Specjalista Rehabilitacji Medycznej
Specjalista Reumatologii
Lekarz Chorób Wewnętrznych
Mgr Grzegorz Gałuszka
Międzynarodowy Certyfikowany Terapeuta metody PNF
Uwierzytelniony Terapeuta metody McKenzie
SM – sclerosis multiplex, czyli stwardnienie rozsiane jest jedną z najczęstszych, przewlekłych chorób neurologicznych ośrodkowego układu nerwowego.
Choroba atakuje mielinę, czyli otoczkę włókien nerwowych w mózgu i rdzeniu kręgowym. Mielina pomaga w przewodzeniu impulsów nerwowych przez włókna nerwowe. Jeśli uszkodzenie jest lekkie, to impulsy są przekazywane z przerwami. Jeśli jednak jest poważne i w miejscu mieliny tworzą się zabliźnienia, to może nastąpić przerwa w przesyłaniu bodźców. Nazwa sclerosis multiplex oznacza, że proces chorobowy występuje w wielu (multiplex) miejscach układu nerwowego i że tworzą się blizny-stwardnienia (sclerosis) w miejscach uszkodzenia mieliny.
SM dotyka przede wszystkim ludzi młodych najczęściej między 20 a 40 rokiem życia. Jest trochę częstsza u kobiet niż u mężczyzn. Objawy mogą być różne:
· podwójne widzenie,
· niedowład kończyn,
· zaburzenia równowagi,
· szybkie męczenie się,
· wzmożone napięcie mięśniowe – spastyka
· zaburzenia urologiczne,
· skandowana i „zamazana” mowa.
Przebieg choroby bywa trudny do przewidzenia. Jest to zawsze w dłuższej perspektywie przerażające ponieważ, zmienne natężenie objawów, zmienny przebieg, świadomość braku wiedzy i braku orientacji gdzie uzyskać pełną informację nt. choroby, sposobów jej leczenia prowadzi do niepewności o swoją przyszłość.
Neurolog stawiający diagnozę nie umie powiedzieć pacjentowi czego można się spodziewać w najbliższych latach.
Objawy i sam postęp choroby jest odmienny u każdego pacjenta.
Wydaje się, że nie ma dwóch osób w taki sam sposób dotkniętych przez
stwardnienie rozsiane. Spektrum możliwych postaci SM rozciąga się od bardzo łagodnych form schorzenia (postać szczątkowa SM) do znacznie bardziej agresywnych.
U wielu osób choroba przebiega w postaci powtarzających się przez całe życie zaostrzeń zwanych rzutami, po których następuje cofanie się objawów. Inni chorzy mogą mieć jeden lub dwa rzuty, po czym schorzenie może przebiegać bezobjawowo lub z lekkimi objawami przez resztę życia. Choroba może także przejść w stan postępujący, prowadząc do trwałej niepełnosprawności.
Niestety niewydolność ruchowa jest jednym z dominujących objawów, nasilającym się wraz z postępem choroby, przechodzącym przez kolejne stadia niesprawności: chodzenie z laską, balkonikiem, jeżdżenie wózkiem inwalidzkim i ostatecznie niemożność poruszania się. Postęp niesprawności ruchowej zależy od nasilania się objawów takie jak niedowłady, drżenie, spastyczność, sztywność mięśni, drętwienia i zaburzenia czucia czy zaburzenia kontroli oddawania moczu.
Ocena niesprawności ruchowej zależy w dużej mierze od odczuć samego pacjenta, a nie od badania lekarskiego. Objawy które dla niektórych chorych są dużym ograniczeniem, dla innych będą niezauważone.
Pacjenci którzy przed rozpoczęciem choroby mało chodzili nie będą odczuwali ograniczenia swoich funkcji życiowych z powodu osłabienia mięśni nóg.
Z tego powodu najważniejsze wydaję się indywidualne postępowanie rehabilitacyjne nakierowane na ograniczoną funkcję ruchową wskazaną przez chorego.
Niestety aktualnie stosowana farmakoterapia sprowadza się głównie do leczenia objawowego w trakcie trwania rzutów, tzn. podawania leków zmniejszających zmęczenie, przeciwbólowe, zapobiegające bolesnym kurczom mięśni, zaburzeniom w oddawaniu moczu, zaburzeniom snu czy depresjom psychicznym.
Mimo daleko posuniętych badań naukowych dotychczas nie znaleziono środka leczącego S.M.
Rehabilitacja chorych na S.M. jest jak na razie jedynym sposobem,
który może poprawić sprawność i powstrzymać postęp choroby.
to indywidualne postępowanie rehabilitacyjne nakierowane na ograniczoną funkcję ruchową wskazaną przez chorego. Ponieważ uszkodzenie może mieć miejsce w dowolnym punkcie w rdzeniu kręgowym, mózgu lub nerwach wzrokowych, chorzy na SM doświadczają szerokiej gamy objawów zależnie od tego gdzie choroba zaatakowała centralny układ nerwowy powinna zostać przeprowadzona ocena stanu funkcjonalnego pacjenta.
Tradycyjna kinezyterapia opiera się na badaniu zakresów ruchu w stawach, siły mięśniowej wykorzystuje w terapii np.: ćwiczenia w odciążeniu które wykonywane są jednej płaszczyźnie potem drugiej itd. Takie postępowanie nie ma nic wspólnego z reedukowaniem zaburzonej funkcji, ponieważ naturalny ruch odbywa się w trzech płaszczyznach jednocześnie. A przecież nie rehabilitujemy mięśni chorego, zakresów jego stawów, ale w czasie rehabilitacji próbujemy przywrócić utraconą funkcję.
Metody PNF, NDT – Bobath opierają swoje działania terapeutyczne o odtwarzanie naturalnego ruchu człowieka. Analiza przyczyn utraty wskazanej przez pacjenta funkcji oparta o wiedzę i doświadczenie terapeuty wykształconego w w/w metodach daje obraz ograniczenia zaburzonej funkcji. Uświadomienie i wyczerpujące wyjaśnienie pacjentowi przyczyn jego niesprawności określa cel rehabilitacji. Test funkcjonalny wykonywany przed rozpoczęciem terapii daje pacjentowi jasny obraz rozmiarów ograniczenia, równocześnie staje się on doskonałym wyznacznikiem efektywności leczenia.
Na przykład pacjent zgłosił pojawianie się bólu w prawym kolanie w czasie chodzenia równocześnie odczuwając problemy z przenoszeniem lewej nogi w przód. Analiza funkcjonalna wykazała na zaburzenie stabilizacji miednicy po prawej stronie w fazie podporowej, co prowadziło również do przeprostu w kolanie, a w efekcie do bólu. Postępowanie rehabilitacyjne skoncentrowane na stabilizacji miednicy i poprawieniu czucia położenia kolana poprawiło fazę podporową, zlikwidowało przeprost kolana, a w konsekwencji zniknął ból z przeciążonego stawu. Poprawiło to jakość życia pacjenta ponieważ zrezygnował ze stosowania środków przeciwbólowych i stał się niezależny od innych. (do tej pory zrobienie zakupów było zbyt obciążające, pacjent musiał korzystać z pomocy innych osób)
PNF - Prorioceptive Neuromuscular Facilitation (torowanie nerwowo-mięśniowe)
PNF jest koncepcją posiadającą własną filozofię i zasady pracy z pacjentem. Podstawowym celem terapii jest praca nad funkcją, której chory potrzebuje. Siła mięśni, zakres ruchu - to, co jest ważne w tradycyjnym postępowaniu terapeutycznym, jest tylko środkiem do uzyskania celu jakim jest funkcja. Koncepcja ta postrzega chorego w sposób całościowy, wykorzystując do terapii silne i zdrowe regiony ciała. Umożliwia to pełne wykorzystanie rezerw tkwiących w organizmie, motywuje do dalszego działania, a co najważniejsze zapewnia bezbolesną pracę. PNF posiada również całą gamę działań umożliwiających terapię na macie, naukę chodu, ćwiczenia mięśni mimicznych, a także pracę nad takimi funkcjami jak oddychanie, żucie i połykanie.
Chory powinien być partnerem fizjoterapeuty, określającym zakres i granice działania. To on ustala cele terapii. Terapeuta ma w tym wypadku rolę doradczą. Dzięki takiemu podejściu chory nawet z dużą dysfunkcją zachowuje dobrą motywację i jest pozytywnie nastawiony do współpracy z terapeutą.
NDT – Bobath
NDT – Bobath to metoda o charakterze neurorozwojowym. Bazą do pracy i stosowania metody Bobath jest doskonała znajomość rozwoju neurofizjologicznego człowieka. W trakcie terapii stosuje się różne techniki, mające za zadanie hamowanie patologicznych wzorców ruchowych i stymulowanie reakcji o charakterze fizjologicznym przy unormowanym napięciu mięśniowym, tzn. zbliżonym do prawidłowego.
Podczas planowania terapii zawsze uwzględnienia się potrzeby ruchowe zgłaszane przez chorego co przynosi wiele korzyści i czyni z PNF metodę przyjazną dla pacjenta.
Pozytywne rozpoczęcie terapii buduje w chorym, wiarę we własne siły i powodzenie ćwiczeń ( pomimo świadomości uszkodzenia ), stymulując do mobilizacji rezerwy tkwiące w jego organizmie.
Jasno określone, osiągalne cele wpływają na pełną świadomość pacjenta podczas zabiegu.
Terapeuta znajduje funkcjonalne rozwiązania dla problemów ruchowych dnia codziennego pacjenta.
Terapeuta wyjaśnia zasady wykonywania poszczególnych aktywności, co chroni pacjenta przed samoistną, patologiczną kompensacją.
Terapeuta uczy zmian pozycji oraz ruchów globalnych, jakie wszyscy wykonujemy w życiu codziennym.
Postęp w programie ćwiczeń postępuje się zgodnie z rozwojem ruchowym człowieka ( rozwój dziecka ).
Terapeuta toruje zaburzone funkcje pacjenta przez zastosowanie technik uczących ruchu i koordynacji, stabilizujących, rozluźniających, przeciwbólowych i innych, typowych dla metody, a także stosując program ćwiczeń funkcjonalnych na materacu, naukę chodzenia oraz usprawnianie funkcji wegetatywnych (mięśni twarzy, języka oraz funkcji oddychania połykania i artykulacji).
Nauka czynności dnia codziennego jest oparta m.in.: o możliwości środowiska w jakim pacjent żyje
stopniowo dając mu samodzielność i swobodę poruszania się w każdych warunkach.
Wizyta w domu chorego daje wiele odpowiedzi na pytania o ograniczoną funkcję i stwarza
możliwości lepszego ukierunkowania terapii.
Edukacja w zakresie radzenia sobie z chorobą
Im więcej chorzy wiedzą o SM, tym łatwiej im kontrolować objawy, być panem sytuacji.
Zdobycie tej wiedzy powinno mieć charakter samopomocowy. Chorzy najlepiej między sobą i od siebie uczą się swojej choroby, a zdobyte tą drogą doświadczenia wykorzystują do stale postępującej niesprawności.
Edukacja powinna obejmować:
· Zrozumienie, zdefiniowanie, zaakceptowanie własnej choroby
· Umiejętność rozpoznawania nadchodzących objawów
· Nauka tworzenia strategii radzenia sobie w sytuacjach życiowych nowej jakości
· SM i rodzina, przyjaciele
· SM i lekarz
· SM i pracodawca
· Postępująca niesprawność, a określenie potrzebnej pomocy
· Wybór szeroko proponowanych terapii
· Prawidłowe odżywianie
Życzymy powodzenia !
Specjalista Rehabilitacji medycznej
Powrót do początku
fizjo.awf