WYROK TRYBUNAŁU
z dnia 12 marca 1987 r.(*)
W sprawie 178/84
Komisja Wspólnot Europejskich, reprezentowana przez R. C. Bérauda i J. Sacka, odpowiednio, głównego radcę i członka jej służby prawnej, z adresem do doręczeń na nazwisko G. Kremlisa, członka służby prawnej Komisji, budynek Jean Monnet, Kirchberg, Luksemburg,
strona skarżąca,
przeciwko
Republice Federalnej Niemiec, reprezentowanej przez M. Seidela, Ministerialrat w federalnym ministerstwie gospodarki, J. Dietricha, Ministerialrat w federalnym ministerstwie młodzieży, rodziny i zdrowia, J. Sedemunda, adwokata w Kolonii, i R. Lukesa, profesora prawa na Uniwersytecie w Münster, w charakterze pełnomocników ad litem, z adresem do doręczeń w ambasadzie Republiki Federalnej Niemiec, 20–22, avenue E. Reuter, Luksemburg,
strona pozwana,
mającej za przedmiot stosowanie „ustawy o czystości” do piwa importowanego z innych państw członkowskich,
TRYBUNAŁ,
w składzie: A. J. Mackenzie Stuart, prezes, Y. Galmot, C. Kakouris, T. F. O’Higgins i F. Schockweiler, prezesi izb, G. Bosco, T. Koopmans, O. Due, U. Everling, K. Bahlmann, R. Joliet, J. C. Moitinho de Almeida i G. C. Rodgríguez Iglesias, sędziowie,
rzecznik generalny: Sir Gordon Slynn,
sekretarz: H. A. Rühl, główny administrator,
po zapoznaniu się ze sprawozdaniem na rozprawę, uzupełnionym po rozprawie w dniach 13 i 14 maja 1986 r.,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 18 września 1986 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Pismem złożonym w sekretariacie Trybunału dnia 6 lipca 1984 r. Komisja Wspólnot Europejskich wniosła, na podstawie art. 169 traktatu EWG, skargę o stwierdzenie, że zakazując wprowadzania do obrotu piwa zgodnie z prawem wyprodukowanego i wprowadzonego do obrotu w innym państwie członkowskim, jeżeli piwo to nie jest zgodne z § 9 i 10 Biersteuergesetz (ustawy z dnia 14 marca 1952 r., BGBl. I, str. 149), Republika Federalna Niemiec uchybiła zobowiązaniom, które ciążą na niej na mocy art. 30 traktatu.
2 W odniesieniu do stanu faktycznego, przebiegu postępowania i argumentów stron odsyła się do sprawozdania na rozprawę. Powyższe elementy sprawy przytoczone zostały poniżej jedynie w zakresie niezbędnym do przedstawienia rozumowania Trybunału.
W przedmiocie właściwych przepisów krajowych
3 W trakcie postępowania przed Trybunałem rząd niemiecki przedstawił swoje ustawodawstwo dotyczące piwa w następujący sposób, który nie został zakwestionowany przez Komisję i który należy przyjąć dla celów niniejszego postępowania.
4 Biersteuergesetz (ustawa o podatku od piwa) normuje, w zakresie istotnym dla niniejszej sprawy, z jednej strony zasady produkcji, które znajdują zastosowanie jedynie do browarów działających w Republice Federalnej Niemiec, a z drugiej strony zasady używania nazwy „Bier” (piwo), stosowane zarówno do piwa wyprodukowanego w Republice Federalnej Niemiec, jak piwa z przywozu.
5 Zasady produkcji piwa zawarte są w § 9 Biersteuergesetz. Paragraf 9 ust. 1 przewiduje, że do produkcji piwa w drodze fermentacji dolnej może być używany wyłącznie słód jęczmienny, chmiel, drożdże i woda. Paragraf 9 ust. 2 poddaje tym samym wymogom produkcję piwa w fermentacji górnej, ale pozwala w niektórych przypadkach na używanie innych słodów oraz technicznie czystego cukru trzcinowego, buraczanego i inwertowanego, jak również glukozy i barwników uzyskanych z tych rodzajów cukru. Paragraf 9 ust. 3 dodaje, że przez słód rozumie się wszelkie zboża doprowadzone do sztucznego kiełkowania. W związku z tym należy zauważyć, że zgodnie z art. 17 ust. 4 rozporządzenia wykonawczego do Biersteuergesetz (Durchführungsbestimmungen zum Biersteuergesetz) z dnia 14 marca 1952 r. (BGBI. I, str. 153) ryż, kukurydza i sorgo nie są zbożami w rozumieniu § 9 ust. 3 Biersteuergesetz. Zgodnie z § 9 ust. 7 Biersteuergesetz odstępstwa od zasad produkcji ustanowione w § 9 ust. 1 i 2 mogą zostać przyznane na wniosek w szczególnych przypadkach, w celu przygotowania specjalnych rodzajów piwa, piwa przeznaczonego do wywozu lub do celów eksperymentu naukowego. Ponadto zgodnie z ust. 8 tego paragrafu jego ust. 1 i 2 nie mają zastosowania do browarów, które produkują piwo jedynie na własny użytek (Hausbrauer). Zgodnie z § 18 ust. 1 pkt 1 Biersteuergesetz za naruszenie zasad produkcji ustanowionych w § 9 grożą sankcje karne.
6 Zasady dotyczące stosowania w handlu nazwy „Bier” (piwo) zawarte są w § 10 Biersteuergesetz. Zgodnie z tymi zasadami jedynie napoje fermentowane zgodnie z przepisami § 9 ust. 1, 2 oraz 4‑6 Biersteuergesetz mogą być wprowadzane do obrotu pod nazwą „Bier” (piwo) – samą lub występującą jako element nazwy złożonej – lub też pod innymi nazwami, czy za pomocą przedstawienia wizualnego stwarzającymi wrażenie, że chodzi o piwo. Zasada ta obejmuje jedynie względny zakaz wprowadzania do obrotu, w takim sensie, że napoje niewyprodukowane zgodnie z zasadami produkcji wspomnianymi powyżej mogą być sprzedawane pod innymi nazwami, pod warunkiem że nazwy te nie podlegają ograniczeniom nałożonym w § 10. Zgodnie z § 18 ust. 1 pkt 4 Biersteuergesetz za naruszenie zasad dotyczących oznaczeń grożą sankcje karne.
7 Przywóz do Republiki Federalnej Niemiec piwa zawierającego dodatki napotyka ponadto na bezwzględny zakaz wprowadzania do obrotu na mocy innego przepisu prawa, a mianowicie § 11 ust. 1 pkt 2 ustawy o obrocie artykułami spożywczymi, wyrobami tytoniowymi, środkami kosmetycznymi oraz innymi produktami konsumpcyjnymi (Gesetz über den Verkehr mit Lebensmitteln, Tabakerzeugnissen, kosmetischen Mitteln und sonstigen Bedarfsgegenständen) [Lebensmittel‑ und Bedarfsgegenständegesetz (zwana dalej „LMBG”) z dnia 15 sierpnia 1974 r. (BGBI. I, str. 1945)].
8 Ustawa ta, oparta na względach ochrony zdrowia, przewiduje co do zasady zakaz stosowania wszelkich dodatków, z możliwością wydania zezwolenia. Paragraf 2 tej ustawy definiuje dodatki jako „substancje, które dodawane są do środków spożywczych w celu zmiany ich cech i uzyskania określonych właściwości lub efektów”. Wyklucza ona z zakresu tej definicji „substancje pochodzenia naturalnego lub pod względem chemicznym identyczne z naturalnymi i które zwyczajowo używane są głównie ze względu na ich wartość odżywczą, zapach, smak lub jako przyprawy, jak również wodę pitną lub stołową”.
9 Paragraf 11 ust. 1 pkt 1 LMBG wprowadza zakaz stosowania dodatków, na które nie uzyskano zezwolenia, w stanie czystym lub w połączeniu z innymi substancjami, do celów przemysłowego wyrobu lub przetwarzania środków spożywczych przeznaczonych do wprowadzenia do obrotu. Paragraf 11 ust. 2 i § 11 ust. 3 przewiduje, że nie podlegają temu zakazowi techniczne substancje pomocnicze oraz enzymy. Przez techniczne substancje pomocnicze ustawa rozumie, zgodnie z § 11 ust. 2 pkt 1 „dodatki, które zostają wydzielone ze środka spożywczego całkowicie, lub w taki sposób, że przeznaczony do sprzedaży produkt zawiera je jedynie w formie technicznie nieuniknionych pozostałości, pozbawionych znaczenia z technologicznego punktu widzenia, w ilościach bez znaczenia dla zdrowia, zapachu lub smaku produktu”.
10 Paragraf 11 ust. 1 pkt 2 LMBG zakazuje wprowadzania do obrotu w celach handlowych produktów wytworzonych lub przetworzonych z naruszeniem zakazu ustanowionego w § 11 ust. 1 pkt 1 lub produktów, które nie są zgodne z rozporządzeniem wydanym na podstawie § 12 ust. 1 tej ustawy. Na mocy § 12 ust. 1 w drodze rozporządzenia ministra zatwierdzonego przez Bundesrat zezwolić można na stosowanie niektórych dodatków generalnie, dla określonych produktów spożywczych lub dla określonych zastosowań, pod warunkiem, że zezwolenie takie jest zgodne z zasadami ochrony konsumenta, z uwzględnieniem wymogów technologicznych, odżywczych oraz dietetycznych. Zezwolenia takie znajdują się w załącznikach do rozporządzenia w sprawie dopuszczenia stosowania dodatków do produktów spożywczych (Verordnung über die Zulassung von Zusatzstoffen zu Lebensmitteln z dnia 22 grudnia 1981 r., zwanego dalej „ZzulV”) (BGBl. I, str. 1633).
11 Jako produkt spożywczy piwo podlega przepisom dotyczącym dodatków, ale obowiązują w stosunku do niego szczególne zasady. Zasady produkcji zawarte w § 9 Biersteuergesetz wykluczają użycie wszelkich substancji, łącznie z dodatkami, innych niż wymienione w tym artykule. Stanowią one zatem przepisy szczególne w sprawie dodatków w rozumieniu § 1 ust. 3 ZzulV. Zgodnie z tym ustępem bez uszczerbku pozostają przepisy, które zakazują, ograniczają lub zezwalają na użycie dodatków do niektórych środków spożywczych na warunkach innych niż przewidziane w ZzulV. Użycie dozwolonych na zasadach ogólnych dodatków dla niektórych zastosowań przewidziane w załącznikach do ZzulV jest w rezultacie wykluczone w przypadku piwa. Wyjątek ten dotyczy jednakże jedynie substancji będących dodatkami w rozumieniu LMBG, których użycie nie jest objęte wyjątkiem ustanowionym w samej LMBG, jako ustawie późniejszej od Biersteuergesetz. Zakaz stosowania dodatków nie obejmuje więc stosowania ani technicznych substancji pomocniczych, ani enzymów.
12 Z powyższych uwag wynika, że § 11 ust. 1 pkt 2 LMBG w związku z §...
Wirus84