Olejki eteryczne i preparaty olejkowe
Konkretne, praktyczne przykłady i metody wykorzystania olejków eterycznych
w leczeniu i w profilaktyce chorób
Aromaterapia (aromatoterapia) praktyczna
Preparaty olejkowe – receptury
-
dr Henryk St. RóżańskiAkademia Medyczna im. K. MarcinkowskiegoKatedra Medycyny SpołecznejZakład Historii Nauk MedycznychKierownik Zakładu: prof. dr hab. med. Roman Meissner
Aktualizacja strony: 5 listopad 2003 roku
Receptury chronione prawami autorskimi i nie wolno ich stosować do celów zarobkowych
Św. Hildegarda /1098-1179/
(w dziele Physica opisała ponad 1000 leczniczych surowców roślinnych i zwierzęcych)
Od autora
Gdy pisałem ten tekst w latach 19991-1993 oraz opracowywałem receptury z olejkami - ani nie przypuszczałem, że olejki będą tak łatwo dostępne w Polskim handlu za 10 lat.
Cieszy mnie bardzo, że olejki eteryczne wreszcie opuściły specjalistyczne pracownie i są w wolnej sprzedaży w aptekach i w sklepach zielarskich.
Tekst ten stanowi rozdział mojej 870-stronnicowej książki (recenzowanej), której nie opublikowałem z powodu nadmiernej objętości.
Spis opisanych olejków:
1. Oleum Amygdalae dulcium (olejek migdałowy)
2. Oleum Anisi (olejek anyżowy)
3. Oleum Auranti (Olejek pomarańczowy)
4. Oleum Calami (olejek tatarakowy)
5. Oleum Camphoratum (olejek kamforowy)
6. Oleum Caryophylli (olejek goździkowy)
7. Oleum Carvi (olejek kminkowy)
8. Oleum Citri (olejek cytrynowy)
9. Oleum Coriandri (olejek kolendrowy)
10. Oleum Eucalypti (olejek eukaliptusowy)
11. Oleum Foeniculi (olejek koperkowy)
12. Oleum Juniperi (olejek jałowcowy)
13. Olejki lemongrasowe (Oleum Andropogonis indicum orientale)
14. Oleum Lavandulae (olejek lawendowy)
15. Oleum Mayoranae (olejek majerankowy)
16. Oleum Menthae (olejek miętowy)
17. Oleum Foliorum Patchouli (olejek paczulowy Oleum Patchouli)
18. Oleum Pini et Oleum Abietis et Oleum Piceae et Oleum Cedri (olejek sosnowy i olejek jodłowy i olejek świerkowy i olejek cedrowy)
19. Oleum Rosae (olejek różany, olejek z drzewka różanego)
20. Oleum Salviae (olejek szałwiowy)
21. Oleum Santali albi (olejek sandałowy)
22. Tea-Tree Oil (olejek herbaciany) Oleum Malaleucae
23. Oleum Terebinthinae (olejek terpentynowy)
24. Oleum Thymi (olejek tymiankowy)
25. Oleum Gerani (olejek geraniowy, olejek geranium)
26. Oleum Grapefruit (Olejek grejpfrutowy)
27. Oleum Pichtae (olejek pichtowy)
Paracelsus /1493-1547/
Metody i zasady ogólne stosowania olejków eterycznych
Ogólny skład chemiczny
miejsce powstawania olejków w roślinie
Olejki eteryczne (lotne) są to zapachowe substancje będące mieszaninami rozmaitych związków organicznych alifatycznych, pochodnych terpenów, pochodnych fenylopropanu, alkoholi, aldehydów, ketonów i estrów. Są optycznie czynne, posiadają zapach, są lotne, dobrze rozpuszczają się w spirytusie, glicerolu i w lipidach. Zlokalizowane są w kwiatach, liściach, korzeniach, kłączach, owocach, nasionach i cebulach. Szczególnie obficie występują w rodzinie wargowych, baldaszkowatych, złożonych, imbirowatych, skalnicowatych, bodziszkowatych. Rozpowszechnione są także u roślin nagonasiennych (np. u iglastych).
Olejki eteryczne są produkowane we włoskach wydzielniczych epidermy (tkanki okrywającej), np. u pelargonii, u chmielu, u mięty, u geranium. Mogą być także wytwarzane w specjalnych gruczołach wydzielniczych czy przewodach wydzielniczych, rozproszonych w tkance miękiszowej lub okrywającej; olejki są wówczas gromadzone w specjalnych zbiornikach lub kanałach olejkowych (np. u sosny, u dziurawca, u cytryny). Włosek wydzielniczy, np. u mięty zbudowany jest z trzonka oraz główki. W skład główki wchodzą 1-4 komórki wydzielnicze. W młodych włoskach mięty olejek eteryczny znajduje się w cytoplazmie w formie kropelek; w miarę dojrzewania włoska dyfunduje olejek przez ścianę komórkową do przestrzeni podkutikularnej.
Olejki eteryczne podane doustnie (per os) łatwo przenikają z jelit do krwi. Wydalane są przez płuca (z powietrzem wydychanym), nerki (wraz z moczem), wątrobę z żółcią oraz przez skórę wraz z potem i łojem. Większość olejków wywiera działanie lekko drażniące w stosunku do błon śluzowych i skóry, czego objawem jest wyzwolenie odruchu wykrztuśnego, zaczerwienie skóry, poprawienie ukrwienia błony śluzowej i wzmożenie czynności wydzielniczej. Działanie żółciopędne wywierają głownie olejki terpenowe i olejki zawierające związki siarkowe (np. allilosiarczki). Poza tym większość olejków upłynnia wydzielinę śluzową, ułatwiając jej wydalenie, nasila ruchy migawkowe nabłonka orzęsionego. Efektem tego jest udrożnienie dróg oddechowych podczas stanów zapalnych i zakażeniowych, ułatwienie oddychania, poczucie swoistego rodzaju ulgi w jamie nosowej. Olejki cechuje wybitny wpływ odkażający. Zabijają one mikroorganizmy chorobotwórcze, hamują ich rozmnażanie. Większość olejków działa również wiatropędnie, napotnie, moczopędnie i rozkurczowo.
Obok stosowania doustnego, olejki można wykorzystywać zewnętrznie:
1. Wcieranie rozcieńczonych olejków w skórę lub błonę śluzową – działanie miejscowe; jeżeli jednak zostaną wtarte w duże powierzchnie skóry – wówczas wnikają do krwi i wywołują działanie ogólne. 5 kropli danego olejku eterycznego należy wymieszać z 15 ml oleju migdałowego, oliwki , oleju makowego, winogronowego lub lnianego. Tak rozcieńczone olejki można wcierać w skórę lub stosować do pędzlowania błon śluzowych.
2. Kąpiele olejkowe. Są to najczęściej kąpiele drażniące skórę, rozgrzewające – wskazane dla osób przeziębionych, cierpiących na reumatyzm oraz blednicę skóry. Zalecane dla kobiet skąpo miesiączkujących i z niedoczynnością jajników. Ponadto stosowane są kąpiele z olejkami odprężającymi, uspokajającymi i przeciwstresowymi – w stanach podniecenia nerwowego, lęku, depresji, trądziku, dla osób zmęczonych pracą fizyczną lub umysłową. Kąpiele z olejkami pobudzającymi – dla osób z obniżoną odpornością organizmu, osłabionych po przebytych chorobach, ospałych, o leniwym usposobieniu i cierpiących na osłabienie fizyczne. Wreszcie kąpiele z olejkami o działaniu odwaniającym, odświeżającym i przeciwzapalnym – w celach higieniczno-kosmetycznych. Oczywiście będziemy stosowali także kąpiele specjalne, np. w chorobach alergicznych, w chorobach bakteryjnych, w chorobach grzybiczych, kąpiele przeciwtrądzikowe. Na wannę wody dajemy 10 kropli olejku lub mieszanki olejkowej. Woda powinna mieć temperaturę 40-45oC. W pomieszczeniu zalecam także postawienie garnczka z wrząca wodą (w bezpiecznej odległości od kąpiącego się!), do którego zakroplić należy 10-12 kropli olejku. Aby woda w garnku nie stygła zbyt szybko należy go owinąć grubym ręcznikiem. Chodzi o to, aby w pomieszczeniu kąpielowym panowało wysokie stężenie olejku. Kąpiel powinna trwać 30 minut, w miarę stygnięcia wody dolewać należy nieco gorącej; pilnować temperaturę wody termometrem i nie przekraczać nigdy 45 stopni Celsjusza. Nie należy kąpieli pobierać samotnie, aby w razie omdlenia był ktoś w pobliżu. Aby uzyskać pianę aromatyczną, należy do olejku eterycznego dolać płyn do kąpieli lub szampon o słabym zapachu, energicznie zamieszać i wlać pod strumień wody.
3. Inhalacje. W tym celu chory wdycha olejki wraz z para wodną, dymem palonego zioła olejkowego lub zapachu z lampek olejkowych. Lampki olejkowe są dostępne w sklepach hinduskich, chińskich, tybetańskich oraz w sklepach ze zdrową żywnością, niekiedy w sklepach zielarskich. Polecam także kominki na wodę, w których z pomocą świecy podgrzewa się zbiorniczek wypełniony wodą z olejkiem. Oczywiście olejek sami wkraplamy. I takie właśnie kominki polecam, bo mamy nad zabiegiem pełna kontrolę i wiemy co wkraplamy do wody. Odradzam gotowe kompozycje, często zwyczajne syntetyki i jak wykazały moje analizy chemiczne – niestety niejednokrotnie rakotwórcze lub alergogenne. Spotkałem się z paroma produktami olejkowymi i z kadzidełkami zawierającymi nitrobenzen, anilinę, nitrowaną pirydynę oraz syntetyczne związki nitrylowe uwalniające np. cyjanowodór pod wpływem pary wodnej (naśladujące migdał, a z niektórymi związkami azotowymi cyklicznymi - sandałowiec czy wanilię). Oczywiście jest skandalem zatruwanie nas pod szyldem aromatoterapii, ale póki co nie ma odpowiednich inspekcji kontrolnych. Musimy się zdać na własny rozsądek i kontrolę produktu. Kadzidełka, jeśli nie są naturalne też odradzam. Jeżeli są naturalne to Producent posiada odpowiednie atesty i podaje wyraźne informacje na ten temat. Do kominka wodnego zadawałem najczęściej 15 kropli olejku. Można także rozpylać w pomieszczeniu olejek wstrząśnięty z wodą za pomocą zraszacza ogrodniczego. Znakomite do aromatoterapii są także zbiorniki wodne zawieszane na kaloryferach. Do wody dodajemy po prostu kilkanaście kropli olejku, który wraz z para wodną rozprasza się w naszym mieszkaniu. Mamy wtedy dwie korzyści: większą wilgotność powietrza w pomieszczeniu oraz leczniczy zapach. Powietrze takie jest przy okazji odkażone, pozbawione czynników chorobotwórczych, w tym grzybów. Do inhalacji dróg oddechowych i parówki na twarz (w chorobach trądzikowych, w celu oczyszczenia porów) należy użyć rondla szerokiego z wrząca wodą do której zapuszczamy 7-15 kropli olejku. Następnie nakrywamy się ręcznikiem i nachylamy (rodzaj namiotu) na rondlem zachowując dużą ostrożność, aby nie oparzyć skóry. Parówka i inhalacja powinna trwać 10- 15 minut. Inhalację należy stosować 1-2 razy dz. (przeziębienie, nieżyt nosa i oskrzeli, pyłkowica, uczulenie na kurz, grypa). Na rynku dostępne są specjalne inhalatory wytwarzające parę. Można także użyć nawilżaczy powietrza do których dolewamy przegotowana wodę z olejkiem. Nie wszystkie jednak modele nawilżaczy nadają się do tego celu. Należy sprawdzić sposób powstawania pary w urządzeniu.
4. Olejki w dymie ziołowym. Olejki można także wdychać wraz z dymem. W tym celu łodygi trzciny lub pałki wodnej suszymy, potem zanurzamy (tniemy przed wysuszeniem na odcinki 15-20 cm) w oleju lnianym lub oliwie z oliwek zmieszanym z naturalnym olejkiem eterycznym (1:1, np. 10 ml oliwki + 10 ml olejku eterycznego). Olej lniany naturalny dostępny jest na targowiskach (rynkach zielonych) oraz w sklepach ze zdrową żywnością. Nasycanie (moczenie) łodyg wymienionych roślin olejkiem eterycznym należy przeprowadzić w szczelnym słoju (butelce) przez 2 tygodnie, osuszyć w bibule i palić w pomieszczeniu chorego. Można także skropić czystym olejkiem suche płatki nagietka (dostępne w aptekach i sklepach zielarskich pod nazwą kwiat nagietka) i palić małymi porcjami w moździerzu lub tygielku. Jako kadzidła dobre też są brązowe części pałek nadwodnych, które można nasączyć w oleju aromatycznym przygotowanym jak dla łodyg. Należy jednak uważać, aby nie wywołać pożaru, bowiem spalają się one dość dużym ogniem, ale dają aromatyczny dym.
Olejki eteryczne od dawna były stosowane doustnie, o czym już wspomniano. Wywierają wówczas silne działanie farmakologiczne. Nie wolno ich przedawkować. Zatrucie olejkami objawia się biegunka, nudnościami, wymiotami, bólami brzucha, zawrotami głowy, białkomoczem, a nawet krwiomoczem i uszkodzeniem wątroby oraz układu nerwowego.
W dawkach leczniczych są bezpiecznymi i cennymi lekami, efektywnie działającymi. Przed doustnym zażyciem olejki eteryczne należy zmieszać z miodem, sokiem owocowym, np., cytrynowym lub olejem jadalnym – oliwą, olejem winogronowym, olejem kukurydzianym, makowym lub z tranem czy Linomagiem – płynem (płyn do picia). Lek olejkowy należy dobrze popić ciepłą herbatą lub naparem ziołowym. Oczywiście zażywanie olejku z tranem ma dodatkowe działanie: dostarcza organizmowi naturalne witaminy A i D. Linomag natomiast dostarczy nam witaminę F, która jest szczególnie ważna w leczeniu chorób skóry, paznokci, oczu i włosów. Jednakże nie mogę polecać tych mikstur osobom wrażliwym na niemiłe smaki i zapachy. Potrawy słodkie i tłuste przyspieszają wchłanianie olejków eterycznych z przewodu pokarmowego do krwi i limfy; ułatwiają ich rozprowadzenie po całym ustroju, wniknięcie do komórek ciała oraz nasilają ich działanie ogólne. Na każda łyżkę miodu lub oleju (albo tranu, Linomagu) dajemy 3 krople olejku eterycznego, starannie mieszamy. Tak przygotowana miksturę zażywamy 2 razy dz. po 1 łyżce, po jedzeniu, dobrze popijamy. Jeżeli chodzi o sok owocowy (najlepiej pomarańczowy, cytrynowy, grejfrutowy, marchewkowy): 100 ml soku + 3 krople olejku, energicznie zmieszać. Można też dodawać olejek eteryczny (3 krople) do ciepłego mleka z miodem i pić 2-3 razy dz.
Św. Albertus Magnus /1193-1280/ - patron biologów
Ważne Uwagi
Główni Producenci olejków eterycznych działający w Polsce
Jeszcze raz wyraźnie podkreślam, do celów leczniczych można stosować tylko olejki czyste chemicznie, naturalne. Jeżeli Producent nie manifestuje na opakowaniu (ulotce), że jego produkt spełnia wymogi Farmakopei Polskiej FP IV lub V (lub innych, np. Europejskiej Farmakopei) lub nie posiada atestu PZH (Państwowy Zakład Higieny), Instytutu Leków czy norm IFRA to taki olejek jest bezwartościowy i nie wolno go stosować do celów medycznych. Jeżeli Producent wyraźnie napisał, że jego olejku nie wolno stosować doustnie – to oznacza, że jego olejek nie spełnia norm farmakopealnych i ma coś do ukrycia. Oczywiście taki olejek nie nadaje się do naszych celów.
Kobietom w ciąży i karmiącym nie wolno zażywać olejków eterycznych
Doustnie stosowałem olejki następujących firm:
Kej,
Avicenna-Oil,
ETJA,
Herbapol,
Pollena-Aroma,
Alba Thyment,
Hasco-Lek,
Rowa-Wagner,
Casella-med.,
G.R. Lane,
Naturwaren,
Tag-Pol J.V./Sabana Oil/.
Zatem polecam olejki tych Producentów.
Olejki należy przechowywać w szklanych buteleczkach z ciemnego szkła, szczelnie zamkniętych, w chłodnym miejscu.
Wcześniej stosowałem olejki zza granicy oraz laboratoryjne, które jednak dla przeciętnego Czytelnika nie są dostępne, w związku z czym nie będę tu podawał tych producentów.
Teofrast /372-287 r. p.n.e./ - botanik starożytny
Przegląd podstawowych olejków eterycznych
1. Oleum Amygdalae dulcium (olejek migdałowy) ma postać syropowatej jasnożółtej cieczy o łagodnym, słodkawym smaku i zapachu. Otrzymywany z nasion migdalowca Prunus amygdalus. Bardzo słabo rozpuszcza się w wodzie, słabo w alkoholach, doskonale rozpuszcza się w eterze i chloroformie. Zawiera głównie benzaldehyd – aldehyd benzylowy (75-98%) i kwas cyjanowodorowy (0,56-11%) i alkohol benzylowy – najprostszy alkohol aromatyczny. Benzaldehyd występuje w formie glikozydu amigdaliny (patrz glikozydy). Olejek migdałowy jest stosowany przy fabrykacji likierów, w przemyśle kosmetycznym (perfumy, mydła, kremy) oraz w przemyśle farmaceutycznym do aromatyzowania leków, do produkcji wody migdałowej oraz jako podłoże i rozpuszczalnik kremów i maści. Olej migdałowy (rozcieńczony, np. z olejem lnianym lub tranem w proporcji 1:1) stosuje się w leczeniu oparzeń, ran, owrzodzeń żylakowatych, stanów zapalnych skóry. Działa silnie odkażająco, przeciwzapalnie, oczyszczająco, rozmiękczająco, przeciwgnilnie, przeciwświądowo i lekko przeciwbólowo. Doskonale leczy spękane stopy i dłonie oraz spierzchnięte wargi. Niezastąpiony w leczeniu przewlekłego złuszczania naskórka w małżowinach usznych i przewodach słuchowych. Zalecany do wcierania w klatkę piersiową i w szyję przy katarze, kaszlu, przeziębieniach, zapaleniu oskrzeli i w grypie.
Rp. Krem migdałowy
Olej migdałowy 15 ml
Maść z wit. A – 1 tubka
Maść allantoinowa (np. Alantan, Alantan Plus) – 1 tubka
Krem Nivea – 1 opak.
S.P. Składniki ucierać starannie aż do połączenia i stworzenia jednolitej masy. Doskonały do leczenia i pielęgnacji warg, rąk, stóp i twarzy. Leczy wypryski i podrażnienia skóry. Zapobiega tworzeniu wągrów. Przyspiesza regenerację skóry. Działa wygładzająco, przeciwzapalnie, antyseptycznie, odżywczo, nawilżająco i natłuszczająco.
2. Oleum Anisi (olejek anyżowy) – olejek w postaci bezbarwnej lub jasnożółtej cieczy o charakterystycznym anetolowym zapachu i słodkim smaku. W niskiej temperaturze może krzepnąć (należy go wtedy rozgrzać). Otrzymywany jest z owoców (zawartość od 1,5-2,5%) biedrzeńca anyżu Pimpinella anisum przez destylację z parą wodną. Zawiera 80-90 % anetolu (anetol to p-metoksy-propenylobenzen). Oprócz anetolu zawiera także kwas anyżowy, keton anyżowy i metylochawikol (10%). Trudno rozpuszcza się w wodzie, bardzo łatwo rozpuszczalny w spirytusie, choroformie i eterze.
Olejek anyżowy podany doustnie dobrze wchłania się z jelita cienkiego do krwi. Wydalany jest głownie przez płuca. Zwiększa ilość wydzieliny śluzowej w drogach oddechowych i ułatwia jej wydalanie. Drażniąc lekko zakończenia nerwowe w nabłonku dróg oddechowych wyzwala odruch wykrztuśny; upłynnia zalegająca wydzielinę, działa rozkurczowo na mięśnie gładkie układu oddechowego i pokarmowego. Wzmaga wytwarzanie soku żołądkowego, wykazuje silne właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i przeciwpierwotniakowe; niszczy roztocze, np. nużeńca, świerzba, skórożarłoczka. Odstrasza komary, muchy, pchły, pluskwy i wszy. U matek karmiących pobudza laktację czyli wydzielanie mleka. Przenika tez do mleka działając korzystnie na karmione dziecko. Wywiera silny wpływ wiatropędny. Olejek anyżowy polecam przyjmować doustnie w mleku osłodzonym miodem oraz na miodzie zgodnie z wcześniejszymi wskazówkami. Miód i mleko z olejkiem anyżowym należy zażywać 3-4 razy dz. Można podawać małym (powyżej 4 lat) dzieciom (połowa dawki). Miód anyżkowy i mleko anyżowe to dobre mikstury wykrztuśne.
Dawniej na wniosek lekarza apteki przygotowywały płyn o nazwie Spiritus Ammoni anisatus (krople anyżowe), który zawiera 1 g olejku eterycznego anyżowego, 5 g wody amoniakalnej (pogłębia działanie sekrolityczne) i 24 g alkoholu etylowego. Krople anyżowe podawano (20 kropli) do szklanki mleka osłodzonego miodem i pito 3 razy dz. po jedzeniu.
Preparaty anyżowe stosuje się w przeziębieniach, chorobach zakaźnych z objawami nieżytu układu oddechowego, we wzdęciach i kaszlu. Przeciwwskazania do stosowania olejku anyżowego to: ostre nieżyty żołądka, choroba wrzodowa, zapalenie jelit i nerek oraz alergia na olejek.
Olejek anyżowy wchodzi w skład preparatu Azarin (Herbapol)– tabl. (przy nieżycie układu oddechowego i silnym kaszlu – 1 tabl. 3-4 razy dz.).
3. Oleum Auranti (olejek pomarańczowy) - uzyskiwany przez wyciskanie lub destylację z parą wodną skórek (zawartość około 2%) owoców pomarańczy słodkiej Citrus aurantium lub gorzkiej Citrus bigaradia. Olejek pomarańczowy słodki jest cieczą żółta lub brunatną o aromatycznym cytrynkowym zapachu, zawierającą w swym składzie między innymi: d-limonen, aldehydy (np. decylowy), estry, seskwiterpeny. Olejek pomarańczowy gorzki to ciecz żółta o zapachu intensywnie pomarańczowym, która zawiera głównie limonen (96%), geraniol i aldehyd decylowy. Stosowane są w przemyśle perfumeryjnym, spożywczym oraz przy wyrobie likierów.
Można je stosować do kąpieli aromatycznych, które działają odświeżająco, rozgrzewająco, odkażająco i odprężająco. Ulatniający się olejek pomarańczowy w czasie kąpieli działa korzystnie na układ oddechowy oraz nerwowy. Podany doustnie (3 krople 1-3 razy dz.) działa wykrztuśnie, żółciopędnie, wiatropędnie, rozkurczowo, ogólnie tonizująco, pobudza wydzielanie soków trawiennych. Stosowany w leczeniu stresu, bezsenności i depresji.
4. Oleum Calami (olejek tatarakowy) – otrzymywany przez destylację z para wodną świeżych kłączy tataraku zwyczajnego – Acorus calamus (zawartość od 1,5 do 6%). Ma barwę żółtą, rzadziej brunatną, smak korzenny, piekący. Zawiera seskwiterpeny – kariofilen, gwajen, kurkumen, kadinen, ponadto terpeny - kemfen, pinen, azaren; ketony – akoren, izoakoren, kolakon.
Olejek tatarakowy wzmaga czynność trawienną żołądka, zmniejsza wzdęcia, wykazuje silne działanie przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne i rozkurczowe. Likwiduje zastoje żółci. Wydziela się wraz z potem i łojem niszcząc bakterie chorobotwórcze skóry (ropne, trądzikowe). Wzmaga wydzielanie moczu, działa lekko napotnie. Używa się go do płukania jamy ustnej (3-4 krople na pół szkl. wody ciepłej przegotowanej), do kąpieli wzmacniających, rozgrzewających i przeciwreumatycznych. Likwiduje nieświeży oddech z jamy ustnej i żołądka, leczy afty, zapalenie dziąseł, ropnie.
Zewnętrznie działa rozgrzewająco, przeciwbólowo, odkażająco i przeciwropnie. Stosowany do nacierań miejsc bolesnych, np. przy bólach stawów, mięśni, kości, nerwobólach, stanach pourazowych (zwichnięcia, uderzenia), obrzękach, złym krążeniu krwi w kończynach. Wchodzi w skład maści Arcalen (Herbapol) - 0,4 g. Do wcierań w formie rozcieńczonej z olejem migdałowym, kukurydzianym, oliwą, winogronowym lub sojowym (proporcja 1:1). Doustnie (przemęczenie, nieżyty układu oddechowego, skurcze jelit, zastoje żółci, grypa, przeziębienie, trądzik ropny, obniżona odporność na choroby, kaszel, niedokwaśność treści żołądka, skąpe miesiączki) w formie miodu tatarakowego (3 krople olejku na 1 łyżkę miodu – 2-3 razy dz.).
Rp. Płyn tatarakowo-brzozowy
Olejek tatarakowy – 5 ml
Woda brzozowa 200 ml lub sok z brzozy (Phytopharm) – płyn – 100 ml
Glicerol 15 ml
Olej winogronowy, oliwa lub sojowy 150 ml
Olej kamforowy – 15 ml
Olejek tymiankowy – 1 ml
Olej rycynowy – 20 ml
Nafta kosmetyczna – 50 ml
SP. Składniki zmieszać, przy czym olejek tatarakowy najpierw wymieszać z glicerolem a potem z pozostałymi olejami oraz naftą, a na końcu wymieszać z wodą brzozową. Płyn działa odżywczo, przeciwzapalnie, oczyszczająco, odkażająco, przeciwłupieżowo. Zapobiega wypadaniu włosów, łamliwości włosów i rozdwajaniu końcówek włosów. Leczy stany zapalne skóry owłosionej.
Wskazania: wypadanie włosów, choroby włosów, zniszczenie włosów zabiegami fryzjerskimi, łupież oporny na leczenie, stany zapalne skóry owłosionej.
Sposób użycia: Wstrząsnąć przed użyciem. Włosy i skórę owłosioną nacierać płynem co 3-5 dni, stosując masaż włosów dłońmi; pozostawić na głowie na 30 minut po czym zmyć dobrym szamponem. Stosować minimum 2-3 miesiące.
Rp. Płyn tatarakowo-kamforowo-naftowy antybiotyczny
Olejek kamforowy – 30 ml
Nafta kosmetyczna – 100 ml
Tribiotic – maść (4 saszetki) bez recepty
Azucalen lub Azulan – płyn – 1 ml
Glicerol – 5 ml
SP. Olejek zmieszać z glicerolem, następnie z Azucalenem (Azulanem), dodać maść rozgrzaną w torebkach przed otwarciem (saszetki z maściami umieścić w ciepłej wodzie na kilka minut). Zmieszać wszystko razem starannie wstrząsając. Gazikiem przemywać chore miejsce 2-3 razy dz.
Wskazania: zapalenie mieszków włosowych, ropne pryszcze, niedrożność porów skórnych ze stanem zapalnym, cysty ropne na szyi i twarzy lub plecach, ropnie po goleniu, czarne wągry z tendencją do ropienia.
Działanie: silnie odkażające, oczyszczające, udrażniające pory, przeciwropne, przeciwzapalne. Lek silny w działaniu.
Rp. Płyn tatarakowo-arnikowy “herpes” na opryszczki
Olejek tatarakowy – 2 ml
Olejek herbaciany – 1 ml
Olejek melisowy – 2 ml lub bergamotowy – 2 ml
Nalewka arnikowa – 5 ml
Azulan lub Azucalen – płyn – 1 ml
Spirytus kamforowy – 15 ml
Glicerol – 30 ml
Spirytus salicylowy – 50 ml
SP. Olejki wymieszać z glicerolem, a następnie z pozostałymi składnikami, silnie wstrząsnąć. Chore miejsca pędzlować 4 razy dz.
Wskazania: opryszczka. Lek silny w działaniu.
5. Oleum Camphoratum (olejek kamforowy) sporządza się z kamfory i oleju rzepakowego. Czysta kamfora (C10H16) ma postać bezbarwnych lub białych grudek krystalicznych o swoistym zapachu i palącym, gorzkim smaku. Pod względem chemicznym jest to terpen dwupierścieniowy, keton nasycony, który sublimuje (przechodzi w stan gazowy, lotny). Kamfora rozpuszcza się w spirytusie (1 cz.), w chloroformie (,25 cz.), w eterze (0,23 cz.) i w olejach tłustych (4 cz.). Otrzymywana jest z kory drzewa kamforowego – cynamonowca kamforowego Cinnamomum camphora lub z pinenu – kamfora syntetyczna. Naturalna kamfora jest prawoskrętna.
Dawniej kamfora pełniła dużą rolę w medycynie, obecnie wchodzi w skład środków wyłącznie do użytku zewnętrznego – mazidła (przygotowują apteki, np. mazidło mydlano-kamforowe, mazidło amoniakalno-kamforowe, mazidło odnawiające), maście (Maść kamforowa Gemi, Farmina, Cefarm, Aflopa), olejek (Olej kamforowy Aflopa, Coel, Farmina, Microfarm, Cefarm, Gemi), spirytus kamforowy – Spiritus Camphoratus (Aflopa, Cefarm, Farmina, Herbapol, Hasco-Lek, Gemi, Coel), sztyfty do nosa (Cetix Plus, Cetix, APS I i APS II Scan-Anida). W takich formach farmaceutycznych stosowana jest do wcierań w bolące miejsca, np. przy stawo-, mięśnio- i nerwobólach, gdyż wykazuje działanie miejscowo znieczulające (poraża zakończenia bólowe) i rozgrzewająco (poprawia miejscowe krążenie, ułatwia usuwanie szkodliwych metabolitów, zapewnia sprawniejsze dostarczenie materiałów pokarmowych i tlenu do chorych tkanek); efektem działania kamfory jest zaczerwienienie skóry i rozszerzenie naczyń krwionośnych. Preparat kamforowy wciera się w skórę 3-4 razy dz. i najlepiej zamyka w opatrunku bandażem elastycznym w celu lepszego wygrzania. Olejek zastosowany na skórę silnie odkaża i ułatwia oczyszczenie wągrów. Zapobiega powstawaniu ropni i pryszczy ropnych przy niektórych rodzajach trądziku. Niektórzy laryngolodzy zalecają wlewanie ciepłego olejku kamforowego do ucha przy bólach, tendencji do powstawania czopów woszczynowych w przewodzie i przy zaziębieniu uszu. Są jednak laryngolodzy kategorycznie zabraniający wlewanie olejku kamforowego do ucha w jakichkolwiek stanach chorobowych, bowiem grozi to uszkodzeniem błony bębenkowej. Nie będę wtrącał się w te kontrowersje, bowiem nie mam praktyki w tej dziedzinie; pozostawiam te kwestię do rozstrzygnięcia fachowcom i pacjentom.
Olejek kamforowy lub kamfora podane doustnie (kamfora w dawce 50-300 mg, a olejek w dawce 4-5 kropli) działają hamująco na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, oskrzeli, pęcherzyka żółciowego i tętnic. Jeszcze w latach pięćdziesiątych używano licznych leków kamforowych, które wywierały działanie tonizujące na ośrodek naczynioruchowy; były to leki cucące, pobudzające w różnego rodzaju zapaściach, np. ponarkotykowych; a oto przykłady takich mikstur (za T. Butkiewiczem):
Rp. Oleum camphorae 20% 2 g
Sterilis!
D.t.d.N. inamp. (10)
S. 1-2 ampułki podskórnie
Rp. Spir. Camphor. 3,5 g
Spir. Vini 2 g
Aq. Destil. 4,5 g
...
justysia_koscian