przyrzady pomiarowe katomierz cw12.pdf

Zamiejscowy Wydziaþ Mechaniczny

Politechniki Biaþostockiej

w Suwaþkach

Numer ęwiczenia: 4

Temat ęwiczenia: Pomiary kĢtw

Laboratorium metrologii

2005

Temat:

Ï Poznanie metod i narzħdzi do pomiarw kĢtw przez praktyczne wykonanie pomiarw wybranymi narzħdziami

oraz okreĻlenie niedokþadnoĻci pomiarw i zakresu zastosowanych metod

Ï Pþytki wzorcowe kĢtowe

Ï kĢtowniki

Ï kĢtomierz uniwersalny

Ï kĢtomierz optyczny

Ï poziomnice

Ï mikroskop warsztatowy

1. Zapoznanie siħ z dostħpnĢ literaturĢ i instrukcjĢ do ęwiczenia

2. Pomiar kĢtw za pomocĢ:

Ï pþytek wzorcowych

Ï kĢtomierza uniwersalnego

Ï kĢtomierza optycznego

Ï mikroskopu warsztatowego

KaŇdy pomiar wykonujemy 3 razy i wpisujemy do karty pomiarowej

3. OkreĻlenie tolerancji na podstawie norm uwzglħdniajĢcych zastosowanie czħĻci

4. OkreĻlenie niedokþadnoĻci pomiaru

5. Udzielenie odpowiedzi na pytania jako teoretyczna czħĻę sprawozdania

6. SporzĢdzenie karty pomiarowej

Zagadnienia do ęwiczenia:

1. Co jest miarĢ kĢta i jak jĢ definiujemy?

2. Rodzaje pomiarw i narzħdzia do nich stosowane

3. Co okreĻla kĢt i jakie sĢ ich rodzaje? (rysunek)

4. Tolerowanie kĢtw i klasy dokþadnoĻci

5. Opis pþytek wzorcowych kĢtw.

6. Budowa i zasada pomiaru kĢtomierzem uniwersalnym i optycznym.

7. Przeznaczenie i rodzaje poziomnic.

8. Inne przyrzĢdy do pomiaru bezpoĻredniego kĢtw i ich zastosowanie.

WejĻciwka:

1. Co jest miarĢ kĢta, jak jĢ definiujemy i jakie sĢ rodzaje kĢtw?

2. Opisz pomiary bezpoĻrednie kĢtw i narzħdzia do nich stosowane

3. Tolerowanie kĢtw i klasy dokþadnoĻci

4. W jaki sposb okreĻla siħ niedokþadnoĻę pomiarw kĢtomierzem i pþytkami wzorcowymi?

Miħdzynarodowe ustalenia definiujĢ radian (podstawowĢ jednostkħ kĢta) jako kĢt pþaski oparty na þuku o dþugoĻci

rwnej promieniowi koþa i wierzchoþku w Ļrodku tego koþa. Dowolny kĢt moŇe byę odtworzony zawsze, przez podziaþ

kĢta peþnego na okreĻlone czħĻci. NiedokþadnoĻę pomiaru zaleŇeę bħdzie od niedokþadnoĻci podziaþu.

Pomiary kĢtw mogĢ byę wykonywane metodami bezpoĻrednimi i poĻrednimi.

W pomiarach bezpoĻrednich wykorzystuje siħ wzorce kĢtw, ktre sĢ zwykþe wbudowane w przyrzĢdy. Pomiary

bezpoĻrednie dokonuje siħ: kĢtomierzami mechanicznymi i optycznymi, gþowicami goniometrycznymi mikroskopw i

maszyn pomiarowych, teodolitami, niwelatorami, przyrzĢdami podziaþowymi mechanicznymi i optycznymi, rŇnego rodzaju

poziomnicami, przyrzĢdami autokolimacyjnymi itp. Do pomiarw bezpoĻrednich naleŇy zaliczyę takŇe sprawdzanie kĢtw

wzorcami koıcowymi, np. pryzmami wieloĻciennymi, pþytkami kĢtowymi, kĢtownikami.

W pomiarach poĻrednich pomiar kĢta polega na pomiarze dþugoĻci okreĻlonych elementw figury czy bryþy geometrycznej

zawierajĢcej mierzony kĢt i wyliczeniu tego kĢta z zaleŇnoĻci trygonometrycznych miħdzy wielkoĻciĢ poszukiwanĢ a

wielkoĻciami zmierzonymi.

W opracowaniu ęwiczenia wykorzystano literaturħ [2, 3, 4, 6, 7, 11].

Celem ęwiczenia jest zapoznanie siħ z metodami i narzħdziami do pomiarw kĢtw przez praktyczne wykonanie

pomiarw wybranymi narzħdziami, oraz okreĻlenie niedokþadnoĻci pomiarw i zakresu zastosowanych metod

pomiarowych.

Podobnie jak przy pomiarach liniowych rozrŇnia siħ kĢty zewnħtrzne, wewnħtrzne, mieszane i poĻrednie (rys.5.1).

Oglnie kĢt okreĻla rozwartoĻę przecinajĢcych siħ ze sobĢ (lub w przedþuŇeniu) krawħdzi lub powierzchni, ktre

tworzĢ ramiona kĢta.

okreĻla rozwartoĻę ramion w przestrzeni ograniczonej krawħdziami lub powierzchniami

przedmiotu wypeþnionej materiaþem (kĢt a , rys.5.1).

Rys. 5.1.

Wzorzec kĢtowy

Tablica 5.1

Orientacyjne wytyczne stosowania klas dokþadnoĻci wymiarw kĢtowych

Klasy

dokþadnoĻci

Zastosowanie

okreĻla rozwartoĻę

ramion

Zarezerwowanie dla przyszþego rozwoju techniki Î jeĻli

powstanĢ techniczne moŇliwoĻci realizacji tej dokþadnoĻci

przestrzeni

1 - 2

ograniczonej

krawħdziami lub

3 - 5

Wzorce i przeciwzorce, sprawdziany i przeciwsprawdziany,

waþki napħdowe pomp wtryskowych itp.

powierzchniami

przedmiotu, nie

wypeþnionej

Wyroby dokþadne, np. stoŇki narzħdziowe, sprzħgþa cierne,

czħĻci przenoszĢce wiħksze momenty obrotowe, waþki

rozrzĢdu itp.

materiaþem (kĢt b ,

6 - 8

rys. 5.1). KaŇdy

kĢt poĻredni (np.

Wyroby Ļredniodokþadne, np. prowadnice, stoŇki ĻrodkujĢce

osie, elementy podlegajĢce dopasowaniu w skrzynkach

przekþadniowych i sprzħgþach itp.

12 - 17 Wyroby zgrubne, ktrym nie stawia siħ specjalnych wymagaı

kĢt g z rys. 5.1)

miħdzy kĢtem

9 - 11

zewnħtrznym i

wewnħtrznym jest

a kĢt d .

NiedokþadnoĻę pomiaru kĢtw zaleŇy gþwnie od typw uŇytych narzħdzi mierniczych oraz, w duŇym stopniu, od

dþugoĻci i prostoliniowoĻci ramion kĢta mierzonego. W budowie maszyn, wg PN-77/M-02136, przyjħto 17 klas

dokþadnoĻci wykonania kĢtw pþaskich. W tablicy 5.2 przytoczono tolerancje kĢtw w zaleŇnoĻci od krtszego ramienia,

a w tabl. 5.1 - orientacyjne wytyczne doboru klas dokþadnoĻci wymiarw kĢtowych (pþaskich).

KĢty mogĢ byę tolerowane jednostronnie lub symetrycznie (°AT a /2), tolerowanie niesymetryczne dopuszcza

siħ tylko w uzasadnionych przypadkach.

Cytowana norma dotyczy kĢtw pþaskich elementw pryzmowych oraz kĢtw pþaskich stoŇkw dla przypadkw gdy

tolerancja kĢta stoŇka jest mniejsza od tolerancji wynikajĢcej z pola tolerancji okreĻlonej Ļrednicami

stoŇka. Tolerancje kĢtw pþaskich mogĢ byę wyraŇone na rysunkach w jednostkach kĢta pþaskiego (rad lub , ', ") lub w

jednostkach dþugoĻci (AT h dla krtszego ramienia L 1 rys. 5.2) albo okreĻlone przez klasħ dokþadnoĻci, np. AT7 (tole-

rancja klasy dokþadnoĻci 7), AT a (tolerancja wyraŇona w minutach i sekundach kĢtowych), AT h 7 (dþugoĻę odcinka

prostopadþego do ramienia L 1 ), AT D 7 (tolerancja wyraŇona rŇnicĢ Ļrednic stoŇka) - wszystkie dla klasy dokþadnoĻci 7.

Rys.

5.2.Tolerowanie kĢta pþaskiego: L 1 - dþugoĻę krtszego

ramienia kĢta,

AT h Î dþugoĻę odcinka prostopadþego do L 1

Tablica 5.2

Tolerancje kĢtw w budowie maszyn (wyciĢg z PN-77/M-02136)

DþugoĻę

krtszego

ramienia kĢta

[mm] 1 2 3 4 5 6 7 8 9

od do tolerancje AT a

- 10 10ÓÓ 16ÓÓ 26ÓÓ 41ÓÓ 1Ó05ÓÓ 1Ó43ÓÓ 2Ó45ÓÓ 4Ó18ÓÓ 6Ó52ÓÓ

10 16 8ÓÓ 13ÓÓ 21ÓÓ 33ÓÓ 52ÓÓ 1Ó22ÓÓ 2Ó10ÓÓ 3Ó26ÓÓ 5Ó30ÓÓ

16 25 6ÓÓ 10ÓÓ 16ÓÓ 26ÓÓ 41ÓÓ 1Ó05ÓÓ 1Ó43ÓÓ 2Ó45ÓÓ 4Ó18ÓÓ

25 40 5ÓÓ 8ÓÓ 13ÓÓ 21ÓÓ 33ÓÓ 52ÓÓ 1Ó22ÓÓ 2Ó10ÓÓ 3Ó26ÓÓ

40 63 4ÓÓ 6ÓÓ 10ÓÓ 16ÓÓ 26ÓÓ 41ÓÓ 1Ó05ÓÓ 1Ó43ÓÓ 2Ó45ÓÓ

63 100 3ÓÓ 5ÓÓ 8ÓÓ 13ÓÓ 21ÓÓ 33ÓÓ 52ÓÓ 1Ó22ÓÓ 2Ó10ÓÓ

100 160 2.5ÓÓ 4ÓÓ 6ÓÓ 10ÓÓ 16ÓÓ 26ÓÓ 41ÓÓ 1Ó05ÓÓ 1Ó43ÓÓ

Klasy dokþadnoĻci

cd.

DþugoĻę

krtszego

Klasy dokþadnoĻci

ramienia

kĢta [mm]

10 11 12 13 14 15 16 17

od do tolerancje AT a

- 10 10Ó49ÓÓ 17Ó10ÓÓ 27Ó28ÓÓ 42Ó58ÓÓ 1 08Ó45ÓÓ 1 48Ó17ÓÓ 2 51Ó53ÓÓ 4 35Ó01ÓÓ

10 16 8Ó35ÓÓ 13Ó44ÓÓ 21Ó38ÓÓ 34Ó23ÓÓ 55Ó 1 25Ó57ÓÓ 2 17Ó30ÓÓ 3 36Ó34ÓÓ

16 25 6Ó52ÓÓ 10Ó49ÓÓ 17Ó10ÓÓ 27Ó28ÓÓ 42Ó38ÓÓ 1 08Ó45ÓÓ 1 48Ó17ÓÓ 2 51Ó53ÓÓ

25 40 5Ó30ÓÓ 8Ó35ÓÓ 13Ó44ÓÓ 21Ó38ÓÓ 34Ó23ÓÓ 55Ó 1 25Ó57ÓÓ 2 17Ó30ÓÓ

40 63 4Ó18ÓÓ 6Ó52ÓÓ 10Ó49ÓÓ 17Ó10ÒÓ 27Ó28ÓÓ 42Ó38ÓÓ 1 08Ó45ÓÓ 1 48Ó17ÓÓ

63 100 3Ó26ÓÓ 5Ó30ÓÓ 8Ó35ÓÓ 13Ó44ÓÓ 21Ó38ÓÓ 34Ó23ÓÓ 55Ó 1 25Ó57ÓÓ

100 160 2Ó45ÓÓ 4Ó18ÓÓ 6Ó52ÓÓ 10Ó49ÓÓ 17Ó10ÓÓ 27Ó28ÓÓ 42Ó58ÓÓ 1 08Ó45ÓÓ

Sposoby wymiarowania i tolerancje stoŇkw zawarte sĢ w normie PN-83/M-02122. Warto zwrcię uwagħ, Ňe w

praktyce moŇna siħ takŇe spotkaę z tzw. dziesiħtnym systemem okreĻlania kĢta, tj. takim, w ktrym kĢt prosty (90 ) jest

podzielony na 100 czħĻci lub ich wielokrotnoĻę (1 g =

p rad, 1 g Î grad).

Pþytki wzorcowe kĢtowe sĢ koıcowymi wzorcami uŇytkowymi i kontrolnymi kĢtw i sþuŇĢ do bezpoĻredniego pomiaru

bĢdŅ ustawienia kĢta (ktry moŇna zþoŇyę z zestawu pþytek), oraz do sprawdzania narzħdzi do pomiarw kĢtw. KĢty

wzorcowe mogĢ odtwarzaę pojedyncze pþytki lub ich zestawy np. dwie lub wiħcej pþytek odpowiednio ze sobĢ

zestawionych. Pþytki cienkie (o gruboĻci ok. 2 mm) moŇna þĢczyę ze sobĢ przez mocowanie w specjalnym uchwycie

(rys. 5.3), natomiast grube, tzw. przywieralne, przez przywarcie - podobnie jak pþytki wzorcowe dþugoĻci.

Pþytki kĢtowe przywieralne (rys. 5.4) wykonywane sĢ w 3 klasach dokþadnoĻci: 0, 1 i 2. Pþytki klasy 0 nie sĢ

oznaczane, natomiast klasy 1 i 2 posiadajĢ oznaczenie dokþadnoĻci. DokþadnoĻci kĢtw pþytek wynoszĢ:

° 3" w pþytkach jedno- i czterokĢtnych klasy 0,

°5" w pþytkach wielokĢtnych klasy 0,

° 10" we wszystkich rodzajach pþytek klasy 1,

° 30" we wszystkich rodzajach pþytek klasy 2.

Rys.5.3. Uchwyt do skþadania pþytek kĢtowych

Rys.5.4. Rodzaje pþytek kĢtowych przywieralnych: a) pþytka prostoliniowa,

b) pþytka jednokĢtna ostra, c) pþytka jednokĢtna Ļciħta, d) pþytka czterokĢtna,

e) pþytka wielokĢtna; a , b , g , d -kĢty pomiarowe

200

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: