenia utrzymywano kontakt z pacjentem, który co 4 - 10 tygodni

miał się zgłaszać do Ośrodka na wizytę kontrolną.

Wyniki

Istotnym problemem w omawianych badaniach było przyjęcie kryteriów oceny skuteczności

leczenia. Niewątpliwie najbardziej obiektywnym wskaźnikiem jest okres bezwzględnej abstynencji.

Okres ten jest jednak czasami trudny do obliczenia. Pacjenci często tracą kontakt z poradnią. Nie

oznacza to jednak natychmiastowego powrotu do picia. Do obliczeń statystycznych wykorzystałem

zdobyte informacje od pacjentów (niekoniecznie prawdziwe) o ich abstynencji, potwierdzone przez

kogoś z członków rodziny uzależnionego.

Z kolei wskaźnikiem (pośrednim) motywacji do leczenia było to, przez ile dni pacjent miał kontakt

z poradnią.

W analizie statystycznej korzystałem z następujących metod statystycznych:

1. Średnia arytmetyczna.

2. Współczynnik korelacji według wzoru Pearsona.

3. Analizę wariacji testem F oraz test Duncana.

Wśród zgłaszających się na leczenie pod hipnozą wystąpiło duże zróżnicowanie podatności na

hipnozę (mierzono ją przy pomocy Skali podatności na hipnozę A. Augustynka zamieszczonej w

aneksie). Przedstawiono to w tabeli nr 1 i na wykresie.

Tabela 1

Podatność na hipnozę osób objętych badaniam i

Stopień podatności na

hipnozę

% badanych

Niepodatni

Nisko podatni

Umiarkowanie podatni

Wysoko podatni

Bardzo wysoko podatni

Następie obliczono średnią długość okresu abstynencji i czasu trwania kontaktu z Ośrodkiem.

Przedstawiono to w tabeli nr 2.

Tabela 2

Długość okresu abstynencji i utrzymywan i a kontaktu z ośrodkiem (liczba dni)

Grupa badanych

Okres abstynencji Okres kontaktu z

Ośrodkiem

Pacjenci objęci wyłącznie

farmakoterapią

110

Pacjenci niepodatni na hipnozę

220

Pacjenci podatni na hipnozę

430

289

Różnice między grupami w większości przypadków były statystycznie istotne (test F, a także test

Duncana wskazuje na istnienie znaczących różnic). Pacjenci leczeni z zastosowaniem hipnozy mieli

znacząco dłuższą abstynencję. Z kolei niepodatni na hipnozę uzyskali także istotnie wyższy wynik

od leczonych tylko farmakologicznie. Ponadto pacjenci podatni na hipnozę znacząco dłużej mieli

kontakt terapeutyczny z Ośrodkiem. Natomiast niepodatni na hipnozę w porównaniu z leczonymi

tylko farmakologicznie krócej przychodzili na umówione wizyty w Ośrodku. Jednak ta ostatnia

różnica była statystycznie nieistotna.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: