Jerzy Robert Nowak - Spory o historię i współczesność

Spory o historię i współczesność

żonie Marii,

której pełne poświęceń współdziałanie

było bezcenną pomocą przy powstaniu tej książki

Autor

Jerzy Robert Nowak

Spory o historię i współczesność

Wydawnictwo von borowiecky Warszawa 2000

1 Copyright by Jerzy Robert Nowak

i Copyright for this edition by Wydawnictwo von borowiecky, Warszawa 2000

Projekt okładki i wykonanie: Wydawnictwo von borowiecky

Wydawnictwo von borowiecky 01-231 Warszawa ul. Płocka 8/132 tel./ fax (0-22) 631 43 93, lub 675 36 81

ISBN 83-87689-29-7

Skład i łamanie Wydawnictwo von borowiecky Druk i oprawa Drukarnia EFEKT, Warszawa, ul. Lubelska 30/32

Od Autora

"Spory o historię i współczesność", to najbardziej osobista z moich książek. Jest nią nie tylko dlatego, że

przedstawiam w niej dużą część z kilkudziesięcioleci mego dorobku twórczego. Jest nią ze względu na to, że

przypomina jakże częste zajadłe boje, zakazy i intrygi, które prowokowały moje wystąpienia prasowe i

książkowe. Jakże często moje teksty były pisane "pod prąd", zderzając się z "zasadami" narzucanymi przez

panującą w Polsce opcję. Było tak przed 1989 rokiem i bywało jakże często także po 1989 roku. Niedawno we

wstępie do bardzo nieudanej i zakłamanej książki "Cenzorzy w PRL" zacytowano zdanie znanej wybielaczki

komunizmu Marty Fik: "Jeżeli spojrzeć naprawdę uczciwie we własne sumienie, okaże się, że tylko nieliczni

wśród tych, co spędzili w PRL znaczną część swego dorosłego życia, nie mieli żadnego udziału w

podtrzymywaniu komunizmu, a nawet, że nie czerpali z niego żadnych korzyści". Wypowiedź Fik jest dla mnie

jednym z najskrajniejszych symboli tego, jak po 1989 roku dalej próbowało się i próbuje zakłamywać polską

najnowszą historię. Zapytajmy, jakie korzyści wyniosła z komunizmu Polska, którą dzięki temu systemowi

zdegradowano ekonomicznie i cywilizacyjnie? Jakie korzyści wynieśli z komunizmu robotnicy, tak często

zrywający się przeciwko niemu do rozpaczliwych zrywów, od Poznania 1956 r. poprzez bunt Wybrzeża w 1970

r., po przełomowy Sierpień 1980 r. Jakie korzyści wyniosła z komunizmu tylekroć deptana przez niego polska

wieś, czy polskie rzemiosło, inteligencja poddawana terrorowi? Ile "skorzystały" na komunizmie dziesiątki

tysięcy najlepszych polskich patriotów, wywożonych na Sybir w latach 1944-1945, a później poddawanych

odpowiednim więziennym "kuracjom" we Wronkach i tylu innych PRL-owskich katowniach.

Wybór tekstów zamieszczonych w tej książce, w większości pochodzących sprzed upadku PRL-u, jest jednym z

rozlicznych przykładów, że wiele, naprawdę wiele osób, nawet w tak trudnych dziedzinach, jak badania historii

najnowszej, próbowało iść "pod prąd" komunistycznej ideologii, nie zgadzało się na ukłon, zderzając się wciąż

z tematami tabu i cenzurą. O wybranych przeze mnie wartościach i ich konsekwentnej obronie (od wystąpień

przeciwko potępianiu powstań po walkę z antypolonizmem) zadecydował dar losu, który pozwolił mi już w

dzieciństwie trafić do wwspaniałych

książek sprzed wojny, dzięki którym pokochałem historię. Dar losu, który pozwolił mi urodzonemu w Terespolu

nad Bugiem na Podlasiu już w dzieciństwie wychowywać się wśród uczących gorącego patriotyzmu opowieści

o przeszłości. I dar losu, który pozwolił mi jeszcze na słuchanie wykładów wspaniałego patriotycznego

nauczyciela starej daty, nieodżałowanego historyka i łacinnikap. Kotarby

A potem przyszedł słynny paŹdziernik 1956 roku, który dla mnie kojarzył się jednak przede wszystkim z tak

tragicznym wstrząsem Powstania Węgierskiego. Miałem wtedy 16 lat, byłem w 11 klasie liceum

ogólnokształcącego, kiedy dowiedziałem się z Wolnej Europy o 300 tyś. Madziarów, idących pod pomnik gen.

Bema w Budapeszcie i skandujących: "Lengyelorszag utat mutat, kóvessiink a lengyel utai" (Polska pokazuje

drogę, idŹmy za Polakami). Nasłuchiwane z eteru kolejne komunikaty z walk Powstania Węgierskiego, tak

podobnego do naszych powstań narodowych, na zawsze wbiły się w moją wyobraŹnię i zadecydowały o

wyborze drogi na przyszłość. Utrwaliły niezmierną odrazę do komunistycznego totalitaryzmu i spowodowały, że

właśnie wtedy w paŹdzierniku 1956 r. zacząłem na własną rękę uczyć się z samouczka w języku niemieckim

-języka Madziarów, których tak pokochałem tamtej jesieni. I tak zaczęły się długie dziesięciolecia moich

wędrówek po węgierskiej historii i literaturze. J. W. Goethe powiedział kiedyś: "Poznać nowy język, to zdobyć

nową duszę". Myślę, że tak się stało w przypadku mojego wielkiego życiowego spotkania z Węgrami, w

których losy i udręki wczuwałem się przez wiele lat równie mocno jak w polskie.

Węgry były dla mnie jednak także krajem, w którym zderzyłem się po raz pierwszy z rozmiarami fałszów o

Strona 1

Jerzy Robert Nowak - Spory o historię i współczesność

Polsce, rozmiarami oszczerczego antypolonizmu, szerzonego tam głównie przez komunistycznych politruków

żydowskiego pochodzenia. Zderzenie z ich kłamstwami też bardzo silnie wpłynęło na moją "edukację" w

konfrontacji z tamtejszymi kalumniatorami Polski, raz na zawsze zrozumiałem, jak wiele musimy zrobić dla

obrony prawdy o Polsce w świecie, jak bardzo musimy zadbać o odczemienie naszej historii, tak pracowicie

zakłamywanej. Z tym większą goryczą myślę o tym, jak wielu profesjonalnych historyków postępuje wbrew

swemu powołaniu - nie miało i nie ma odwagi, by otwarcie występować w obronie prawdy historycznej, w

obronie prawdy o Polsce. Ciągle liczę na to, że przyjdą nowe pokolenia historyków, które wreszcie przełamią

tak fatalnie ciążące na świadomości bardzo licznych Polaków relikty komunistycznych zakłamań, dziesięcioleci

masochizmu i nihilizmu narodowego.

Czytelnicy mego wyboru mogą przekonać się, jak bardzo byłem konsekwentny w obronie drogich mi wartości z

historii Narodu. Ta konsekwencja była jednak także i bardzo wielkim problemem przy dokonywaniu wyboru.

Przede wszystkim ze względu na fakt, że w rozlicznych szkicach i polemikach niejednokrotnie powracałem do

tych samych, szczególnie chętnie cytowanych wypowiedzi moich ulubionych postaci z polskiej historii i

literatury. Przy skracaniu tekstów, tak niezbędnym ze względu na pokaźną objętość tomu, usilnie starałem się

wyeliminować pewne powtarzające się, zwłaszcza w polemikach, cytaty. W przypadku pewnej ilości cytatów

nie było to jednak możliwe, ze względu na groŹbę zatracenia ducha całej polemiki. Stąd proszę czytelników o

wybaczenie, że musiałem zachować w tych przypadkach pewną niewielką ilość takich powtórzeń cytatów

(zwłaszcza z gen. I. Prądzyńskiego i C. Norwida). Bardzo chciałbym, żeby tom ten przyczynie się do

prawdziwego ożywienia dzisiejszych sporów o historię, a zwłaszcza do przerwania tak niepokojącej bierności

wobec fali kłamstw o historii Polski, zalewającej nas wciąż w najbardziej wpływowych publikatorach, od

"Gazety Wyborczej" po "Wprost" i "Politykę". Liczę, że wspólnie z moimi Czytelnikami doprowadzimy do

przerwania bezkarnego hasania publicystów, za wszelką cenę pragnących "dokopać" narodowej historii i

zniesławić najchlubniejsze, najbardziej nawet zasłużone dla Narodu postaci z przeszłości.

Jerzy Robert Nowak

Od Wydawcy

Z prawdziwą satysfakcją przedstawiamy czytelnikom najważniejszą chyba pozycję książkową profesora

Jerzego Roberta Nowaka. Jego pisarstwo to nie tylko barwność i błyskotliwość, które pozyskały mu tak wielu

Czytelników i sprawiły, że "Czarny leksykon" czy "Przemilczane zbrodnie" stały się tak szybko bestsellerami.

Pisarstwo prof. Nowaka, to przede wszystkim wyraz ogromnej odwagi i bezkompromisowości w walce o

Prawdę, w konsekwentnej, niezłomnej obronie Polskości. Prezentowany tu tak pokaŹny tom wyboru tekstów

profesora Nowaka, ilustrujących tak znaczącą część jego dorobku twórczego, skłania do kilku jakże

niezbędnych przypomnień. Przypomnień, pokazujących jak bardzo, to co robił Autor było wręcz pionierskie,

znaczące i niezastąpione w starciach o rzetelną prawdę na temat naszych dziejów.

Sądzimy, że nie było Autora, który zrobiłby więcej w dziedzinie publicznej obrony tradycji powstańczych i

prawdy o historii Polski, wbrew jej różnym oficjalnym fałszerzom. Nie było też historyka, który tak potrafiłby

walczyć w najtrudniejszych czasach PRL-u o pokazanie (na przykładzie Węgier) prawdy o dramacie kraju,

uzależnionego przez system komunistyczny. Dobrze ilustrują to przypomniane w książce rozliczne interwencje

cenzury, które ugodziły w teksty prof. Nowaka. Był jeszcze inny, ciągle zbyt mało znany w Polsce, ale bardzo

ważny "wkład" profesora Nowaka. Przywołujemy tu jego publicystyczne i naukowe boje z antypolonizmem na

Węgrzech. Czytelnicy tego tomu znajdą na ten temat jakże bogate i pasjonujące informacje. Będzie to też

najlepszą odpowiedzą na kalumnie niektórych oszczerców prof. Jerzego Roberta Nowaka w Polsce i w

niektórych bliskich Unii Wolności, na szczęście odosobnionych kręgach polonijnych. W kręgach tych ze

szczególnym nie pokojem przyjęto wielkie sukcesy trzech kolejnych intelektualnych podróży prof. Nowaka do

USA i Kanady na zaproszenie Polonii (ostatnia we wrześniu-paŹdziemiku 1999 r.) z pierwszą promocją

"Przemilczanych zbrodni"). Przeciwników prof. Nowaka szczególnie irytuje to, co robi dla obnażenia zagrożeń

antypolonizmem, fakt, że chicagowski "Dziennik Związkowy" wydał w numerze Wielkanocnym z tego roku

ogromny, 18-kolumnowy suplement, złożony wyłącznie z opracowanych przez prof. Nowaka haseł na temat

antypolonizmu i drażliwych kwestii stosunków polsko-żydowskich. Przerażony sukcesami wystąpień

prof. Nowaka publicysta najmniejszego, za to antypatriotycznego "Dziennika Chicagowskiego" (z 9 czerwca

2000) oskarżył prof. Nowaka o to, że podburza tłumy, strasząc je antypolonizmem, że "Najpierw straszy lud, a

póŹniej staje na jego czele i prowadzi do walki. Nie trzeba dodawać, że jest to walka o wszystko: o istnienie

narodu polskiego, o naszą tożsamość, honor o istnienie Boga, o nasze dzieci i matki, o naszą historię i wielką

kulturę, itd.". Aby osłabić zauroczenie tego typu wystąpieniami profesora Nowaka, publicysta "Dziennika

Chicagowskiego" zapytywał: "Dlaczego właśnie teraz, a nie piętnaście czy dwadzieścia lat temu, antypolonizm

stał się nagle tak rozwinięty i zorganizowany? Wcześniej, chociażby za komuny, nikt jakoś nie dostrzegał tego

Strona 2

Jerzy Robert Nowak - Spory o historię i współczesność

zjawiska, nawet wnikliwy prof. Nowak".

Uważamy, że po lekturze tego tomu nikt nie ośmieli się już wystąpić z podobnymi zarzutami przeciw prof.

Nowakowi. Znaczącą część tego tomu stanowiąbowiem przypomnienia wytrwałych, zaciętych bojów, jakie

staczał prof. Nowak z fałszowaniem obrazu Polski właśnie w dobie komunizmu, przede wszystkim z żydowskim

antypolonizmem na Węgrzech (por. choćby rozdziały: "Kto szerzył antypolonizm na Węgrzech" i "Boje z

polakożercą Gy. Spiró"). Nie ulega wątpliwości, że nie było w Polsce nikogo, kto zrobiłby przed 1989 r. tyle, co

nasz Autor dla walki o dobre imię Polski i Polaków w jednym z krajów ówczesnego tzw. obozu

socjalistycznego, płacąc za to zresztą wysoką cenę.

I jeszcze jedno last but not least, dokonanie naszego Autora. Nikt po 1989 roku nie zrobił w Polsce więcej, by

przedstawić racj e polskie w tak trudnych sporach wokół stosunków polsko- żydowskich (choćby w bardzo

długim cyklu publicystycznym "Przemilczane świadectwa", drukowanym w "Słowie-Dzienniku Katolickim",

póŹniej w cyklu "Za co żydzi powinni przeprosić Polaków" na łamach "Naszej Polski", i wreszcie w książce

"Przemilczane zbrodnie"). Co najważniejsze, teksty prof. Nowaka były zawsze wolne od narodowego

zacietrzewienia. Walcząc z żydowskim antypolonizmem prof. Nowak tym bardziej starał się równocześnie

szukać i popularyzować naszych przyjaciół wśród żydów, pokazywać polskich patriotów żydowskiego

pochodzenia i żydów-polonofilów. Szukanie wśród innych nacji: żydów, Niemców, Rosjan, Anglików, Węgrów,

etc. sojuszników dla sprawy polskiej jest wielkim, ulubionym hobby prof. Nowaka, w którego rozwijaniu

pomaga mu świetna znajomość rozlicznych języków i wyjątkowo wielka erudycja. To wszystko sprawia, że

obcowanie z jego tekstami jest prawdziwą ucztą. Zapraszamy więc do tym większego rozkoszowania się

najnowszym, szczególnie apetycznym obiektem tej uczty - "Sporami o historię i współczesność".

Tadeusz Majcherek Wydawnictwo von borowiecky

W obronie prawdy o Polsce

W obronie powstań i "bohaterszczyzny"

Przez dziesięciolecia PRL-u konsekwentnie próbowano zohydzić tradycje polskiego antyrosyjskiego ruchu

niepodległościowego, szczególnie mocno przyczer-niając obraz powstań narodowych 1830 i 1863 roku.

Wspieraniu aktualnej proro-syjskiej kolaboracji miało służyć maksymalne nagłaśnianie książek i artykułów

stanowiących apologetykę XVIII-wiecznych i XIX-wiecznych rzeczników kolaboracji z Rosją, od króla

Stanisława Augusta po margrabiego Wielopolskiego. Pierwsza fala bezwzględnych ataków na polskie tradycje

narodowe i pamięć powstań przyszła w dobie stalinizmu. Po 1956 roku zdawało się początkowo, że minie bez

śladu czas przyczerniania narodowej historii. Szybko okazało się to jednak jednym więcej złudzeniem, już na

przełomie lat 50. i 60. rozpoczęła się nowa, dużo bardziej wyrafinowana fala zwalczania polskiego patriotyzmu

i polskości. Głównym celem ataku proreżimowych publicystów typu Krzysztofa Teodora Toeplitza, Zygmunta

Kałużyńskiego czy Kazimierza KoŹniewskiego stały się koncentryczne ataki na polskie powstania narodowe i

"bezmyślne rzucania się" Polaków do nierównej walki, polską "bohaterszczyznę", etc. Kampaniom

antypowstańczym sprzyjała przygnębiająca atmosfera po krwawym stłumieniu Powstania Węgierskiego 1956

roku. Zohydzanie patriotyzmu i tradycji narodowych jako niebezpiecznej "bohaterszczy-zny" realizowało

generalną linię rządzącej elity PRL-owskiej po 1956 roku, powtarzającej zalecenie Gomułki: Tylko spokój może

nas uratować! Poprzez ośmieszanie rzekomych powstańczych szaleństw dawnych Polaków chciano zniechęcić

współczesnych młodych ludzi do pójścia kiedykolwiek ich śladem i buntowania się przeciw PRL-owi. Aby nie

zrobili nowego Poznania czy Budapesztu. Tym donośniej próbowano wiec ich zachęcić do potulnego ulegania

wzorcom "naszej małej stabilizacji".

W ślad za KTT i Kałużyńskim szli liczni gromiciele polskich tradycji narodowych, poniewierający polską

przeszłość. Wielu z nich kontynuowało swa zohydzającą naród działalność przez całe dziesięciolecia. Tak jak

robił to Wiesław Górnicki, póŹniej jako major Górnicki w czasie stanu wojennego, jeden z najbardziej

skompromitowanych pretorianów gen. Jaruzelskiego. Po raz pierwszy "wsławił się" odpowiednio już

w 1959 r, publikując na łamach tygodnika "Świat" haniebny tekst szkalujący pamięć o księciu Józefie

Poniatowskim. Pisał tam o niejakim Poniatowskim, bawidamku i oczajduszy, który prawdopodobnie po

pijanemu utopił się w Elsterze, wydając przy tym kabotyńskie okrzyki. (W. Górnicki: Czasy inżynierów, "Świat"

1959, nr 14). Tak komentował Górnicki ostatnie słowa ks. Józefa: Bóg mi powierzył honor Polaków!

Bezkarność oszczerców narodowej historii zachęcała do kolejnych antynarodowych wybryków i wyzwisk. W

odbrązowianiu i wyszydzaniu Polaków jako narodu ogromna rolę odegrały liczne filmy tzw. szkoły polskiej,

pokazujące w skrajnie krzywym zwierciadle polski wysiłek zbrojny i w ogóle całą historię.

W swoich tekstach, jednoznacznie przeciwstawiałem się smaganiu polskich powstań i tradycji czynu zbrojnego,

Strona 3

Jerzy Robert Nowak - Spory o historię i współczesność

jak świadczy już otwierający wybór moich tekstów poniższy tekst polemiczny.

Bez ferowania wyroków i nieprzejednania

Prezentowany niżej tekst polemiczny był odpowiedzią na nadesłany do tygodnika "Perspektywy" skrajny atak

K. Bączkowskiego z Torunia na postać majora Hubala. Reagując na publikowany wcześniej w "Perspektywach"

artykuł "Hubal w raporcie Wehrmachtu", Bączkowski uznał go za "potępienia godną chwalbę, zalatującą

średniowiecznym barbarzyństwem i zagłobizmem". W jego ocenie: Hubal to przecież nic jak wzór anarchisty,

watażki z dzikich Pól, awanturnika, który w sposób lekkomyślny, a przy tym zupełnie świadomie, naraził tysiące

istnień ludzkich na nędzę i śmierć. W warunkach "normalnej" wojny zostałby prawdopodobnie zgodnie z

kodeksem wojskowym postawiony przed doraŹnym sądem polowym i skazany na śmierć za niewykonanie

rozkazu w obliczu nieprzyjaciela, jego godna potępienia działalność spowodowała bezpośrednio śmierć kilkuset

ludzi, a pośrednio śmierć kilku tysięcy (...).

Czas już, abyśmy tzw. polską brawurę nieco stonowali, wyszli z ery kozaczy-zny i Dzikich Pól, abyśmy jak

najprędzej wańkowiczowskiego i każdego innego Hubala schowali do narodowego lamusa, a wychowanie

naszej młodzieży wyprowadzili na proste drogi realizmu życiowego. W przeciwnym wypadku wychowywać

będziemy społecznie niedojrzałych głupców.

Odpowiedzią na list K. Bączkowskiego był mój tekst w "Perspektywach" z 15 paŹdziernika 1971 r. pt. "Bez

ferowania wyroków i nieprzejednania", przedrukowany poniżej.

Nadesłany do redakcji "Perspektyw" list pana K. Bączkowskiego ze skrajnymi ocenami postawy majora

"Hubala" po raz n-ty z kolei poruszył sprawę wyboru właściwych tradycji i wzorów osobowych,

przekazywanych młodym pokoleniom. Kwestia wyboru tradycji narodowych jest niewątpliwie rzeczą istotną

zarówno dla starszych pokoleń, jak i dla pokoleń urodzonych w okresie II wojny i latach powojennych. Dlatego

też zdecydo-wałem się zabrać głos w dyskusji wokół sprawy majora "Hubala", mimo że należę do ludzi

urodzonych w roku 1940 - roku śmierci majora "Hubala", i że z natury rzeczy nie mogę z autopsji znać

historycznej atmosfery okresu, w którym działał "Hubal".

Najpierw jedno istotne sprostowanie. Nieprawdąjest to, co pisze autor listu o "Hu-balu": Jego godna

potępienia działalność spowodowała bezpośrednio śmierć kilkuset ludzi - a pośrednio śmierć kilku tysięcy.

Daleki od wszelkiej idealizacj i "Hubala" autor książki "Tropem majora »Hubala«" - M. Derecki przekonująco

zbija próby obciążania "Hubala" odpowiedzialnością za niemieckie pacyfikacje. Pisał on w swej książce (wyd.

1971, s. 112-113), iż pacyfikacje rozpoczęły się wówczas, gdy major toczył bitwę pod Huciskami i jest

niemożliwością, aby wówczas o nich wiedział. Natomiast osiągnęły punkt szczytowy, gdy resztki oddziału kryły

się już od tygodnia w ostępach leśnych. "Hubal", dowiedziawszy się o pacyfikacjach, celowo nie pojawiał się

we wsiach nie chcąc sprowadzać na nie niebezpieczeństwa, a sam odwet za działalność partyzantów był tylko

dodatkowym pretekstem dla usprawiedliwienia licznych morderstw na ludności cywilnej, dokonywanych

notabene już od pierwszych dni września 1939 r.

Autor listu potępia "Hubala" ze względu na to, że jego działalność w konsekwencj i została wyzyskana przez

Niemców dla dokonywania pacyfikacji. Ale w ten sam sposób, rozwijając konsekwentnie tezę autora listu,

należałoby piętnować przywódców Powstania Kościuszkowskiego, Listopadowego, Styczniowego itp., ponieważ

wszystkie one ostatecznie spowodowały niewspółmiernie wysokie koszty i straty. Należałoby wówczas potępić

generała Jakuba Jasińskiego za obronę szańców Warszawy, a pośrednio również i Kościuszkę jako "sprawcę

powstania", ponieważ "doprowadziło ono pośrednio" do rzezi dwudziestu tysięcy mieszkańców Pragi przez

oddziały Aleksandra Suworowa. Należałoby wówczas potępić również dowódców oddziałów partyzanckich w

Powstaniu Styczniowym, bo i ich działalność wywołała m.in. w konsekwencji represje, palenie wsi przez

Kozaków (np. Suchedniowa), morderstwa Murawiewa Wie-szatiela, zsyłki i katusze wielu niewinnych osób.

Tylko, że niestety, w historii prawie nic albo całkiem niewiele wywalczono bez kosztów, strat w ludziach czy

bezwzględnych represji. Ofiarami represji padali przecież nie tylko Polacy, nie łudŹmy się, że byliśmy

wyjątkowym narodem męczenników. Dość przypomnieć tylko tysiące krwawych ofiar poniesionych w walkach

o wolność Irlandii, rzezie mieszkańców wiosek bułgarskich,

greckich czy serbskich, palonych przez tureckie wojska pacyfikacyjne, zanim kraje bałkańskie wreszcie po

dziesiątkach lat uzyskały wolność itp.

Niewątpliwie były nieraz w naszej histońi okresy, gdy wyczekiwanie z akcją zbrojną do odpowiedniejszego

momentu w sytuacji międzynarodowej mogło przynieść większe korzyści, okresy, gdy należało więcej uwagi

zwrócić na pracę organiczną i powolne umacnianie gospodarki kraju. Czy jednak mamy prawo z czystym

sercem potępiać tych wszystkich, którzy z racji swego charakteru i temperamentu nie mogli na co dzień

cierpliwie akceptować atmosfery podległości obcemu zaborcy, działalności Repninów, Stackelbergów,

Strona 4

Jerzy Robert Nowak - Spory o historię i współczesność

Sieversów, Igelstrómów, Nowosilcowów, Konstantych, Liidersów, Trepowów, Hurków, Apuchtinów czy

SkaBonów, nie potrafili być statystami i spokojnie czekać do chwili, gdy nadarzy się wreszcie ta najbardziej

odpowiednia, doskonała koniunktura polityczna dla ruchu przeciw zaborcy (podkr. w wyd. książkowym -

J.R.N.).

A tym bardziej, czy możemy potępiać ludzi, którzy nie chcieli biernie akceptować, znosić na co dzień

otaczającej ich na każdym kroku atmosfery "czasów pogardy", triumfującego faszyzmu, napisów "nur fur

Deutsche", ubermenschów (podkr. w wyd. książkowym - J.R.N.), i sięgali po broń, nie czekając na rozkaz z

góry. Co należy powiedzieć o Jugosłowianach, którzy zaczęli walki partyzanckie w kilka miesięcy po

rozpoczęciu okupacji ich kraju, w okresie poważnych sukcesów hitlerowskich na froncie wschodnim, w sytuacji,

zdawałoby się, beznadziejnej dla walki antyfaszystowskiej w Europie Środkowej. A przecież - powiedziałby

nasz autor - mogli wyczekiwać i nie narażać na represje niewinnych mieszkańców wiosek - wtedy liczba

poległych Jugosłowian na tysiąc mieszkańców nie zajmowałaby drugiego miejsca po liczbie Polaków w

odpowiedniej statystyce, a zajmowałaby o wiele niższe miejsce w tabeli, gdzieś w pobliżu liczby Duńczyków.

Nasz naród zapłacił ciężką daninę krwi za zbrojne ruchy przeciw zaborcom i za swój bohaterski opór przeciw

hitlerowskim okupantom, za tysiące indywidualnych i zbiorowych akcji przeciwko obcemu bezprawiu. Czy

oznacza to jednak, że mamy piętnować jako "polską brawurę" postępowanie ludzi, którzy bez względu na

szansę chcieli kontynuować walkę przeciwko obcej przemocy, nazywać "watażkami" ludzi, którzy, jak major

"Hubal", oddali swe życie za Polskę.

Chciałbym tu przypomnieć o dyskusji wokół "Hubala" w "Kulturze" z 1965 roku, gdzie między innymi czytamy:

W warunkach bezpośrednio po wrześniu opór tego oddziału miał wielkie znaczenie mobilizujące psychicznie.

Wiadomo, że szaleństwo mężnych odgrywało nieraz w dziejach role katalizatora wielkich ruchów masowych,

budziło sumienie narodu, uzdrawiało moralnie, chroniło przed załamaniem.

Tym, którzy piętnująwciąż koszty powstań polskich jako przejawy anachronicznego romantyzmu, trzeba

przypomnieć, że przyczynąupadku Polski nie były działania zmierza-jące do uzyskania rzeczywistej

niepodległości, lecz stulecia bezwładu i bierności - wiek XVII i pierwsza polowa wieku XVIII, "sejmy nieme" i

"realiści" z Targowicy.

Pamiętamy wciąż o kosztach naszych powstań; niektórzy chcąw nich znaleŹć przyczynę tragizmu naszej

historii. Czy trzeba jednak wyliczać wręcz odmienne doświadczenia wielu innych narodów, które zapłaciły

ogromnymi kosztami właśnie za bierność, brak oporu wobec najeŹdŹców, a przede wszystkim zapłaciły na

długi czas utratą wiary w siebie? Od lat zajmuję się historią Węgier, uczestniczyłem w bardzo wielu

węgierskich "długich nocnych rodaków rozmowach". Ileż razy przysłuchiwałem się wtedy bolesnym próbom

znalezienia odpowiedzi na pytanie, co spowodowało sparaliżowanie węgierskiego ruchu oporu w 1944 r., co

uniemożliwiło oparcie się niemieckim interwencjom na Węgrzech w marcu i w paŹdzierniku 1944 r.,

doprowadziło do narzucenia Węgrom rządów faszystów nilaszowskich i wreszcie nadało Węgrom tak ponure, a

zupełnie niezasłużone miano "ostatniego sojusznika Hitlera".

A przecież właśnie quislingowie węgierscy, tacy jak minister I. Antall (nie wolno go mylić z wielkim

przyjacielem polskich uchodŹców J. Antallem) uzasadniali swe uczestnictwo w narzuconym przez Niemców po

interwencji w marcu 1944 r. marionetkowym rządzie wyłącznie motywami patriotycznymi, tj. obawami, iż

Niemcy potraktu-j ą Węgry tak samo jak Polskę w wypadku stawiania oporu. A przecież stawienie przez Węgry

nawet skazanego na niepowodzenie oporu w marcu 1944 r. i ich całkowita okupacja przez hitlerowców byłyby

dla Węgier ostatnią szansą wyjścia z obozu Osi i uwolnienia się od zarzutu współpracy z III Rzeszą. Ileż razy

słyszałem smutne refleksje moich węgierskich przyjaciół, ubolewających, iż rząd węgierski w marcu 1944 nie

zaakceptował słów bohaterskiego przywódcy węgierskiego ruchu oporu E. Bajcsy-Zsi-linszkyego, który

stwierdził, iż lepszy jest nawet beznadziejny opór wobec żądań niemieckich od bezwolnej kapitulacji i

przekształcenia Węgier w całkowicie satelickie państwo. Zbrojna okupacja niemiecka, przeprowadzona dla

spacyfikowania węgierskiego oporu, nawet jeśli miałaby kosztować Węgry ogromne cierpienie i zniszczenia -

zwróci im jednak honor i wiarą w przyszłość.

Pan Bączkowski potępia majora "Hubala" za to, iż od końca września 1939 r. chciał dalej walczyć przeciw

wojskom hitlerowskim i za to, że nie chciał czekać chwili, gdy wreszcie otrzyma na to odpowiednie pozwolenie,

odgórny rozkaz do walki. Twierdzi, że za takie postępowanie w warunkach "normalnej" wojny byłby on

skazany na śmierć za niewykonanie rozkazu. Kontynuując wywody autora listu należałoby również skazać na

śmierć jako "watażkę" itp. brygadiera Antoniego Madalińskiego, który w 1794 r. nie chciał

podporządkować się rozkazom wyższego dowództwa i dać się rozbroić. I samego Tadeusza Kościuszkę, który

przyłączył się do tegoż "buntownika" i rozpoczął powstanie. Skazać na śmierć tych, którzy buntowali się

Strona 5

Jerzy Robert Nowak - Spory o historię i współczesność - Notatnik.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: