aga skrypt fizyko.doc

Elektroterapia

Dział lecznictwa fizykalnego wykorzystujący prąd stały oraz impulsowy o różnej częstotliwości do wywołania efektów biologicznych w tkankach.

Pod względem efektów terapeutycznych prądy wykorzystywane w elektroterapii można podzielić na:

-prądy z efektem pobudzenia ruchowego(prąd stały przerywany prostokątny, eksponencjalny)

-prądy o efekcie przeciwbólowym(prąd stały, diadynamiczny,interferencyjny,TENS itp)

Pobudzenie- zmiana właściwości błony komórkowej lub metabolizmu komórkowego pod wpływem zewnętrznych bodźców, które nie uszkadzają komórki i wywołują odwracalne zmiany.

Pobudliwość- zdolność komórki do reagowania na bodźce.

Czynnik fizykalny- bodziec wywołujący w ustroju odpowiedź tkankową zwaną odczynem.

Podział prądów stosowanych w elektroterapii

Stosowanie zabiegów z zakresu elektrolecznictwa  ma na celu:

-         wykorzystanie zjawisk elektrochemicznych, elektrotermicznych i elektrokinetycznych powstających w czasie przepływu prądu przez tkanki

-         wprowadzenie do skóry jonów leków siłami pola elektrycznego w czasie jonoforezy

-         stosowanie elektrostymulacji czuciowej - przeciwbólowej na bazie prądów impulsowych małej częstotliwości

-         stosowanie elektrostymulacji motorycznej pobudzającej tkankę mięśniową do skurczu, na bazie prądów impulsowych małej częstotliwości

-         przeprowadzanie elektrodiagnostyki mięśni w oparciu o metody ilościowe i jakościowe.

W elektrolecznictwie wykorzystuje się działanie biologiczne prądu, który w zależności od rodzaju może powodować:

1. pobudzenie nerwów i mięśni
2. uśmierzenie bólu
3. złagodzenie stanu zapalnego
4. zwiększenie ukrwienia tkanek
5. polepszenie trofiki tkanek
6. zwiększenie przemiany materii
7. przyspieszenie regeneracji tkanek

Z fizycznego punktu widzenia tkanki żywe są układem przewodników, półprzewodników  i izolatorów połączonych ze sobą równolegle i szeregowo. Tkanki i płyny ustrojowe wykazują różnice w przewodnictwie elektrycznym, które zależy od uwodnienia oraz stężenia zawartych w nich elektrolitów. Największe przewodnictwo wykazuje ( w kolejności od największego do najmniejszego):

1. płyn mózgowo - rdzeniowy

2.osocze krwi

3.krew

4.mięśnie

5wątroba

6.mózg

7.tk. łączna

8.tk. kostna

GALWANIZACJA

Zabieg elektroleczniczy z wykorzystaniem prądu stałego.

Prąd galwaniczny wykorzystujemy do:

galwanizacji,

jonoforez

kąpieli elektryczno- wodnych

stymulacji nerwów i mięśni

Przepływ prądu między elektrodami zależy od:

rozmiarów elektrod (elektrody wyłącznie metalowe!)

wzajemnego ich ułożenia na skórze

przewodnictwa elektrycznego tkanek

odległości między elektrodami

Podział galwanizacji:

-ze względu na ułożenie elektrod:

1. galwanizacja podłużna, gdzie elektrody ułożone są wzdłuż osi długiej kończyny lub tułowia. Przy tym ułożeniu prąd rozprzestrzenia się w tkankach powierzchownych, wzdłuż naczyń i nerwów.
2. galwanizacja poprzeczna, gdy elektrody położone są po przeciwległej stronie stawów kończyn lub kręgosłupa. Poprzeczny przepływ prądu działa głębiej ale opór jaki stawiają tkanki(warstwowe ułożenie tkanek o różnym przewodnictwie) jest 4x większy niż w ułożeniu podłużnym.
3. galwanizacja przepływowa wstępująca- katoda proksymalnie, anoda dystalnie- działanie pobudzające
4. galwanizacja przepływowa zstępująca- anoda proksymalnie, katoda dystalnie- działanie łagodzące.

-ze względu na wykonanie zabiegu:

1. galwanizacja stabilna
2. galwanizacja labilna

-ze względu na elektrodę czynną:

1. galwanizacja katodowa- pobudzająca, stymulująca,
2. galwanizacja anodowa- łagodząca procesy zapalne, przeciwbólowa
3.  

Parametry uwzględniane przy ustalaniu dawki prądu galwanicznego:

natężenie prądu

czas oddziaływania prądu na tkanki

rodzaj choroby i jej okres(podostry, przewlekły)

lokalizację zmian

powierzchnię elektrody czynnej

wiek, płeć i osobniczą wrażliwość na prąd!

Zakresy gęstości prądu na cm2 powierzchni elektrody stosowane w galwanizacji wg Miki:

dawka słaba- 0,01-0,1mA/cm2-stosowana w przypadku użycia małych elektrod, długotrwałego zabiegu, stadium podostrego choroby.

dawka średnia- do 0,3mA/cm2-zakres stosowany  w przypadku użycia dużych elektrod, krótkiego czasu przepływu prądu, stadium przewlekłego choroby.

dawka mocna- do 0,5mA/cm2- obecnie rzadko stosowana!

Czas zabiegu: 10-15min.

Cykl zabiegów: codziennie lu co 2-gi dzień  przez 10-15 dni.

Seria zabiegów może być powtórzona po 14 dniowej przerwie.

Dawki prądu stosowane w obrębie głowy i szyi:

oko- max.     1mA

twarz- max.  3mA

szyja- max.  6mA

Działania niepożądane w galwanizacji:

-         działanie brzegowe – zagęszczenie prądu na sąsiadujących ze sobą krawędziach elektrod, objawiające się nadmiernym odczynem naczyniowym lub uszkodzeniem tkanki(oparzenia prądem).

Prąd galwaniczny przepływa  drogami o najmniejszym oporze tkankowym, którymi są ujścia i przewody wyprowadzające gruczołów potowych.

Przepływowi prądu w tkankach towarzyszą zjawiska fizykochemiczne i fizjologiczne:

1. zjawiska elektrochemiczne- związane z elektrolizą tkanek. Podczas przepływu prądu jony dodatnie dążą do katody, a ujemne do anody. Prędkość z jaką jony przesuwają się w tkankach zależy od ich wielkości, właściwości chemicznych oraz oporu(tarcia). Na katodzie wydziela się gazowy wodór i powstaje wodorotlenek sodowy(NaOH), który dysocjuje na jony Na + i OH-. Obecność jonów OH-  powoduje wystąpienie odczynu zasadowego przy katodzie. Powstały na anodzie kwas solny(HCl) dysocjuje pod wpływem wody na H+ i Cl- . jony wodorowe H+ powodują wystąpienie kwaśnego odczynu przy anodzie.

2. zjawiska elektrokinetyczne- ruch jonów w kierunku przeciwnego bieguna prądu, elektroforeza tj. ruch cząstek z  ładunkiem elektrycznym w kierunku przeciwnego bieguna, elektroosmoza tj. przemieszczanie się fazy rozpraszającej względem fazy rozproszonej

3. zjawiska elektrotermiczne - tarcie związane z ruchem jonów, atomów i cząsteczek w polu elektrycznym powoduje powstanie ciepła.

4. reakcje nerwów i mięśni na prąd stały- katelektrotonus i anelektrotonus

5. odczyn ze strony naczyń krwionośnych- rumień- powstaje na skutek działania ciał histaminopodobnych wytwarzających się w czasie przepływu prądu. Rumień ten jest silniej wyrażony pod katodą niż anodą. Naczynia krwionośne położone głębiej ulegają również rozszerzeniu na drodze odruchowej.

Rumień posiada trzy okresy:

-         pierwszy- przekrwienie uwidacznia się na skórze w miejscu ułożenia elektrod w postaci żywego zaczerwienienia i uczucia ciepła.

-         drugi( utajone przekrwienie)- odczyn słabnie lub zanika. Zwiększa się przepuszczalność naczyń, resorpcja  wysięków, krwiaków i obrzęków.

-         trzeci- daje głębokie przekrwienie i trwa kilka godzin. Rozszerzeniu ulegają naczynia głębiej położonych mięśni na skutek podrażnienia zakończeń układu autonomicznego znajdujących się w skórze. Zwiększenie dopływu krwi tętniczej i odpływu  krwi żylnej i limfy przyspiesza proces regeneracji tkanki, wpływa na podział komórek nabłonka i tkanki łącznej, zwiększenie tworzenia ATP i syntezy białek.

Przygotowanie pacjenta i prawidłowe wykonanie zabiegu galwanizacji:

Przestrzegać wskazań lekarza

Zabieg wykonujemy tylko na zlecenie lekarza

1. Przed zabiegiem wykluczyć miejscowe i ogólne przeciwwskazania
2. pacjent powinien pozdejmować metalowe przedmioty(biżuterię, spinki, klamerki, aparat słuchowy, pompę insulinową itp.)
3. Sprawdzić czy nie występuje u pacjenta brak czucia powierzchniowego w obszarze poddawanym zabiegowi! Jeśli występuje osłabienie lub przeczulica należy zachować ostrożność.
4. Sprawdzić stan skóry w miejscu zabiegu. Powinna być czysta i odtłuszczona. Ubytki skóry zabezpieczyć.
5. Nie układamy elektrod na zbyt owłosionej skórze (zagęszczenie prądu)
6. Podkład z gazy pod elektrodą powinien mieć 1,5-2 cm grubości
7. Do zabiegów z prądem galwanicznym(galwanizacja, jonoforeza) używamy elektrod metalowych. Elektrody węglowe są porowate. Zagęszczenie prądu w miejscach porowatych może doprowadzić do uszkodzenia skóry pacjenta.
8. Pacjent w czasie zabiegu powinien przyjąć wygodną pozycję.
9. Poinformować pacjenta o tym, że:

- zabieg jest całkowicie bezpieczny

- w czasie zabiegu pacjent nie powinien zmieniać pozycji ciała poddawanego elektroterapii

- w czasie zabiegu pacjent nie powinien dotykać przewodów, elektrod, urządzeń wodno -kanalizacyjnych i gazowych ze względu na możliwość porażenia prądem

- może odczuwać przyjemne, słabe mrowienie lub kłucie pod elektrodami.

- w przypadku odczuwania pieczenia lub bólu powinien natychmiast powiadomić o tym wykonującego zabieg.

- nie wolno pacjentowi spać ani czytać w trakcie zabiegu, gdyż nie ma wtedy kontroli doznań.

10. W czasie zabiegu terapeuta powinien być w ciągłym kontakcie z pacjentem
11. Wszelkie zmiany natężenia prądu powinny być wykonywane płynnie i bardzo wolno
12. Aparatura powinna być sprawna.

Kąpiele elektryczno- wodne

Są to zabiegi, w których znajdujące się w kąpieli wodnej całe ciało lub tylko kończyny poddawane są działaniu prądu stałego.

Ze względu na obszar ciała poddawanego zabiegowi wyróżniamy kąpiele całkowite i częściowe.

Czynniki fizykalne działające w czasie kąpieli elektryczno- wodnej.

-         elektryczny(prąd stały)

-         termiczny(temperatura wody)

-         mechaniczny(ciśnienie hydrostatyczne wody)

-         chemiczny(przy zastosowaniu soli mineralnych)

Efekt zabiegu zależy od:

-         natężenia prądu

-         czasu zabiegu

-         temperatury wody

-         stopnia zanurzenia ciała w wodzie

Zasady BHP obowiązujące przy zabiegach elektryczno -wodnych

-         wanna powinna być ustawiona z dala od instalacji wod-kan.

-         elektrody umieszczone w wannie lub wanienkach częściowych muszą być odizolowane od pacjenta

-         przed zabiegiem personel(2 osoby) sprawdza przepływ prądu w wannie

-         nie wolno używać metalowych podpórek do stóp!

-         w zasięgu rąk pacjenta i 2,5m ku górze nie mogą znajdować się żadne przedmioty przewodzące prąd, które mogłyby mieć kontakt z potencjałem elektrycznym ziemi

-         przed zabiegiem informujemy pacjenta,że nie wolno ruszać się w czasie zabiegu, wychodzić z wanny czy dotykać ścian wanny

-         pacjent nie może posiadać metalowych przedmiotów w czasie zabiegu

-         terapeuta nie powinien opuszczać pacjenta w czasie zabiegu, nie dolewać wody, nie dotykać pacjenta, nie wkładać ręki do wody , nie zmieniać kierunku przepływu prądu bez wyzerowania natężenia.

Metodyka zabiegu kąpieli elektryczno- wodnej  całkowitej:

-         kąpiel w specjalnej wannie z materiału izolacyjnego z wbudowanymi elektrodami węglowymi umieszczonymi tak, aby pacjent ich nie dotykał....