Barok.pdf

(2600 KB) Pobierz
(anonymous)
Barok
1
Barok
Barok (z por . barocco – "perła o nieregularnym kształcie", lub z fr. baroque – "bogactwo ozdób") – główny
kierunek w kulturze środkowo i zachodnioeuropejskiej , którego trwanie datuje się na zakres czasowy od końca XVI
wiek u do XVIII wiek u [1] . Barok obejmował wszystkie przejawy działalności literackiej i artystycznej, a także
filozofię i architekturę. U jego podstaw leżał sprzeciw wobec renesans owego klasycyzm u, głęboka religijność,
mistycyzm i egzystencja lny niepokój [1] .
W epoce zwanej barokiem wykształciły się dwa zasadnicze nurty myślowe: racjonalizm, który zakładał, że mądrość
uzyskać można jedynie dzięki potędze umysłu oraz empiryzm, którego z kolei założeniem było poznawanie świata
dzięki zmysłom, doświadczeniu, umysł odgrywał tutaj mniejsze znaczenie.
Termin
Początkowo sporadycznie używana
nazwa barok była terminem o
charakterze pejoratywnym. W XVIII
wieku oznaczała ona wszelkie
dziwactwa i zwyrodnienia (m.in.
nowych tendencji w rzeźbie Michała
Anioła) , jakie pojawiały się w sztuce
XVI-XVII wieku. Myśl epoki
Oświecenia, która jako pierwsza
zrodziła mocny fundament
ukształtowanej później kry tyki
literackiej, nie uznawała bowiem
działalności artystów barokowych za przejaw nowej epoki. Przykładem może być dzieło Jacoba Burckhardta Der
Cicerone ( 1855 ), które wprost nazywa barok zwyrodniałą formą renesansu [1] . Opinia taka utrwaliła się na długi
czas, zwłaszcza w dziedzinie literatury; należne miejsce sztuce baroku przywróciły dopiero badania XX-wieczne [ 1] .
Wiadomości ogólne
Barok wyrósł na gruncie renesans u i manieryzmu , we Włoszech , w II połowie XVI wiek u. W XVII stuleciu
rozpowszechnił się w niemal całej Europie, chociaż jego najsilniejszym ośrodkiem pozostała Italia. W XVIII wiek u
najpierw przeszedł w rokoko , a potem ustąpił miejsca klasycyzm owi w sztuce i oświeceniu w nauce .
Jego nazwa o niewyjaśnionej genezie [2] prawdopodobnie pochodzi od słowa barocco , które po portugalsku oznacza
perłę o nieregularnym kształcie. W odniesieniu do kierunku w sztuce użyli jej jako pierwsi w połowie XIX wieku
Jacob Burckhardt i Wilhelm Lübke. Z kolei Benedetto Croce w 1929 p rzeniósł ją na całokształt kultury.
Najważniejszymi cechami baroku są:
• bogactwo środków
• kontrast
• ruch
• patos
• łączenie różnych elementów
• nawiązywanie do kultury ludowej, współczesności i codzienności
238234403.008.png 238234403.009.png
 
Barok
2
• tematyka religijna i mitologiczna
• dynamika
• ekspresja, teatralność
• znaczna rola koloru
• posługiwano się alegorią i personifikacją
• światłem wydobywano dominantę (czyli motyw najważniejszy)
• w kompozycji dominują kierunki ukośne
W zakresie formy b arok dążył przede wszystkim do jak najsilniejszego oddziaływania na odbiorcę . Jeśli chodzi o
treść, barok wyznawał po pierwsze konserwatyzm (choć w mniejszym stopniu dotyczy to nauk przyrodniczych ).
W epoce baroku nastąpił niebywały rozwój nauk przyrodniczych,
określany jako rewolucja naukowa.
W dziedzinie biologii William Harvey opisał działanie układu
krwionośnego, a John Ray s tworzył pierwszą systematykę roślin.
Dzięki mikroskop owi przełomowych odkryć dokonali również
kolei Robert Boyle rozpoczął erę nowoczesnej chemii.
W czasach baroku wielki krok naprzód uczyniła astronomia .
Teleskop p ozwolił poznać wszechświat lepiej niż kiedykolwiek.
Johannes Kepler o dkrył prawa rządzące ruchem planet , a Galileusz
spopularyzowali również teorię heliocentryczną. Edmond Halley
gdańszczanin Jan Heweliusz przeprowadził szczegółowe
obserwacje Księżyc a.
Najwybitniejszym fizykiem e poki był Isaac Newton , który
Heweliusz pochodzący z Gdańska , znacznie wzbogacił ludzką wiedzę na temat temperatury . Z kolei Christiaan
Huygens d okonał przełomu w dziedzinie optyki.
Barok przyniósł również wiele nowych wynalazków. Fahrenheit stworzył pierwszy termometr rtęciowy. Athanasius
Kircher skonstruował latarnię czarnoksięską , służącą do wyświetlania na ścianie powiększonych obrazów. Christian
Huygens skonstruował zegary wahadłowe d okładniejsze niż kiedykolwiek wcześniej.
W dziedzinie matematyki Leibniz i Newton stworzyli niezależnie od siebie rachunek różniczkowy i całkowy, a
W czasach baroku narodziły się także towarzystwa naukowe , znajdujące się pod opieką monarchów . Pierwszymi
Tło filozoficzne baroku
W epoce baroku powszechnym uznaniem cieszyła się nadal tradycyjna myśl chrześcijańska, wzbogacona o idee
kontrreformacyjne , reformacyjne i neostoicyzm Justusa Lipsiusa. Na skutek ruchów reformatorskich w Kościele ,
rozwoju edukacji , starannego kształcenia duchownyc h, misji ludowych i polemik religijnych , jej znajomość w
społeczeństwie stała się głębsza niż w poprzednich epokach. Tradycyjna myśl dawała spójny obraz świata i
konkretne zasady postępowania w codziennym życiu , tak aby osiągnąć zbawienie.
238234403.010.png
 
Barok
3
Istniała również filozofia elitarna, którą kształtowały wybitne indywidualności. Blaise Pascal p rzedstawiał człowiek a
jako trzcinę najwątlejszą w przyrodzie, ale trzcinę myślącą i dowodził, że opłaca się wierzyć w Boga ( zakład
Pascala) . Dla panteisty Barucha Spinozy wszystko było częścią Boga. Tommaso Campanella przedstawił w swoim
Mieście słońca idee komunizmu utopijnego. Z kolei Gottfried Wilhelm Leibniz, ostatni człowiek, który wiedział
wszystko , uważał, że żyjemy na najlepszym ze światów , który składa się z niezależnych od siebie monad . Kartezjusz
wyodrębnił w człowieku 4 płaszczyzny: umysł, intelekt, duch i rozum. Uważał ze Bóg jest substancją przenikającą
wszystko, posiada najwyższy rozum, jest mądrością i mocą.
Wielki rywal Leibniza, Isaac Newton , oddzielił zdecydowanie nauki ścisłe ( zajmujące się materią) od filozofii
(badającej świat duch owy). Francis Bacon i Galileusz określili reguły nowoczesnej, empirycznej metody naukowej .
stworzyli kierunek zwany okazjonalizmem, a Francisco Suarez
zapoczątkował nową odmianę scholastyki , opartą na pojęciu
W baroku rozkwitła myśl pedagogiczna . Jej najwybitniejszymi
przedstawicielami byli François Fénelon , Jan Ámos Komenský
(mieszkający przez wiele lat w Lesznie ) i Charles Rollin. Wiele
cennych spostrzeżeń psychologicznych zawierają z kolei
Charaktery Jeana de La Bruyère'a .
Narodziły się nowe prądy w chrześcijaństwie , takie jak: amisze ,
Stopniowo zaczęły gasnąć spory między katolikami a
plany połączenia ich znów w jeden Kościół.
W baroku żywa była także refleksja nad państwem. Wspomniany
Jacques-Bénigne Bossuet i François Fénelon s pierali się w sprawie
jego ustroju. Pierwszy z nich uzasadniał absolutyzm, a drugi potępiał go w dziele Przygody Telemacha . Zasady
absolutyzmu wyłożył również jeden z jego największych praktyków – kardynał Richelieu. W dziedzinie myśli
Maksymilian Fredro. Z kolei Hugo Grocjusz wyróżnił i opisał trzy rodzaje prawa: naturalne, stanowione oraz
międzynarodowe; jego myśl rozwinął Samuel von Pufendorf . Thomas Hobbes sądził z kolei, że naturalnym stanem
jest wojna wszystkich przeciw wszystkim i aby jej zaradzić, ludzie zawierają umowę społeczną , na mocy której
powstaje władza .
W czasach baroku pojawiły się również pierwsze zwiastuny oświecenia . Kartezjusz d ał początek racjonalizm owi
( Cogito ergo sum ) , a John Locke – empiryzmo wi ( Tabula rasa ). Za ojca libertynizm u uważa się Pierre'a
Duży wpływ na rozprzestrzenianie się idei filozoficznych miała prasa , która pojawiła się w epoce baroku.
Największe znaczenie zyskała francuska La Gazette , wydawana od 1631.
238234403.001.png
 
Barok
4
Większość sztuki barokowej była zainspirowana religią. Łączy się to z odzyskaniem przez Kościół katolicki
poczucia własnej wartości, jakie odnotowuje się w czasach kontrreformacji. Zwłaszcza klasztory odkrywały
bogactwo stylu barokowego i dawały mu wyraz w wystroju świątyń [3] . Istotne znaczenie miała też kultura duchowa
krajów protestanckich (np. Niemcy, Holandia) oraz katolicko-protestanckie spory teologiczne [2] .
Religijność baroku była ściśle powiązana z nurtami filozoficznymi epoki, wyrażającymi odczuwanie napięcia
między skończonością a nieskończonością [3] . Stąd wiele elementów związanych ze śmiercią (powraca popularność
średniowiecznych motywów takich jak: vanitas, danse macabre i triumfu śmierci) , sądem ostatecznym i innymi
elementami eschatologicznymi.
Literatura barokowa zerwała z prostotą odrodzenia. Zaczęła operować nowymi środkami wyrazu: paradokse m,
antytezą , absurdem, anaforą i inwersją. Typowymi motywami literatury baroku były: Bóg, zbawienie, grzech ,
śmierć, pokuta , rozdarcie człowieka między tym, co duchowe i tym, co materialne . Rozkwitły takie gatunki jak epos ,
Początków baroku można doszukiwać się między innymi w dramatach
Szekspira. Wkrótce, w XVII wieku, nowy styl rozkwitł na dobre.
Zapanowała moda na bogatą w koncepty poezję kunsztowną: marinizm
Henry Vaughan) . Wielką sławę zyskał dramat hiszpański . Jego
najwybitniejszymi twórcami byli Lope de Vega, Tirso de Molina i Pedro
zyskała epopeja Johna Miltona Raj utracony . Największym poetą
niemieckim b ył związany z Polską Martin Opitz . Z kolei Ivan Gundulić
stworzył największe dzieło literatury chorwackiej – chrześcijańską
epopeję Osman . Barok wydał także ostatniego mistrza poezji łacińskiej –
W odniesieniu do Francji tamtych czasów mówi się raczej o klasycyzmi e
niż o baroku. Zalicza się do niego takich mistrzów jak: Pierre Corneille
(dramaty z Cyd em na czele), Molière ( komedie), Jean Baptiste Racine (tragedie), François de La Rochefoucauld
( Maksymy ) , Jean de La Fontaine (bajki) i Charles Perrault ( Bajki babci gąski ) . Teoretykiem tego stylu był Nicolas
Boileau, autor Sztuki poetyckiej .
238234403.002.png 238234403.003.png 238234403.004.png
 
Barok
5
Czas trwania: XVI - XVIII w.
Zasięg: Europa, Ameryka
Cechy szczególne baroku są najlepiej widoczne na przykładzie architektury. Najwspanialszymi budowlami były
wówczas kościoły i pałace . Bardzo okazałe bywały również klasztor y i kamienice . Wtedy właśnie powstały pierwsze
wielkie założenia urbanistyczne: Londyn , Petersburg, Rzym , Wersal . Zainteresowano się nie tylko samymi
budynkami, ale również ich otoczeniem ( barokowy styl ogrodowy) . Aby wzmocnić efekt, łączono w jedną całość
architekturę, rzeźbę i malarstwo, a także muzykę , strój i ceremoniał . Wprowadzono iluzjonizm , który sprawiał, że
budowle wydawały się jeszcze wspanialsze niż były. Tworzono oryginalne fasady i rzuty (owalne, podłużne,
centralno-podłużne, wieloboczne).
Prekursorami nowego stylu w architekturze byli żyjący w 2. połowie XVI wieku Włosi: Jacopo Barozzi da Vignola ,
Domenico Fontana , Michał Anioł i Giacomo della Porta . Za pierwowzór barokowej świątyni uważa się kościół Il
Gesù w Rzymie – główną siedzibę jezuitów .
W XVII wieku barok zatriumfował w większej części Europy . W Italii, która nadal wiodła prym, jego największymi
mistrzami byli: stosujący spokojne formy Giovanni Lorenzo Bernini i pełen fantazji Francesco Borromini; obaj
działali w Rzymi e w połowie stulecia. Wielką rolę odegrali również Guarino Guarini ( Turyn) , Filippo Juvarra (różne
238234403.005.png 238234403.006.png 238234403.007.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin