Prawo Międzynarodowe publiczne – prof. Wójtowicz
Łazowski, Sawicka „Prawo międzynarodowe publiczne”
Bogdan Wierzbicki
Teksty źródłowe – konwencja Wiedeńska o prawie traktatów z 1969r.
Karta Narodów Zjednoczonych
____________________________________________________________
24.09.2005r.
-Prawo zewnętrzne w stosunku do Państwa Polskiego to prawo międzynarodowe publiczne.
- Konstytucja RP
- Przeczytać postulaty zmian na zjeździe ONZ
1. Pojęcia i podstawy obowiązywania prawa międzynarodowego publicznego.
2. Specyfika sankcji w Prawie międzynarodowym publicznym.
3. Zasady stosowania prawa międzynarodowego w porządku prawnym w Rzeczypospolitej Polskiej.
4. Źródła prawa międzynarodowego .
5. Pojęcie i rodzaje umów międzynarodowych(pełnomocnictwa, klauzule, zastrzeżenia, przyczyny nieważności).
6. Ius cogens-
7. Akty jednostronne w prawie międzynarodowym.
8. Zwyczaj międzynarodowy ( prawa zwyczajowe)
9. Podmioty w prawie międzynarodowym.
10. Pojęcie i formy uznania międzynarodowego(uznanie rządu, za stronę wojującą, za powstańców).
11. Formy odpowiedzialności międzynarodowej państwa.
12. Reprezentacja państwa w stosunkach międzynarodowych (przedstawicielstwo dyplomatyczne, urzędy konsularne, przywileje, immunitety).
13. Terytorium (pojęcie, rodzaje, sposoby nabycia, i utraty, granice państwa, i kategorie obszarów morskich, przestrzeń powietrzna i kosmiczna).
14. Ludność w prawie międzynarodowym (azyl terytorialny i dyplomatyczny, ekstradycja, przestrzeganie praw człowieka).
15. Organizacje międzynarodowe – pojęcie, rodzaje, ONZ, Rada Bezpieczeństwa.
16. Prawo morza.
17. Prawo wojenne i przeciwwojenne (konwencja Haska, Genewska)
Prawo międzynarodowe publiczne – ogół norm prawnych obowiązujących między państwami, które wzajemnie uznają się za należące do społeczności międzynarodowej.(prof. Erlih).
Prawo stosowane w obrębie społeczności międzynarodowej.
lub
Zespół norm regulujących stosunki wzajemne miedzy państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych mających zdolność do działania w stosunkach międzynarodowych.(Symonides i Jeżanek)
Społeczeństwo międzynarodowe (węższe znaczenie) – to ogół państw suwerennych utrzymujących stosunki wzajemne regulowane przez prawo międzynarodowe.
Społeczeństwo międzynarodowe (szersze znaczenie) – to ogół państw suwerennych utrzymujących stosunki wzajemne regulowane przez prawo międzynarodowe jak również podmioty niesuwerenne, których prawa i obowiązki określone sa przez prawo międzynarodowe.
Podstawy obowiązywania prawa międzynarodowego publicznego
A) doktryna naturalistyczna – zakłada one, że państwo ma przyrodzone, podstawowe prawa, które muszą być respektowane przez inne podmioty (np.: do istnienia, niepodległości, równości, szacunku, do utrzymania stosunków z innymi państwami).
B) Doktryna pozytywistyczna (woluntarystyczna) – podstawą jest wspólna wola państw.
C) Orzeczenie Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowego – głosiło założenia, że”Norma prawa obowiązujące państwa pochodzą z ich woli wyrażonej w ich wolach albo w praktyce powszechnie przyjętej.
Prawo Międzynarodowe
– ważną rolę odgrywa zasada dobrej wiary,(fakta sun serwante)
– tym kieruje się państwo,
– dotrzymuje ono zawartych umów.
Powody jakimi kierują się państwa by przestrzegać prawa międzynarodowego.
- siła która gwarantuje wykonanie normy prawa miedzynarodowego,
- wzajemność(bardzo częsty powód) jeżeli jedno państwo respektuje to inne państwo też respektuje założenia.
Zapis „wzajemności” zostaje ujęty w Konstytucji, oraz przy umowach międzynarodowych(dot. Konsulatów, placówek dyplomatycznych).
Są też kraje, które całkowicie odrzucają ten porządek międzynarodowy (np. kolonializm) i chcą utworzenia nowego porządku.
Jak wymusić przestrzeganie prawa międzynarodowego:
· nałożenie sankcji
sankcja – negatywna reakcja społeczności międzynarodowej z jaką spotyka się państwo naruszające normy prawa międzynarodowego.
- Sankcja zorganizowana – przewidziana w umowach miedzynarodowych <zawieszenie praw członkowskich, wykluczenie>
- Sankacja o charakterze przymusu bezpośredniego – jeżeli prawo go przewiduje – użycie siły zbrojnej wobec państw.
- Sankcje niezorganizowane – odwet za coś co nam ktoś zrobił, protest ekonomiczny (np. bojkot towarów jakiegoś kraju np. Francji za to że testowała broń atomową)
a)wewnętrzne
– mówi o tym Konstytucja
Art. 87.
1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.
- w art.38 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości
– umowy i zwyczaje międzynarodowe,
– akty jednostronne,
– uchwały organów międzynarodowych
Prawo zwyczajowe – muszą być spełnione dwa warunki aby powstało prawo zwyczajowe międzynarodowe
b) warunek 1 – zgodna praktyka
b) warunek 2 – przeświadczenie, że praktyka tego rodzaju tworzy prawo lub jest z nim zgodna ”pinio juris"
ad a) jest to element obiektywny, jakieś działanie, respektowanie reguł, jednolite, nieprzerwane działanie. Praktyka może dotyczyć 2 lub więcej państw lub wszystkich.
ad b) element subiektywny – to taka sytuacja w której odróżniamy pewien konwenans od normy prawnej.
Protokół dyplomatyczny to nie norma prawna ale pewien kurtuazyjny konwenans.
- respektują te prawa,
- trybunały orzekają na podstawie prawa zwyczajowego, państwa uwzględniają w swoich konstytucjach te prawa zwyczajowe.
- Art. 9 Konstytucji RP
Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego.
Nasza Konstytucja nie przewiduje, aby jako źródło prawa uwzględnić prawo zwyczajowe.
Definicja konwencyjna – w rozumieniu niniejszej konwencji traktat oznacza międzynarodowe porozumienie między państwami zawarte w formie pisemnej i regulowane przez prawo międzynarodowe niezależnie od tego czy jest ujęte w jednym lub dwóch lub więcej dokumentach i bezwzględu na jego szczególną nazwę.
W doktrynie {Góralczyka} definicja brzmi tak – wspólne oświadczenie podmiotów prawa międzynarodowego, które tworzy prawa czyli uprawnienia i obowiązki
Umowa międzynarodowa, żeby była umową międzynarodową nie musi być w formie pisemnej, może być ustna ale wtedy nie można się na niż powołać.
b Ilość stron – dwustronne(bilateralne)
wielostronne
b Oświadczenie woli – ustne.
pisemne
b Zawarte w trybie prostym
b Zawarte w trybie złożonym
b Swobody przystąpienia do umów – otwarte (każdy może przystąpić)
- zamknięte
- półotwarte – trzeba spełniać dodatkowe kryterium
b Narodowa – polega na zobowiązaniu każdej ze stron do traktowania obywateli, osób prawnych itp. drugiej strony w taki sam sposób jak traktuje się własnych obywateli
b Wzajemności – polega na zobowiązaniu iż jedno z państw przyzna określone prawa obywatelom, osobom prawnym drugiego państwa ale pod warunkiem, że to państwo przyzna takie same uprawnienia obywatelom czy osobom prawnym pierwszego państwa.
b Największego uprzywilejowania – polega na przyznaniu drugiej stronie takich praw jakie posiada lub będzie posiadało w przyszłości trzecie państwo najbardziej w danej dziedzinie uprzywilejowane.
b Sądowa – spory oddane będą Międzynarodowemu Trybunałowi Sprawiedliwości
b Arbitrażowa - spory oddane będą arbitrom.
Umowa międzynarodowa wchodzi w życie w momencie gdy będzie ratyfikowana przez wszystkie państwa.
W jakim trybie jest zawierana umowa.
- prosty – oznacza iż staje się ona prawnie wiążąca i obowiązująca dla stron ( jeżeli nie określone innej daty wejścia w życie) z chwilą podpisania umowy, czy też wymiany dokumentów tworzących umowę, bez potrzeby dokonywania dodatkowych czynności
złożony – wymaga aby po wejściu tekstu jako autentycznego i definitywnego dokonano dodatkowych czynności przez kompetentny organ państwowy i dopiero te czynności spowodują iż stanie się ona prawnie wiążąca i obowiązująca dla stron. Zatwierdzenia w tym trybie dokonuje Rząd.
RATYFIKACJA _ jest to kompetencja zwykle głowy państwa czasami należy do Parlamentu, lub wymaga zgody Parlamentu
Wielostronne umowy międzynarodowe – w umowach wielostronnych, możemy się spotkać z tym, że jakiemuś państwu nie odpowiada traktat i co wtedy:, wtedy pojawia się zastrzeżenie.
Zastrzeżenie: zgodnie z konwencją wiedeńską to jednostronne oświadczenie jakkolwiek byłoby sformułowane lub nazwane, złożone przez państwo przy podpisaniu ratyfikacji –przyjęciu, zatwierdzeniu lub przystąpieniu do traktatu mocą którego zmierza ono do wykluczenia lub modyfikacji skutku prawnego, pewnych postanowień w ich zastosowaniu do tego państwa.
Jest to dopuszczalne jeżeli umowa dopuszcza składanie zastrzeżeń lub jeżeli nie jest to sprzeczne z celem i ..............................
Następstwem nieważności umowy międzynarodowej – jest to iż postanowienia umowy nie mają mocy prawnej od samego początku. Gdyby jednak na podstawie takiej umowy ostały dokonane czynności prawne, to każda ze stron może żądać od pozostałej przywrócenia w ich wzajemnych stosunkach stanu jaki istniał przed dokonaniem tych czynności.
Czynności dokonane w dobrej wierze – zanim powołano się na nieważność dokonane czynności nie stają się bezprawne z powodu samej nieważności traktatu.
Wygaśnięcie umowy – następstwem wygaśnięcia umowy międzynarodowej jest zwolnienie stron z dobrego obowiązku wykonywania umowy.
Zasadnicza zmiana okoliczności „rebus sic stantibus”( art. 62) Konwencji.
Działamy w dobrej wierze, ale zmieniają się warunki ekonomiczne, środowiskowe jednego z państw i co wtedy ????
1. Zasadnicza zmiana okoliczności nie może być powoływana jako podstawa do wygaśnięcia traktatu lub wycofania się z niego:
b Jeżeli traktat ustanawia granicę,
b Jeżeli zasadnicza zmiana jest wynikiem naruszenia przez stronę, która się na nią powołuje obowiązku wynikającego z traktatu.
Akty jednostronne są wydawane - przez państwa w celu wywołania określonych skutków prawnych.
1) notyfikacja – akt polegający na oficjalnym, pisemnym powiadomieniu drugiego podmiotu prawa międzynarodowego o pewnym wydarzeniu, z którym prawo to łączy określone skutki prawne (np. przy wystąpieniu z organizacji międzynarodowej, legalność blokady zorganizowanej np. przez rolników).
2) uznanie – stwierdzenie przez państwo, że podmiot uznania istnieje i powinien być traktowany w płaszczyźnie prawa międzynarodowego.( uznać jakich twór za państwo np. Ukraina).
3) protest – stwierdzenie przez państwo, że określone czynności lub stan rzeczy są niezgodne z prawem międzynarodowym.
4) zrzeczenie się – akt w którym państwo rezygnuje z pewnych praw.
Charakter prawny uchwał organizacji międzynarodowych.
Istnieją 2 podstawowe klasyfikacje uchwał literaturze polskiej:
Pierwsza z nich - przyjmuje za kryterium podziału treści uchwał i w rezultacie wyróżnia się 3 kategorie uchwał:
1) uchwały zawierające powtórzenie już obowiązujących norm prawa międzynarodowego ( nie ma charakteru prawotwórczego)
2) uchwały dotyczące wyłączenia spraw wewnątrz organizacji międzynarodowych (np. regulamin – wiąże tylko członków organizacji ale nikogo na zewnątrz).
3) Uchwały wykraczające poza zagadnienia wewnątrz organizacyjne (tzw. miękkie prawo) wiąże ale nie tak bardzo jak umowa międzynarodowa.
Druga z nich – opiera się na charakterze prawnym.
1) Decyzje – tworzą normy prawne ale w zasadzie dotyczą spraw wewnętrznych organizacji,
2) Zalecenia – nie są źródłem prawa międzynarodowego
Żadna z nich nie ma całkowitego charakteru wyczerpującego.
a) monistyczna koncepcja – wszystkie normy mieszczą się w ramach jednego systemu jedynym problemem jest ich hierarchia .
b) Dualistyczna – państwowe jest wyżej niż międzynarodowe lub odwrotnie. Nie ma jednolitego systemu istnieją natomiast dwa odrębne systemy państwowe i międzynarodowe ale mają jeden punkt zbieżny tzw. punkt transformacji.
Tj. Konstytucja art. 9, 87, 91ust2. (status tych aktów jest taki że mogą być stosowane bezpośrednio)
Art. 9 Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego.
Art. 87 1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.
2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.
orzeczenia sądów
art. 91
ust.1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.
ust. 2 Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
23.10.2005
Organy państwa w stosunkach międzynarodowych.
...
pawelraak11