Hodges Andrew - ENIGMA.pdf - 02.4. LITERATURA FAKTU [j.polski-czeski-rosyjski-niemiecki] - ligagm

Fragmenty

Przełożył Witold Bartol

Prześlizgując się ponad wszystkim, przez wszystko,

Poprzez Naturę, Przestrzeń i Czas,

Jak okręt wodami sunący -

Nie tylko życie samo, ale podrż duszy

I śmierć, wiele śmierci opiewam.

Walt Whitman, przeł. Juliusz

Żuławski

Następnego dnia, 4 września, Alan zgłosił się do Rządowej Szkoły Kodw i Szyfrw,

ewakuowanej w sierpniu do wiktoriańskiej posiadłości wiejskiej Bletchley Park. Samo Bletchley

było szarym, mdłym ceglanym miasteczkiem, nie wyrżniającym się spośrd rwnie ceglanego

hrabstwa Buckingham, znajdowało się wszakże w geometrycznym środku intelektualnej Anglii,

gdzie głwna trasa kolejowa z Londynu na płnoc przecina linię łączącą Oksford z Cambridge. Tuż

na płnocny zachd od kolejowej krzyżwki, na łagodnym, dominującym nad dolinnymi

gliniankami wzgrzu, ozdobnym w stary kościłek, leżał Bletchley Park.

Pociągi z trudem nadążały z ewakuacją 17 tysięcy londyńskich dzieci do Buckinghamshire,

w samym Bletchley ludność wzrosła o 25%. "Tych nielicznych, ktrzy wrcili - oznajmił jeden

z radnych okręgu miejskiego - nikt na świecie nie zechciałby zakwaterować, uczynili więc

najrozsądniej, powracając do nor, z ktrych przybyli". W tych okolicznościach przyjazd kilku

wyselekcjonowanych dżentelmenw z Rządowej Szkoły Kodw i Szyfrw nie spowodował żadnego

poruszenia, aczkolwiek opowiadano, że gdy profesor Adcock pojawił się po raz pierwszy na stacji,

jakiś mały chłopiec zawołał: "Odczytam Pana tajny zapis, proszę Pana!", czym wzbudził poważne

zaniepokojenie. Pźniej doszło do skarg mieszkańcw na nierobw z Bletchley Park; mwiono, że

trzeba było powstrzymywać lokalnego posła przed zgłoszeniem pytania w parlamencie.

Mogli wybrać sobie lokum wśrd nielicznych zajazdw środkowego Buckinghamshire. Alana

zakwaterowano w Crown Inn w Shenley Brook End, małej wiosce leżącej trzy mile na płnoc od

Bletchley Park, do ktrego dojeżdżał codziennie na rowerze. Jego gospodyni, pani Ramshaw,

należała do tych, ktrzy ubolewali, że taki sprawny młodzieniec nie pracuje normalnie jak inni

mężczyźni. Czasami Alan pomagał jej przy barze.

Pierwsze dni w Bletchley przypominały atmosferę przeniesionego w nowe miejsce klubu dla

wykładowcw, ktrego bywalcw jakaś katastrofa zmusiła do jadania wespł z ludźmi z innego

college'u i ktrzy z całą szlachetnością ducha starają się robić przy tym dobrą minę do złej gry.

W szczeglności odczuwało się silny wpływ King's College, reprezentowanego przez weteranw:

Knoxa, Adcocka i Bircha oraz młodszych - Franka Lucasa i Patricka Wilkinsona, a także Alana.

Przypuszczalnie wsplne zaplecze Keynesowskiego Cambridge ułatwiło Alanowi adaptację,

pomagając mu między innymi w nawiązaniu kontaktu z Dillwynem Knoxem, bynajmniej nie

cieszącym się wśrd rwieśnikw Alana opinią człowieka towarzyskiego czy łatwo dostępnego.

GCCS nie była instytucją nadmiernie rozbudowaną. W liście z 3 września do Ministerstwa Skarbu

Denniston pisał:

Drogi Wilsonie,

Od kilku dni jesteśmy zmuszeni zatrudniać osoby typu profesorskiego z naszej listy zapasowej,

ktrym Skarb zgodził się wypłacać 600 funtw rocznie. Załączam niniejszym listę już powołanych

panw wraz z datami rozpoczęcia przez nich służby.

Alan nie był pierwszy; sądząc po liście Dennistona, w momencie jego przyjazdu następnego dnia

(razem z siedmioma innymi osobami), w Bletchley znajdowało się już 9 "osb typu profesorskiego".

Przez następny rok zatrudniono jeszcze około 60 nowych pracownikw.

"Wywołana nagłą potrzebą rekrutacja czterokrotnie powiększyła personel kryptoanalityczny

w sekcjach wywiadowczych i prawie podwoiła cały personel". Z pierwszej grupy nowo przyjętych

jedynie trzy osoby pochodziły ze środowisk naukowych. Oprcz Alana byli to W. G. Welchman

i John Jeffries. Postacią ważniejszą był Welchman, o 6 lat starszy od Alana, wykładający

matematykę w Cambridge od 1929 roku. Zajmował się geometrią algebraiczną, dziedziną silnie

wwczas reprezentowaną w Cambridge, lecz nie budzącą zainteresowania Alana; ich drogi nigdy

wcześniej się nie skrzyżowały.

W odrżnieniu od Alana, Welchman nie utrzymywał przed wybuchem wojny żadnych związkw

z GCCS, zatem jako nowicjusz został oddelegowany przez Knoxa do analizy niemieckich znakw

wywoławczych, częstotliwości itp. Okazało się to zadaniem o ogromnym znaczeniu, a wyniki pracy

Welchmana wzniosły "analizę transmisji" na całkiem nowy poziom, umożliwiając rozpoznanie

rżnorodnych systemw kluczy Enigmy - jakże istotne w świetle pźniejszych zdarzeń - oraz

otwierając przed GCCS znacznie szersze perspektywy dalszego działania. Nikt jednak nie potrafił

rozszyfrować samych komunikatw. Istniała jedynie "mała, kierowana przez cywilw i działająca na

rzecz wszystkich trzech wywiadw grupka, walcząca z Enigmą". Grupka składała się pierwotnie

z Knoxa, Jeffriesa, Petera Twinna i Alana. Usadowili się w budynku stajni, przezwanym od razu

Chatką, i zajęli się rozwinięciem pomysłw podsuniętych im przez Polakw za pięć dwunasta.

W szyfrowaniu nie ma nic błyskotliwego. Wręcz przeciwnie, w 1939 roku praca szyfranta, choć

wymagająca pewnych umiejętności, była nudna i monotonna. Konieczność użycia szyfrw wynikała

wszakże w sposb nieunikniony ze stosowania łączności radiowej. Wykorzystywano radio do

prowadzenia działań wojennych w powietrzu, na morzu i na lądzie, a komunikat radiowy kierowany

do jednego adresata stawał się nieuchronnie komunikatem dostępnym dla wszystkich. Należało

zatem ukryć przekaz - i to nie tylko treść jednego czy drugiego "tajnego komunikatu", jak to czynią

szpiedzy czy przemytnicy, ale cały system łączności. Pociągało to za sobą błędy, ograniczenia

i godziny ciężkiej pracy nad każdym tekstem, ale innej możliwości nie było.

Stosowane w latach trzydziestych XX wieku szyfry nie wymagały zaawansowanej matematyki,

wystarczały proste działania dodawania i podstawiania. "Dodawanie" znano w tym kontekście od

bardzo dawna. Gdy Juliusz Cezar chciał ukryć przed Galami treść swoich listw, przesuwał każdą

literę o trzy pozycje w alfabecie: A zamieniał na D, B na E itd. Mwiąc dokładniej, tego rodzaju

dodawanie matematycy nazywają dodawaniem modulo pewna liczba [W tym przypadku jest nią

liczba 3 - przyp. tłum.], ponieważ Y zamieniano na B, Z na C, tak jakby litery były rozmieszczone na

okręgu.

Dwa tysiące lat pźniej pomysł dodawania modulo ustalona liczba nadawał się już tylko do

lamusa, lecz oglna koncepcja nie straciła na użyteczności. Jeden z rozpowszechnionych rodzajw

szyfru wykorzystywał dodawanie modulo , lecz zamiast jednej ustalonej liczby wykorzystywał

pewien ich ciąg, ktry stanowił klucz towarzyszący komunikatowi.

W praktyce słowa komunikatu kodowano najpierw liczbami za pomocą standardowej książki

kodowej. Szyfrant brał wwczas otwarty tekst, na przykład:

6728 5630 8923 i stosował do niego klucz, powiedzmy,

9620 6745 2397 otrzymując tekst zaszyfrowany

5348 1375 0210 w wyniku zastosowania dodawania modulo .

Aby jednak taki system mgł być przydatny, uprawniony odbiorca musi znać klucz, umożliwiający

odczytanie pierwotnego tekstu. Potrzebny jest zatem jakiś system uzgadniania klucza między

nadawcą a odbiorcą.

Jedna z możliwości spełnienia tego wymogu opiera się na zasadzie jednorazowości, jednym

z najrozsądniejszych i zarazem najprostszych pomysłw w kryptografii lat trzydziestych XX wieku.

Należy wypisać jawnie klucz w dwch egzemplarzach - jeden dla nadawcy, drugi dla odbiorcy.

Bezpieczeństwo systemu wynika z zastosowania w pełni losowej metody tworzenia klucza, tak jak

przy tasowaniu kart lub rzucaniu kością; wwczas kryptoanalityk przeciwnika nie ma żadnego

punktu zaczepienia dla swoich prb złamania szyfru. Dla zaszyfrowanego tekstu postaci, na

przykład, 5673, analityk może rwnie dobrze przyjąć, że kryje się za nim tekst 6743, a wtedy

kluczem byłby ciąg 9930, jak i tekst 8442 z kluczem 7231 - nie ma jednak żadnej możliwości

sprawdzenia, ktre przypuszczenie jest słuszne, nie ma też powodu, by uznać jedno z nich za lepsze

od drugiego. Wszystko zależy zatem od stworzenia klucza jak najmniej przystającego do

jakichkolwiek schematw i wykorzystującego rwnomiernie wszystkie możliwe cyfry, gdyż

w przeciwnym przypadku analityk miałby podstawy, by preferować pewne przypuszczenia

w stosunku do innych. W istocie rzeczy na tym właśnie polega zasadniczo praca kryptoanalityka czy

naukowca: odkryć schemat w pozornie pozbawionym schematu ciągu liczb.

W systemie brytyjskim wyprodukowano zestawy jednorazowych kluczy. Zakładając losowość

doboru kluczy, odrzucenie każdego z nich po jednym użyciu oraz dobrą ochronę zestaww, system

zapewniał bezpieczeństwo. Wymagał jednak utworzenia ogromnej liczby kluczy, co najmniej

w liczbie dorwnującej największemu przewidywanemu przepływowi komunikatw w ramach

danego połączenia. Tę niewdzięczną pracę powierzono przypuszczalnie paniom z sekcji

konstrukcyjnej GCCS, ewakuowanej po wybuchu wojny nie do Bletchley, lecz do Mansfield College

w Oksfordzie. Sam system nie był łatwy w użyciu. Zatrudniony w wywiadzie Malcolm Muggeridge

ocenił go jako: ciężką pracę, i to taką, z jaką nigdy nie dawałem sobie dobrze rady. Najpierw trzeba

odjąć od grupy liczb w telegramie odpowiednie grupy z tak zwanego jednorazowego zestawu; potem

należy sprawdzić znaczenie otrzymanych grup w książce kodowej. Każdy błąd w odejmowaniu lub,

co gorsza, w odejmowanych grupach, niweczył całą pracę. Okropnie się nad tym męczyłem, plącząc

się co krok i zaczynając od nowa.

System szyfrowy można także oprzeć na zasadzie podstawiania. W najprostszej postaci stosowano

tę zasadę w kryptogramach rozrywkowych, takich jak te, ktre rozwiązywano podczas poszukiwania

skarbw w Princeton. Sprowadza się to do podstawienia jednej litery z alfabetu zamiast innej według

pewnej ustalonej reguły, na przykład:

Zgodnie z nią TURING przechodzi w VNQOPA. Taki prosty, "monoalfabetyczny" szyfr łatwo

złamać, badając częstość występowania poszczeglnych liter w danym języku, porwnując szyfr

z najczęściej przewijającymi się w danym języku słowami itp.; a więc jedyna poważna trudność, jaka

mogła pojawić się w rozrywkach opartych na takim szyfrowaniu, wynikała z użycia przez autora

zgadywanki rzadkich słw w rodzaju XERXES. Nadmierna prostota systemu dyskwalifikowała go

z wojskowego punktu widzenia. W 1939 roku wciąż jeszcze posługiwano się jednak niewiele

bardziej rozwiniętymi systemami tego typu. Jednym z utrudnień miało być użycie kilku rżnych

reguł, stosowanych kolejno lub zgodnie z jakimś prostym schematem. Nieliczne istniejące wwczas

instrukcje i podręczniki kryptologiczne zajmowały się głwnie takimi właśnie

"wieloalfabetycznymi" szyframi.

W nieco bardziej skomplikowanych systemach zastępowano nie pojedyncze litery, lecz 676

możliwych par liter. Taki właśnie charakter miał jeden ze stosowanych w tym okresie brytyjskich

systemw szyfrowych, wzbogacony jeszcze o książkę kodową. Posługiwała się nim marynarka

handlowa Wielkiej Brytanii.

Szyfrant musiał najpierw zapisać komunikat w kodzie marynarki handlowej, na przykład:

Tekst

Kod

Expected to arrive at

V Q U W

C F U D

U Q G L

W następnym kroku należało uzupełnić liczbę wierszy, tak aby otrzymać liczbę parzystą, zatem

szyfrant dopisywał jakieś słowo pozbawione w danym kontekście sensu:

Balloon Z J V Y

Tu rozpoczynał się proces szyfrowania. Szyfrant brał pierwszą pionową parę liter, w tym

przypadku VC, i zaglądał do tablicy par literowych, ktra wskazywała na odpowiadającą jej parę, na

przykład XX. Tak samo postępował z kolejnymi parami w całym komunikacie.

I to już cała istota tej metody - tyle tylko, że tak jak w przypadku metody "dodawania", proces

Hodges Andrew - ENIGMA.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: