Internetowa Baza Pomocy Studentów Psychologii - psychol

www.psychobaza.prv.pl

Odwiedź nas!

WYKŁAD III

SYTUACJA JAKO WYZNACZNIK ZACHOWANIA

Sytuacja

1) Sytuacja – aktualny wyznacznik zachowania podmiotu („tu i teraz”)

Przykład 1: ludzie często zachowują się w sposób agresywny i nieprzyjemny pod wpływem sytuacji, w której się znaleźli. Ilustruje to eksperyment Zimbarda i Milgrama z „więźniami” i „strażnikami” („Wprowadzenie do psychologii” – Mietzel, str. 283-284).

Przykład 2: zachowanie względem innych ludzi zależy od etykietek; jakie im przypisujemy. Przykładem jest eksperyment Rosenhana z umieszczeniem zdrowych ochotników na oddziale psychiatrycznym. Gdy ochotnicy przestali grać wariatów, nie chciano ich wypuścić. Gdy raz nadano im etykietkę z chorobą to nawet po ustąpieniu objawów nie chciano uwierzyć, ze są oni zdrowi. 

2) Sytuacja – obejmuje wszystkie oddziaływania, a także stany otoczenia i podmiotu, które wyznaczają zachowanie w danym momencie czasu.

Zachowanie w sytuacji (Lewicki):

R = f (S,A, W, O)

R – reakcja

S – bodźce zewnętrzne

A – antecedenty, stany wywołane przez uprzednie sytuacje („podźwięki”)

W – bodźce wisceralne, wewnętrzne

O – osobowość; skłonności, predyspozycje

3) Sytuacja jako system: system chwilowy (aktualny), układ elementów otoczenia człowieka – z nim samym jako podmiotem – oraz relacji między nimi.

-          postulat uwzględniania w sytuacji struktury (całości) relacji podmiotu z otoczeniem. Relacje te zależą od biologicznego i psychologicznego stanu podmiotu.

-          Zachowanie w sytuacji może więc zależeć w większym stopniu od:

a)                  kontekstu otoczenia

b)                  stanów podmiotu       

Uwzględniając głównie to kryterium Tomaszewski wydzielił sytuacje:

a)                  bodźcowe (bodziec – zmiana energii otoczenia rejestrowana przez organizm i wywołująca ukrytą lub jawną reakcję.

b)                  Zadaniowe

4) Sytuacje bodźcowe

    W psychologii społecznej mówi się o osobie bodźcowej tzn. o człowieku, który oddziałuje na podmiot nie tylko fizyczne, ale także określonymi treściami, znaczeniami.

Sytuacja bodźcowa

P

                        S1                                                                               R

                                  S2                             

S3

P – podmiot

R – reakcja

S1 do S3 – bodźce otoczenia

Przykład: zachowanie się człowieka zależy od:

-          pogody

-          treści zasłyszanych w środkach masowego przekazu

-          tonu głosu matki

-          etc.

Można też mówić o aspekcie bodźcowym sytuacji.

5) Sytuacja zadaniowa    

     W takiej sytuacji przyczyna sprawczą zachowania jest cel – zadanie wyznaczone lub przyjęte przez podmiot.

P

                                                            R

cel

-          Cel – może dotyczyć stanów bardziej I mniej odległych w czasie. Z tym wiąże się zwykle jego ogólność (im dalsza perspektywa czasowa tym bardziej ogólne cele).

-          strukturę sytuacji zadaniowej określa stała konfrontacja możliwości osiągnięcia celu przez podmiot i wartości, do których on zmierza.

-          możliwości determinowane są:

a)                  podmiotowo (umiejętności, budowa ciała)

b)                  zewnętrznie (narzędzia, stosunek innych osób) 

Rodzaje sytuacji zadaniowych:

a)      naturalne: zadania nie przekraczają możliwości podmiotu ( może posiadać „przepis” działania, albo umiejętności jego tworzenia)

b)     optymalne: warunki realizacji zadania (możliwości) są najlepsze z możliwych – są to sytuacja postulowane; np. dla sterowania maszynami (dostępność i operatywność urządzeń, rozłożenie przestrzenne itp.)

c)      trudne: możliwości nie odpowiadają zadaniu

Co okaże się bodźcem, zależy jednak od stanu potrzeb podmiotu!

Ad. c) sytuacje trudne – wydziela się na podstawie emocjonalnych konsekwencji rozbieżności pomiędzy możliwościami podmiotu i wartościami, do których zmierza.

-          wskaźnikiem trudności jest stres (negatywne napięcie emocjonalne). Pojawia się on w następujących sytuacjach:

a)                  frustracji – gdy pojawia się istotna przeszkoda w realizacji zadania (zewnętrzna lub wewnętrzna)

b)                  deprywacji – gdy nie ma możliwości zaspokojenia potrzeb (np. sensoryczna)

c)                  przeciążenia – gdy człowiek działa na granicy wydolności organizmu

d)                  konfliktowa – gdy współwystępują sprzeczne dążenia uniemożliwiające realizację celu.

Najtrudniejszy do rozwiązania jest nerwicogenny konflikt dążenia i unikania.

                             (-) unikanie                           

                                                                      (+) dążenie                                                                         

Przykład: Miłość i lęk przeżywane w stosunku do ojca.

SYTUACJONIZM – tendencja do wyjaśniania zachowania człowieka raczej w terminach uwarunkowań sytuacyjnych (nie zaś osobowościowych); popularna w latach 70-tych i 80-tych.

INTERAKCJONIZM – podejście badawcze, które cechuje przekonanie, że poprzez swoje właściwości współtworzące osobowość człowieka oddziałuje na otoczenie, a otoczenie zwrotnie kształtuje człowieka (te właściwości).

Skutek dla badań – podejście systemowe i kontrolowanie czynników podmiotowych i zewnętrznych (Przykład: badania myślenia twórczego; :Wpr. do psychologii – Mietzel, str. 25 – 185)

7