Erytrofobia.doc

Erytrofobia

Erytrofobia jest spowodowane nieprawidłowym działaniem układu sympatycznego (współczulnego), jednak układ ten wykazuje nadmierne pobudzenie w sytuacjach stresowych i okolicznościach wywołujących napięcie emocjonalne. Tak więc za przyczynę powstania tej choroby można uznać powstanie nadmiernych reakcji wegetatywnych (np. częste czerwienienie się - czyli facial blushing - FB) za które odpowiada układ sympatyczny, ale powodowanych sytuacjami interpersonalnymi. W późniejszym okresie choroby układ sympatyczny jest tak przeciążony, że reakcje wegetatywne występują często bez związku z początkowymi sytuacjami powodującymi jego podwyższoną pracę - można w ten sposób wytłumaczyć czerwienienie się w różnych okolicznościach. Także lęk by objawy nie wystąpiły powoduje wzmożoną pracę układu sympatycznego, co wyzwala częstsze ich występowanie. W skrócie można ująć to tak: facial blusching (FB) to czerwienienie się w kontaktach społecznych , a erytrofobia to banie się i unikanie tej reakcji naszego organizmu. Aby wyleczyć erytrofobię należy poddać leczeniu układ sympatyczny chorego (beta-blokery, inhibitory MAO, benzodiazepiny, ETS), ale także psychikę osoby chorej, która na skutek długotrwałego stresu uległa osłabieniu. (psychoterapia polegająca na wzmocnieniu autoportretu chorego oraz na przestaniu bania się swoich objawów i ich zrozumieniu).

Mimo że erytrofobia należy do podgrupy zaburzenia o nazwie SAD, to powstaje ona najczęściej w takiej kolejności:

1] pojawienie się FB - powodowane impulsem społecznym: zmiana środowiska na nowe (np. szkoła),
nieudany występ publiczny itp. lub samoczynne pojawienie się FB (np. przez geny)

2] przejście FB w erytrofobię

3] pojawianie się zachowań podobnych jak w SAD

U niektórych osób ta kolejność może być odwrotna, czyli na skutek SAD może dojść do częstego czerwienienia i przerodzić się następnie w erytrofobię. Ale w takim przypadku należy leczyć przede wszystkim SAD, a dopiero później erytrofobię.

Objawy i skutki mogące wystąpić w erytrofobii

Każdy organizm podczas spostrzeżenia zagrożenia ma do wyboru dwie możliwości; pierwszą jest atak, drugą zaś ucieczka. W momencie dostrzeżenia "zagrożenia" organizm mobilizuje się i reaguje objawami wegetatywnymi (pocenie się, czerwienienie itp.). Lęk w erytrofobii powoduje zachowania zbliżone do SAD (social anxiety disorder). Ojawy czesto wystepujące w erytrofobii: wstydliwość i nieśmiałość, trwałymi cechami osobowości są dyskomfort odczuwany w sytuacjach społecznych, lęk przed złą oceną ze strony innych. Osoba taka czuje się urażona w razie jakiejkolwiek krytyki czy dezaprobaty, najczęściej grono przyjaciół i osób zaufanych ogranicza się do najwyżej dwóch , nie chce wchodzić w związki z innymi ludźmi zanim się nie upewni, że jest przez nich lubiana, unika spotkań towarzyskich i takiej pracy zawodowej która wymaga wiele kontaktów z innymi np. odmawia awansu, gdyby pociągał on za sobą konieczność bardziej intensywnych kontaktów z ludźmi. Jest powściągliwa w sytuacjach towarzyskich z obawy przed powiedzeniem czegoś, co może być uznane za niestosowne czy głupie, lub też z obawy, że nie będzie w stanie odpowiedzieć na pytanie. Obawia się kompromitacji z powodu zaczerwienienia się lub ujawnienia oznak zaniepokojenia w obecności innych. Wyolbrzymia przewidywane przeszkody, fizyczne niebezpieczeństwo lub zagrożenie związane z wykonywaniem zwykłych działań, ale wykraczających poza rutynę. Następuje ciągły lęk przed wieloma sytuacjami, w których jest możliwa ekspozycja osoby chorej, to jest jej obserwacja i ocena przez innych, z czym wiąże się obawa, że może wtedy niewłaściwie coś zrobić lub postąpić, co spowoduje zawstydzenie i upokorzenie. Przykładami mogą być niezdolność do kontynuowania publicznej wypowiedzi, krztuszenie się pokarmem spożywanym przy innych, niemożność oddania moczu w toalecie publicznej, drżenie rąk podczas pisania w obecności postronnych osób, niemożność sformułowania odpowiedzi na pytanie postawione w sytuacjach towarzyskich. W pewnym okresie choroby ekspozycja na bodziec wyzwoli prawie zawsze reakcję. Często następują zachowania o cechach unikania określonych sytuacji, co może zaburzać pracę zawodową, naukę itp. Równocześnie mogą występować takie objawy jak pocenie się, przyśpieszona praca serca, napady paniki. Osoba chora doświadcza znacznego cierpienia psychicznego związanego z sytuacją wywołującą lęk. W wielu przypadkach może być to przyczyną do sięgania po alkohol, narkotyki lub prowadzić do depresji.

Czynniki sprzyjające powstaniu erytrofobii (psycho-społeczne)

Główną przyczyną jest pojawienie się w pewnym okresie życia osoby chorej splotu trzech powiązanych ze sobą czynników -1. OCENA PRZEZ INNYCH -2. ODRZUCENIE - 3.POCZUCIE WINY. Najczęściej jest to przeżycie sytuacji o silnym zabarwieniu emocjonalnym - odrzucenie przez rodziców (np. uzależnianie przez nich miłości do dziecka w zależności od wyników w nauce i osobistych osiągnięć) - utrata osoby którą się kocha, - wyrzucenie ze szkoły lub nie zdanie do następnej klasy, nieudany występ publiczny, nowe środowisko społeczne itp. Duży wpływ w powstaniu erytrofobii mają rodzice i ich stosunek emocjonalny do dziecka - mogą np. nie potrafić objawiać miłości, co powoduje następnie u dziecka brak okazywania uczuć do innych ludzi. Wydaje się że właśnie brak okazywania uczuć jest także istotnym czynnikiem przy powstawaniu tego typu zaburzenia. Osoba chora nie umie spontanicznie cieszyć się z życia i kochać innych ludzi - w stosunkach z partnerem każde okazanie czułości jest kojarzone ze sferą seksu. Brak tu umiejętności współczulności, czyli przeżywania uczuć drugiej osoby. Przyczyną sprzyjającą może być także surowe wychowanie religijne - zakazy i nakazy - odrzucanie namiętności jakie są cechą każdego człowieka. Nieraz także jest tak, że osoby z podobnymi objawami mają jakiś konflikt emocjonalny (nierozwiązany problem). np. może to być związane z tym że nie spełniło się oczekiwań jakiejś osoby i z tego powodu objawia się poczucie winy, manifestowane przez symtomy fobii. (czerwienienie jako skutek wstydu).

Chwilą przełomową w powstaniu choroby, która kierunkuje powstanie lęku przed tą, a nie inną reakcją jest zwrócenie osobie uwagi przez innych, że się czerwieni, - po paru takich uwagach zaczyna się ona obawiać, że odstępuje od zwykłych zachowań ludzi zdrowych w podobnych sytuacjach i zaczyna się tego bać - to z kolei napędza lęk i powstaje błędne koło. Schemat myślenia się powtarza i przeskakuje na coraz większą liczbę sytuacji - tak więc po pewnym czasie trudno już wytłumaczyć dlaczego taka osoba się czerwieni, gdyż sytuacje zewnętrzne nieraz bardzo daleko odbiegają od siebie rodzajem wydarzeń. Przyczyna tkwi w błędnym procesie myślowym osoby chorej, lecz także w przesadnej reakcji organizmu na zdenerwowanie. Samo czerwienienie się twarzy jest tylko ujściem dla napięcia lękowego, to że dana osoba boi się właśnie tego, że się zrobi czerwona , a nie np. tego że się rozpłacze w trudnej sytuacji lękowej jest często dziełem przypadku i spowodowane zbiegiem okoliczności jej powstania - nie należy jednak lekceważyć wybrania przez psychikę osoby chorej akurat takiej struktury reagowania na lęk, gdyż jest to informacja określająca rodzaj lęku - w przypadku erytrofobii lęk przed oceną osoby chorej ze strony innych i wiążące się z tym zakładane konsekwencje.

erytrofobia może być spowodowane (1) urazem psychicznym przeżytym przez osobę chorą - do powstania jej dochodzi wówczas gdy napięcie lękowe znajdzie sobie drogę wyjścia i spowoduje wzmożoną pracę układu sympatycznego lub (2) nadwrażliwą budową układu nerwowego.

W przypadku (1) osoba chora nie zdaje sobie jeszcze wtedy sprawy z tego czego się boi, a nie można się bać niczego - więc organizm sam podpowiada swą reakcją w jaki sposób chce dać ujście napięciu. Jest to więc swoisty wentyl bezpieczeństwa przed destrukcją organizmu. Konkretyzacja lęku jest mechanizmem obronnym, a symptom pod postacią czerwienienia się jest mechanizmem przystosowawczym. Czynniki psychologiczne odgrywają bardzo dużą role w zmniejszeniu czerwienienia i jednocześnie informują o także psychospołecznym komponencie tej choroby. Gdy istnieje mniejsze prawdopodobieństwo zauważenia zaczerwienienia przez innych (np. wieczorem) objaw ten rzadziej występuje, tak samo jak noszenie ciemnych okularów pozwala czuć się bardziej bezpiecznie, ponieważ nie istnieje kontakt wzrokowy z innymi. A u ludzi z tą chorobą występuje zjawisko unikania kontaktu wzrokowego z innymi podczas objawu zaczerwienienia, co można wytłumaczyć wstydzeniem się swoich objawów. A wstyd jest typowo psychologicznym pojęciem.

Należy zawsze od razu reagować jak się z czymś nie zgadzamy i mamy inne zdanie - nie lękać się konsekwencji. Należy być zawsze "aktywny", ponieważ taka postawa generuje powstanie zdrowej reakcji podjęcia decyzji ataku w stosunku do innych. Oczywiście pod pojęciem "atak" rozumiem odblokowanie się i działanie - czyli wyrażanie tego co się czuje. U osób z tą dolegliwością następuje przerost struktur potencjalnych nad zrealizowanymi, czyli snują wielkie plany - a prawie nic z tego nie realizują. Zaburzenia tego typu występują także w okresie pierwszych doświadczeń seksualnych - partner chce wtedy pokazać się w roli atrakcyjnego i dorosłego. Narzuca sobie wyidealizowany autoportret - spychając na plan dalszy takiego jakim jest w rzeczywistości. Reakcja czerwienienia się ma największe nasilenie po około 3 miesiącach od sytuacji nerwicorodnej. Wtedy następuje najczęstsze występowanie objawu - objawy te zaczynają ustępować gdy osoba zaczyna dorastać i nabierać większej pewności siebie i obiektywnie oceniać swoje wady i zalety. (może to jednak bez fachowej pomocy psychologa trwać wiele lat) Kolejną wyżej już częściowo wspomnianą cechą tych osób jest pustka uczuciowa (zaleganie uczuć) dobrą więc metodą jest przestanie się "blokować", tylko jak najbardziej spontaniczne reagowanie na sytuacje dnia codziennego - nie bać się wyrażania swych uczuć. Na jednej ze stron ang. przeczytałem też, że za przyczynę powstawania erytrofobii mogą być odpowiedzialne sytuacje bicia dziecka oraz stosowania gróźb, a także nieustanna kontrola - która powoduje lęk przed podejmowaniem decyzji. Dziecko brak poczucia bezpieczeństwa i oparcia w rodzicach wynosić może wtedy z domu na życie dorosłej już osoby. Przez brak zaufania do rodziców ustala się lęk przed kontaktami z innymi ludźmi - a jego efektem jest strach, który przerodzić się może w erytrofobię. Za cechy osobowości warunkujące takie reakcje należy też wymienić niedojrzałość emocjonalną oraz niestabilny autoportret chorego.

Przyczyny organiczno-genetyczne (fobia społeczna)

Badania nad rolą czynników biologicznych w fobii społecznej i możliwości leczenia farmakologicznego rozpoczęły się dopiero w latach 80 tych. W dwóch badaniach rodzinnych, w których określano występowanie fobii społecznej w rodzinach, stwierdzono 3-krotnie większe ryzyko zachorowania u krewnych osób z uogólnioną fobią społeczną w porównaniu z osobami zdrowymi. W badaniu bliźniąt stwierdzono niemal dwukrotnie większą zgodność zachorowania wśród bliźniąt jednojajowych niż dwujajowych (Kendler i wsp., 1992). Wskazuje to na możliwość istnienia komponentu genetycznego w patogenezie tej choroby. W chwili obecnej wyniki badań farmakologicznych, biochemicznych i klinicznych zdają się wskazywać, że deficyt w zakresie przewodnictwa dopaminergicznego może stanowić istotny element patogenetyczny w fobii społecznej.
Objaw zaczerwienienia w sytuacji ekspozycji społecznej jest objawem występującym tylko w zespole lęku społecznego, odróżniającym go od innych zespołów lękowych. W patogenezie tego objawu ma prawdopodobnie znaczenie dysfunkcja układu noradrenergicznego, ponieważ ulega on osłabieniu po zastosowaniu klonidyny. Ostatnio Bouwer i Stein (1998) stwierdzili, że osoby z fobią społeczną wykazują nadmierną reakcję o charakterze zaczerwienienia skóry, wzrostu lęku i zmian wegetatywnych po podaniu kwasu nikotynowego. Autorzy interpretują to jako objaw zaburzeń czynności obwodowego układu prostaglandynowego u tych chorych.
Pochodne benzodiazepiny o znacznej sile działania, takie jak alprazolam i klonazepam wywierają działanie terapeutyczne w zespole lęku społecznego, co może wskazywać na patogenetyczne znaczenie neuroprzekaźnictwa GABA-ergicznego w tej chorobie. Potwierdzają to wyniki ostatnich badań, w których stwierdzono zmniejszenie liczby obwodowych receptorów benzodiazepinowych w płytkach krwi osób z fobią społeczną w porównaniu z osobami zdrowymi (Johnson i wsp., 1998).

Prawdopodobnie u osoby chorej na erytrofobię czynniki psycho-społeczne spowodowały zmiany złego funkjonowania jednego lub kilku z neuroprzekaźników (adrenergicznych, serotoninergicznych, GABAergicznych, dopaminergicznych lub innych), a także dużą aktywność układu sympatycznego ( współczulnego). Czynniki genetyczne też zapewne odgrywają tutaj swoją rolę.