FILOZOFICZNE PODSTAWY PEDAGOGIKI.doc

FILOZOFICZNE PODSTAWY PEDAGOGIKI- wykład

Prof. Dr hab. Andrea Folkierska

Wykład 1: 03.10.2006

Pedagogika = czynność + namysł

W XIX w staje się nauką o wychowaniu a nie tylko namysłem filozoficznym- pedagogika skierowała się w stronę nauki.

Grecy byli chętni do nauki, ale ich postawa była jednocześnie bardzo sceptyczna, co sprawiło że cywilizacja się unaukowiła. Według nich prawdę poznajemy za pomocą sądów (mowy), których intencją jest prawdziwość.

Prawda to dostosowanie mowy do rzeczy ale przy założeniu prawdziwości sądu à jest to podstawa nowożytnej nauki

Dla Greków ważna była matematyka i byt czystorozumowy (zamknięty system edukacyjny), to jest najdoskonalszym sposobem poznania

Nauka nowożytna kieruje się ideałem metody (=poznanie świadome)

Sąd prawdziwy to sąd pewny, jest to cecha określająca nasze życieà metodyczność, prawdziwość.

Filozofia a nauka:

s         Starożytność: były tożsame ze sobą

s         XVII nauka eksperymentalna, eksperymenty stają się czymś nowym, wypierają filozofię, przez co nauka nie jest już z nią tożsama

s         Pozytywizm XIX w – filozofia ma scalać osiągnięcia nauki i jej wyniki

s         Neopozytywizm- dwoistość filozofii:

o       Filozofia nauki- logiczna analiza języka naukowego

o       Filozofia życia- to, co nauką nie jest a odnosi się do egzystencji ludzkiej

Zabrało pytania o to, czym jest nauka, filozofia ją tylko weryfikowała

SCJENTYZM- gloryfikowanie nauki, pod jego wpływem powstały nauki społeczne, psychologia, pedagogika

s         XX w- za naukę uważa się praktyczne zastosowanie praw naukowych: technologia nauczania nawiązuje do tradycji arystotelowskiej i baconowskiej

Wykład 2: 10.10.2006

Nauki teoretyczne ustalają związki między zjawiskami a nauki praktyczne mają tą wiedzę zastosować

Pedagogika jest praktyczna, psychologia teoretyczna

Przewidują one przyszłość ale n. teoretyczne nie oceniają jej, praktyczne oceniają i formułują celeà to powiązanie musi stanowić semantyczną całość: jeżeli… to …, aby….  należy…

Oceny:

s         Właściwe: gdy wypowiedź zawiera ocenę, nie ma sensu logicznego, są nieweryfikowalne (ani prawdziwe, ani fałszywe), są spoza nauki; wchodzą do pedagogiki ale nie należą do jej części naukowej

s         Utylitarne: są zdaniami w sensie logicznym, podlegają weryfikacji np.: prawdą jest to, że zastosowanie danej metody eliminuje frustrację a przez to agresję

Nauki praktyczne à oceny utylitarne, nie zajmują się słusznością ocen dotyczących celów, nie mówią o tym co powinno być.

P = f(C,T)

Projekt jest funkcją celu i teorii

Pedagogika składa się z trzech części:

1. Aksjologia pedagogiczna (dot. celu): zajmuje się formułowaniem celu wychowania, badaniem spójności i uzasadniania (część nienaukowa)
2. Teoria wychowania- ma badać sposoby/ warunki wywoływania zmian w psychice człowieka, bada skuteczność metod w określonych warunkach, badanie wartości w jakich dana metoda jest skuteczna, ma nawiązywać do metod znanych (część naukowa)
3. Technologia wychowania- łaczenie celu z teorią, dobieranie metod określanych przez teorię wychowania do celów określanych przez aksjologię (część nienaukowa)

Ostateczne zadanie: projektowanie działalności wychowawczej

Zmiany w zachowaniu- zakłada się, że wraz z nimi zaszły zmiany w psychice= strukturze regulacyjnej

Zakłada się, że zawsze jest powiązanie między zachowaniem a psychiką

Określone stosowanie metod- wywołanie określonych zmian

1925- J.Watson

1956- behawioryzm popularny w Polsce, kult empirii

„O zastosowaniach teorii zachowania” Maleski – twierdzenia różnych nauk różnią się tylko stopniem ogólności, mogłaby istnieć jedna nauka o zachowaniu

Najważniejsze jest znać podstawowe mechanizmy psychologiczne leżące u podstaw zachowań ludzkich

Teoria zachowania- zespół twierdzeń o stałych, uniwersalnych zależnościach między elementami życia społecznego wyizolowanymi z całościowego kontekstu

Wykład 3: 17.10.2006

Pedagogika popełnia błąd utożsamiając praktykę z techniką

Nauka nowożytna = technika

Praktyka naukowa jest technicznie zorientowana, początkowo „nauka” odnosiła się do przyrody.

Metody zostały uprzedmiotowione. Wychowawca manipuluje metodami, a dziecko nie ma na nie wpływu. Między dzieckiem a wychowawcą istnieją jednak interakcje, czyli w jakiś sposób dziecko ma jednak wpływ. Co dla jednego jest karą, dla drugiego niekoniecznie nią jest. Istotne jest nastawienie dziecka czyli jak ono odbierze tą karę – metody są współtworzone przez dziecko.

Tradycja Bacona nie jest tradycją Arystotelesa (nie można ich łączyć)

„Etyka nikomachejska” à podział wiedzy:

1. Episteme- wiedza teoretyczna, myślenie dyskursywne, oparta na dowodzeniu, dotyczy tego, co nie może być inaczej niż jest (bytu), tej wiedzy można nauczać i można się jej nauczyć
2. Techne- wiedza techniczna/ sprawność, wiedza wytwórcza, dotyczy tego, co nie musi być takie jakie jest
3. Phronesis- mądrość praktyczna, działanie, praktyczny rozsądek, dotyczy współbycia z innymi, wiedza moralna, dotyczy tego co nie musi być takie jakie jest.

Techne i phronesis to wiedza konkretna, czynność ma polegać na znalezieniu w konkretnej sytuacji tego co jest słuszne, dobre, właściwe

Techne: uczymy się i zapominamy

Phronesis: nie uczymy się, nie zapominamy, bo jest to wiedza, która dotyczy nas samych, naszego samozrozumienia, nie można jej zastąpić inną wiedzą, nie ma tej wolności, która jest przy wiedzy technicznej. Dana sytuacja w której człowiek jest zobowiązuje go, nie może jej odrzucić, ta wiedza nie jest naszą własnością ( nie możemy powiedzieć, że dziś czegoś nie zrobimy), jej przedmiotem jest człowiek, ma wiedzę o samym sobie, działanie moralne jest kierowane świadomością moralną

W działaniu moralnym kierujemy się wyobrażeniem kim powinniśmy być. Na to wyobrażenie składają się różne pojęcia, cnoty wymienione przez Arystotelesa

Ale są to tylko idee kierunkowe- nie można powiedzieć dokładnie czym jest sprawiedliwość sama w sobie, nie sposób ich określić niezależnie od sytuacji, która wymaga od nas danego działania, nie możemy z góry przewidzieć, jakie działanie będzie słuszne w danej sytuacji

APLIKACJA= praktykowanie, szczególna relacja między tym, co ogólne a konkretem, w jakim te ogólne idee będą praktykowane

Odwaga jest czymś ogólnym, ale w konkretnej sytuacji mamy do czynienia z działaniem odważnym czyli z aplikacją odwagi. To jest różne dla różnych osób.

Cele i środki:

s         Wiedza techniczna dotyczy pojedynczego celu- jest to wiedza szczegółowa

s         Wiedza moralna dotyczy dobrego życia w jego całości, nie możemy wcześniej określić, na co jest nastawione nasze życie jako całość

s         Wiedza techniczna nie wymaga na nowo rozważania celów

s         Wiedza moralna wymaga ciągle tego namysłu, autorefleksja, nasze moralne działanie mówi nam coś o sobie (ex post)

Wiedza techniczna zna środki, które należy zastosować do osiągnięcia celów. Phronesis nie jest zdolnością wyboru odpowiednich środków, to jest wewnętrzna HEXIS- postawa, która kształtuje ETHOS (nasze całościowe ukształtowanie)

Arystoteles: nie istnieje dogmatyczne zastosowanie etyki

On opisuje całą strukturę działania moralnego

Samo rozważanie środków jest rozważaniem moralnym.

Phronesis urzeczywistnia się w danej sytuacji, a ona czegoś od nas wymaga. Każdy z nas uczy się widzieć sytuację w świetle tego, co jest słuszne.

To nie jest błąd tylko ślepota- emocje zaślepiają nas; przestajemy widzieć to, co w danej sytuacji jest słuszne

Słuszność działania moralnego jest wyznaczana indywidualnym etosem działającego i z drugiej strony zrozumieniem przez działającego sytuacji w jakiej działa.

System działania etycznego – cały czas się powtarza

Doświadczenie tworzy nową rzeczywistość, działając coś tworzymy, ale zarazem, to działanie tworzy nas samych

Ciągle uczymy się czegoś o nas samych. Nasze samozrozumienia może się zmieniać. Rozumiemy siebie o nowe doświadczenie, to dopiero działanie odpowiada na pytanie co dla mnie jest możliwe w danej sytuacji (dowiadujemy się o tym w momencie działania)

Wykład 4: 07.11.2006

Czy można zredukować wychowanie do technologii?

- Raczej nie, jeśli przez wychowanie chcemy wytworzyć całościową postawę

Wychowanie to nie obszar Techne, bo to współbycie dziecka i dorosłego

Można uwrażliwiać dziecko na to co słuszne

Podział Arystotelesa wskazuje na uniwersalną prawdę o podstawowych wymiarach kondycji ludzkiej: człowiek myśli i działa (myślenie prowadzi do kontemplacji- starożytność)

Idea- zjawisko w stanie czystym, niematerialne (przysłania ją byt, śmiertelność)

Filozof, żeby dostrzec idee musiał wyszkolić się w ujmowaniu form (geometria)- idealne formy dane oczom umysłu

Dane zmysłowe są dane narządom zmysłów

Nowożytność- matematyka nie zajmuje się zjawiskami, algebra to nauka o strukturze ludzkiego umysłu, bada to, czego sama jest wytworem)

Myślenie zastąpione rozumowaniem (naukowy sposób)

- całość ludzkiego świata ma być objęte nauką

- practis- postać niejednolita

- phronesis- dotyczy obszaru publicznego, tu pokazywały się indywidualności, działania w sferze publicznej różni się od wytwarzania

Praca nie jest godna człowieka wolnego (dlatego powierzana była niewolnikom)

Myślenie à działanie à wytwarzanie

Pedagogika nie ma autonomii, walczono o naukowość pedagogiki, o jej godność, bo chciała być nauką teoretyczną, nie tylko praktyczną

Uzasadnianie naukowości pedagogiki:

Odwołano się do standardowej klasyfikacji nauk (nie uwzględniono w niej pedagogiki). Dwa kryteria podziału wedle przedmiotu badania:

- nauki przyrodnicze

- nauki społeczne ( tu pedagogika)

Podmiotem badań miało się stać wychowanie- jednak ono nie przesądza o autonomii wobec innych nauk bo tym zajmuje się też socjologia czy psychologia.

Postanowiono określić lepiej termin wychowanie, rozumiano je jako: „całość wpływów i oddziaływań kształtujących rozwój człowieka oraz przygotowanie go do życia w społeczeństwie” (ale: przygotowanie do życia nie może iść tak do końca w parze z rozwojem)

Pedagogika nie ma autonomii

Drugi podział jest ze względu na metodę ( czyli sposobu uzasadniania twierdzeń):

- nauki empiryczne (odwołanie do eksperymentów i obserwacji)- tu pedagogika

- nauki nieempiryczne

Tak więc pedagogika to nauka społeczna i empiryczna (jednak to zbyt wąskie kryterium bo wypada nam z tego problematyka etyczno-moralna)

Naukowość pedagogiki:

s         Zaklasyfikować

s         Język musi być naukowy, twierdzenia tak formułowane, aby mogły być weryfikowalne

s         Zdefiniowanie pojęć, którymi posługuje się pedagogika (wychowanie, człowiek, społeczeństwo, szkoła etc.), wyodrębnianie pojęć podstawowych, mają się odnosić do prostych działań wychowawczych (podstawa tworzenia pojęć ogólnych)

s         Pojęcia mają znaczenie niezmienne i są redukowalne

Skąd te postulaty?

Przeświadczenia pedagogów na tego czym jest nauka

Czym jest nauka?

Nauka była pytaniem filozofii: jest formą samoorganizacji ludzkiego doświadczenia, praktyka badawcza to przejaw tej formy, ona się nie zmienia, zmienia się sama świadomość tej praktyki (wizja), jej rozumienie

Pozytywistyczna wizja nauki (cztery założenia):

1. Poznanie naukowe jest bezzałożeniowe
2. Poznanie naukowe jest neutralnym opisem swego przedmiotu (opisywanie bez zaangażowania)
3. Przedmiot poznania jest całkowicie zewnętrzny wobec przedmiotu opisującego (odgraniczony)
4. Poznanie naukowe jest jedyną formą poznania, dzięki której można dotrzeć do prawdy obiektywnej

Wykład 5 i 6 : 14.11.2006 i 21.11.2006

Filozofia krytyczna Kanta

Kant pyta o to jak możliwa jest nauka i dzięki czemu istnieje, na czym się opiera

Nauka ma charakter doświadczalny (eksperymentalny) ale jest też apriori:

Formy zmysłowej naoczności:

- przestrzeń- warunek możliwości zjawisk zewnętrznych

- czas- formalny warunek zjawisk

Nie możemy ich wywieść z doświadczenia i nie możemy sobie wyobrazić że nie ma przestrzeni choć może być ona pusta. Czas to konieczne wyobrażenie leżące u podstaw wrażeń naocznych

Przestrzenie istnieją jednocześnie a czasy następują po sobie

Transcendentalna idealność- nie są dane fizycznie ale są warunkami zjawisk, czas i przestrzeń wyznaczają relację podmiotowo- przedmiotową

Formy czasu i przestrzeni dotyczą wrażeń i je porządkują ale to za mało by mówić o nauce. Potrzebne jest myślenie- pojęcie intelektu à kategorie występują w czystym intelekcie

Pojęcie to akt myślenia a myślenie jest operacją

Z kategorii najważniejsza jest przyczynowość- nie da się jej wyciągnąć z doświadczenia. Związek przyczynowo-skutkowy jest tu konieczny

Pojęcie wypowiedziane z empirii jest zawsze przypadkowe np.: z larwy motyl

Na rzeczywistość patrzymy przez związki przyczynowo- skutkowe. Wyciągamy z doświadczenia to, co włożyliśmy tzn. przyczyna ma się zachować w określony sposób.

Kategorie intelektu są wiedzotwórcze- umożliwiają wiedzę.

Wiedza naukowa stosuje się do możliwego doświadczenia

J.Piaget – Epistemologia genetyczna

Doświadczenie dotyczy własnych czynności dziecka

Poznanie- uczenie polega na wzbogaceniu powiązaniami, których przedmioty nie mają (operacje)

Podmiot à logiczne struktury operacyjne à przedmiot

Podmiot narzuca przedmiotowi struktury zjawiania się (dodatek naszego intelektu)

Związek przyczynowo- skutkowy = następstwo

...