358_5_80_2011.pdf

Nowiny Lekarskie 2011, 80, 5, 358–366

BARBARA JANKOWIAK, KATARZYNA WASZYŃSKA

WSPÓŁCZESNE FORMY ŻYCIA PARTNERSKIEGO.

ANALIZA JAKOŚCI I TRWAŁOŚCI RELACJI

CURRENT FORMS OF PARTNERSHIP LIFE.

ANALYSIS OF THE QUALITY AND THE DURABILITY OF THE RELATION

Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii

WSE UAM

p.o. kierownika: dr Katarzyna Waszyńska

Streszczenie

Wstęp . A. Kwak [1, 2] za alternatywne formy życia rodzinnego uznaje układy wzajemnych powiązań seksualnych i rodzinnych,

które nie są usankcjonowane prawnie i/lub nie posiadają biologicznego rodzicielstwa. Imieliński i Dulko [3] układ partnerski definiu-

ją jako całokształt stosunków i napięć emocjonalnych między kobietą i mężczyzną (także między kobietą i kobietą lub mężczyzną

i mężczyzną). Jakość związku partnerskiego rozumiana jest jako „termin unifikujący, obejmujący takie wymiary, jak poczucie inte-

gracji, satysfakcji, szczęścia, przystosowania oraz komunikację” [4]. Trwałość (stabilność) związku partnerskiego jest „określeniem

związku nierozerwalnego – aż do śmierci jednego z współmałżonków” [4].

Cel . Celem pracy jest wskazanie czynników warunkujących jakość i trwałość współczesnych związków partnerskich ze szczególnym

uwzględnieniem kohabitacji i małżeństwa.

Materiał i metoda . W pracy przytoczono definicje wybranych związków partnerskich oraz dokonano analizy literatury na temat

czynników warunkujących jakość i trwałość relacji intymnych.

Wyniki . W pracy przedstawiono czynniki warunkujące jakość i trwałość współczesnych form życia partnerskiego.

SŁOWA KLUCZOWE: współczesne formy życia partnerskiego, jakość związku, trwałość związku.

Summary

Introduction . According to A. Kwak [1, 2] the alternative forms of family life are the relations of sexual and family connections

which are not legitimate and/or do not possess biological parentship. Imieliński and Dulko [3] define the partnership relation as all

the relations and emotional tensions between a man and a woman (also between 2 men or 2 women). The quality of the partnership

relation is understood as ‘unifying term regarding to the spheres of integration, satisfaction, happiness, adaptation and communica-

tion’[4]. Stability of the partnership relation is ‘definition of the unbreakable relation- until the death of one of the partners’ [4].

Aim . The aim of the thesis is to indicate the factors ensuring the quality and durability of current partnership relations especially

related to the cohabitation and marriage.

Material and method . The thesis presents definitions of chosen partnership relations and analyses the literature relating to the factors

ensuring the quality and constancy of intimate relations.

Results . The paper presents the factors determining the quality and durability of modern forms of partnership life.

KEY WORDS: current forms of partnership life, partnership quality, partnership stability.

nia życia osobistego (personal living arrangements), włącza-

jąc pozostawanie w stanie wolnym (singlehood), niezamęż-

ną heteroseksualną kohabitację, rodziny z jednym rodzicem,

rodziny rekonstruowane, rodziny z obojgiem pracujących

zawodowo rodziców (dual career work), związki lesbijskie

i gejowskie, małżeństwa otwarte, związki wielokrotnych

relacji (multiple relationships) i komuny” [2].

Natomiast A. Kwak [1, 2] za alternatywne formy życia

rodzinnego uznaje układy wzajemnych powiązań seksual-

nych i rodzinnych, które nie są usankcjonowane prawnie

i/lub nie posiadają biologicznego rodzicielstwa, takie jak:

– związki, które nie są oparte na prawnie zatwier-

dzonym małżeństwie, np. kohabitacja

– związki oparte na formalnym małżeństwie z tym,

że bez biologicznego rodzicielstwa, np. bezdziet-

ne małżeństwa dobrowolnie rezygnujące z posia-

dania potomstwa, rodziny rekonstruowane, w któ-

Wstęp

Jakość związku partnerskiego to „termin unifikujący,

obejmujący takie wymiary, jak poczucie integracji, satys-

fakcji, szczęścia, przystosowania oraz komunikację” [4].

Trwałość (stabilność) związku partnerskiego jest „okre-

śleniem związku nierozerwalnego – aż do śmierci jednego

ze współmałżonków” [4].

K. Imieliński i S. Dulko [3] układ partnerski definiują

jako całokształt stosunków i napięć emocjonalnych między

kobietą i mężczyzną (także między kobietą i kobietą lub

mężczyzną i mężczyzną). Układ partnerski jest dynamicz-

ny, co oznacza że zmienia się na przestrzeni czasu. Ta dy-

namika zależy między innymi od: wieku, stopnia rozwoju

osobowości, zaangażowania emocjonalnego.

Rubin alternatywne style życia partnerskiego rozumie

jako: „rozmaite nietradycyjne formy rodziny i zorganizowa-

PRACE POGLĄDOWE

Współczesne formy życia partnerskiego. Analiza jakości i trwałości relacji

359

rych jedno z rodziców nie ma biologicznego związ-

ku z dzieckiem

– związki poprzedzone wcześniejszym małżeństwem,

które obecnie zawierają tylko kryterium biologicz-

nego rodzicielstwa, np. rodziny niepełne

– rodziny nigdy nie oparte na związku małżeńskim,

lecz wyłącznie na biologicznym rodzicielstwie,

np. niezamężne macierzyństwo.

Alternatywne formy nie stanowią jednolitej grupy.

Można wśród nich wyróżnić alternatywy dla rodziny

i alternatywy dla małżeństwa. Jednak niektóre formy będą

się zazębiały, tzn. będą pełniły funkcję zarówno alternatywy

dla małżeństwa, jak i dla rodziny. Na przykład dopóki w

związku kohabitacyjnym nie ma dziecka, można go trakto-

wać jako alternatywę dla małżeństwa, ale w sytuacji poja-

wienia się potomstwa, będzie to już alternatywa dla rodziny.

W związku z tym autorka proponuje dodanie do określenia

„alternatywne formy życia rodzinnego” sformułowania

„i małżeńskiego”. Wówczas mówiłoby się o alternatyw-

nych formach życia małżeńskiego i rodzinnego [2].

K. Slany [5] używa pojęcia alternatywne formy życia

małżeńsko–rodzinnego. Autorka poddaje analizie (poza

kohabitacją) także inne alternatywne formy życia w społe-

czeństwie, takie jak: samotność, monoparentalność, związki

homoseksualne. Slany uważa, że alternatywne formy nale-

ży traktować jako rzeczywiste układy życia, z których wiele

jest aprobowanych społecznie i legalizowanych (zwykle po

pewnym czasie, ex post facto) prawnie.

zachodnich przeciętnie ok. 70% ludzi młodych, tj. w wieku

20–24 lat, kohabituje przed zawarciem związku małżeń-

skiego, a w wieku 25–29 lat ok. 33%.

Według A. Kwak [1, 2] wyróżnia się kohabitację, która:

– poprzedza małżeństwo i stanowi okres przedłużone-

go chodzenia ze sobą

– poprzedza małżeństwo i stanowi przygotowanie do

niego

– stanowi alternatywną formę małżeństwa, zwłaszcza

dla osób, które nie zamierzają się pobrać,

– stanowi formę niezamężnego życia, wyrastającą

z ideologii niezależności.

K. Slany [5] opierając się na danych z Mikrospisu, po-

daje, iż w związkach kohabitacyjnych pozostawało w Pol-

sce w 1995 roku 310 545 osób (49,4% mężczyzn i 50,6%

kobiet). Związki kohabitacyjne najbardziej rozpowszech-

nione są w miastach. Wśród kohabitantów w Polsce odsetek

osób mających wykształcenie wyższe jest stosunkowo niski

(9,1% – Rocznik Demograficzny 1999) [5] w porównaniu

z krajami wysoko rozwiniętymi. Z zaprezentowanych da-

nych wynika, że zdecydowana większość osób pozostają-

cych w związkach kohabitacyjnych (70,5%) legitymuje się

niższym poziomem wykształcenia, tj. zasadniczym zawo-

dowym, podstawowym i niepełnym podstawowym. Zdecy-

dowana większość osób kohabitujących w Polsce znajduje

się w wieku 30–39 i 40–49 lat; stanowią oni ponad 53%

osób pozostających w związkach nieformalnych (w mia-

stach 55%, na wsi 49%).

Wiele wyników badań wskazuje na negatywny wpływ

kohabitacji na jakość i trwałość późniejszych małżeństw.

J.H. Larson i T.B. Holman [10] przedstawili badania

mówiące o tym, że późniejsze małżeństwa kohabitantów są

mniej satysfakcjonujące i mniej stabilne niż osób, które nie

tworzyły związku kohabitacyjnego przez zawarciem mał-

żeństwa [10].

Potwierdzają to również wyniki badań Kamp Dush,

Cohan, Amato [6], zgodnie z którymi związki małżeńskie

badanych, którzy byli w związkach kohabitacyjnych przed

zawarciem małżeństwa charakteryzowały się niższą jako-

ścią i niższą stabilnością.

Również E. Thomson i U. Colella [7], dokonując ana-

lizy danych z przeprowadzonych w latach 1987–1988

Narodowych Badań Rodzin i Gospodarstw Domowych

w Stanach Zjednoczonych pod kątem wpływu przed-

małżeńskiej kohabitacji na trwałość małżeństwa, doszli do

wniosku, że pary, które kohabitowały przed zawarciem

małżeństwa, charakteryzują się niższą jakością małżeń-

stwa, niższym zaufaniem do instytucji małżeństwa i więk-

szym prawdopodobieństwem rozwodu niż pary nie będące

wcześniej w związku kohabitacyjnym. Zależności te są

tym silniejsze, im dłużej obecni małżonkowie byli w

związku kohabitacyjnym.

N.G. Bennett, A.K. Blanc, D.E. Bloom, [9] doszli do

wniosku, że kobiety, które kohabitowały przed zawarciem

małżeństwa, mają prawie 80% wyższy wskaźnik możliwo-

ści rozpadu małżeństwa niż te, które nie były w związkach

kohabitacyjnych. Kobiety, które kohabitowały w ciągu

trzech lat przed małżeństwem, mają 50% wyższy wskaźnik

Cel

Celem niniejszej pracy była analiza dostępnego piś-

miennictwa na temat współczesnych form życia partner-

skiego oraz czynników wpływających na jakość i trwałość

relacji.

Materiał i metody

Dokonano analizy treści artykułów oraz pozycji książ-

kowych na temat współczesnych form życia partnerskiego.

Wyniki

Związki kohabitacyjne

Kohabitacja typu Living Apart Together (LAT) jest to

oddzielne mieszkanie mimo tworzenia związku (nawet

stałego). Za pomocą tego terminu określane są związki,

które prowadzą oddzielne gospodarstwo domowe i nie

mieszkają wspólnie, mimo że traktują siebie jako parę i tak

też są traktowane przez otoczenie. Pary te planują zwykle

wspólną przyszłość, wspólnie spędzają wakacje, okresowo

mieszkają razem, lecz nie decydują się na zamieszkanie

z partnerem na stałe [5].

Pomałżeńska kohabitacja (postmarital cohabitation),

rozpowszechnia się głównie wśród osób rozwiedzio-

nych, będąc wstępem, jak i alternatywą do powtórnego

małżeństwa.

W literaturze przedmiotu wyróżnia się także kohabita-

cję poprzedzającą małżeństwo (premarital cohabitation) [6,

7, 8, 9]. Statystyki Eurostatu [5] informują, że w krajach

PRACE POGLĄDOWE

360

Barbara Jankowiak, Katarzyna Waszyńska

możliwości rozpadu małżeństwa niż kobiety, które kohabi-

towały krótszy okres czasu.

A. DeMaris, W. MacDonald [8] wysunęli tezę, że „se-

ryjna kohabitacja” wiąże się z nietrwałością małżeństwa.

Nietrwałość związków kohabitacyjnych pokazują rów-

nież badania holenderskie Keij i Harmsen z 2001, bazujące

na spisie ludności miast z 1995 roku [5]. Z 461 tys. par

będących razem rok wcześniej, 54 tys. rozpadło się. Więk-

szość tych osób (70%) znalazła ponownie nowego partnera

w ciągu czterech lat. Szansa jego znalezienia była najwyż-

sza wśród osób w wieku 20–29 lat. Samotni rodzice po

rozstaniu z poprzednim partnerem rzadziej wchodzili w no-

we związki (mniej niż 50% osób).

K. Slany [5], próbując znaleźć odpowiedź na pytanie

o przyczyny negatywnego wpływu kohabitacji na małżeń-

stwo, prezentuje badania odnoszące się do cech osób koha-

bitujących. Kohabitacja przyciąga ludzi o charakterystycz-

nych cechach osobowościowych: mężczyźni są mniej

wytrzymali, mniej pracowici, mniej kompromisowi, ale za

to bardziej androgyniczni i postrzegający siebie jako atrak-

cyjniejszych od mężczyzn żonatych; kobiety są mniej roz-

ważne, bardziej podporządkowane, pracowite, samoakcep-

tujące się, androgyniczne, ekstrawertyczne i mniej domi-

nujące niż kobiety zamężne. Częściej kohabitują osoby

gorzej wykształcone, biedniejsze, których nie stać na za-

warcie małżeństwa [5].

William Axinn i Arland Thornton [5] zakładają, że oso-

by kohabitujące mają liberalne postawy w stosunku do

małżeństwa i rozwodu. Kohabitacja, zdaniem badaczy,

zmniejsza zaangażowanie w małżeństwo rozumiane jako

instytucja. Dzieci rodziców, którzy nie są mocno zaanga-

żowani w małżeństwo oraz akceptują rozwody, będą bar-

dziej skłonne preferować związek nieformalny niż formalne

małżeństwo [5]. Osoby kohabitujące mają także mniej

tradycyjne poglądy na temat podziału ról społecznych, mają

niższą potrzebę posiadania dzieci i bardziej cenią wolność

osobistą [7]. John Thibaut i Harold Kelly [5] oraz Steven

Nock [5] wskazują, że osoby wcześniej kohabitujące wcho-

dzą w nowy związek z postawami liberalnymi względem

małżeństwa oraz z tzw. minimum oczekiwań co do związ-

ku, co z kolei generuje niższy poziom satysfakcji z niego.

H. Bee cytuje badania DeMaris i Leslie z 1984 roku,

z których wynika, że decydujący się na wspólne zamieszka-

nie nie wykazują silnych skłonności do wypełniania trady-

cyjnych ról płciowych, rzadziej uczestniczą w obrzędach

religijnych i rzadziej zgadzają się z tym, że należy wytrwać w

małżeństwie bez względu na to, jakie ono jest. I to właśnie te

cechy decydują o niższej jakości i trwałości tworzonych

przez nich związków, a nie sama forma tworzonego związku.

Osoby rezygnujące z zamieszkania w związku nieformalnym

prezentują bardziej tradycyjne poglądy. Zdaniem Bee prakty-

ka wspólnego zamieszkiwania przed ślubem jest coraz po-

wszechniejsza w ostatnich pokoleniach a jej widoczny nega-

tywny wpływ zanika [11].

Badania B. Jankowiak [12] dotyczyły jakości i trwało-

ści związków partnerskich nauczycieli. Analiza wyników

badań wykazała, że istnieje brak różnic w zakresie jakości

i trwałości tworzonych przez nich związków małżeńskich

i kohabitacyjnych. Można również przypuszczać, że badana

grupa nauczycieli jest podobna, jeśli chodzi o postawy

życiowe. Z badań tych wynika, że sam wybór kohabitacji

jako sposobu na życie razem partnerów nie determinuje

poziomu jakości i trwałości tworzonego związku.

Związki małżeńskie

Według Z. Tyszki małżeństwo jest „(...) legalnym,

względnie trwałym związkiem kobiety i mężczyzny powo-

łanym w celu wspólnego pożycia, współpracy dla dobra

rodziny, a więc głównie wychowywania dzieci oraz wza-

jemnej pomocy. W grę wchodzą tu również wzajemna

satysfakcja emocjonalna” [20].

Według F. Adamskiego małżeństwo to: „(...) pewien

zespół środków instytucjonalnych umożliwiających spo-

łeczeństwu realizację zadań wiążących się z prokreacją

i socjalizacją swych członków oraz określających sto-

sunki pokrewieństwa w ramach grupy, w tym przede

wszystkim przypisujących dzieciom ich rzeczywistych

lub domniemanych rodziców” [13].

Zdaniem H. Liberskiej i M. Matuszewskiej [14] de-

finicje tworzone przez psychologów bardziej skupiają się

na wspólnotowych cechach małżeństwa. Wskazują na

jedność dwóch indywidualności łączących się w małżeń-

stwie, na jedność ich uczuć, celów i działań. Na przykład

M. Ziemska uważa, że małżeństwo stanowi nową jakość,

nową rzeczywistość międzyludzką, która zarazem wy-

znacza warunki swego dalszego rozwoju [14]. Wynika

z tego, że powodzenie małżeństwa w dużej mierze uwa-

runkowane jest zdrową i dojrzałą osobowością małżon-

ków. Na wspólnotowy charakter małżeństwa rzutują

jego cele i funkcje. Najważniejszymi z nich są:

– wzajemne zaspokojenie potrzeb psychicznych mał-

żonków (w pierwszym rzędzie uczuciowych), ich

potrzeb seksualnych oraz społecznych

– wzajemna pomoc w realizacji celów indywidual-

nych małżonków

– wspólne dążenie do poprawy warunków material-

nych, zagospodarowania się i zabezpieczenia pod-

staw ekonomicznych rodziny

– wspólne pragnienie posiadania i wychowania dzieci,

przekazania im określonych wartości, własnego do-

robku i tradycji kręgu kulturowego małżonków [14].

Zdaniem I. Janickiej [15] małżeństwo podobnie jak

rodzina służy zaspokajaniu podstawowych potrzeb psy-

cho-fizycznych i społecznych jednostki.

M. Braun-Gałkowska określa małżeństwo jako zwią-

zek mężczyzny i kobiety, w założeniu trwały przez całe

życie, który przez tworzenie wieloaspektowej wspólnoty

dąży do realizacji wspólnego dobra [16]. Cele małżon-

ków podporządkowane są jednemu nadrzędnemu celowi,

jakim jest wspólne życie.

Współczesne koncepcje psychologiczne małżeństwa

oparte są w dużej mierze na podejściu systemowym. Cha-

rakteryzują się: całościowością, cyrkularnością i ekwifinali-

zmem. Małżeństwo jest tu traktowane jako podsystem

funkcjonujący w systemie rodziny i, podobnie jak rodzina,

będący czymś więcej niż prostą sumą ich członków. Mał-

PRACE POGLĄDOWE

Współczesne formy życia partnerskiego. Analiza jakości i trwałości relacji

361

żeństwo jako podsystem cechuje się dynamiczną równowa-

gą, hierarchiczną organizacją, procesami komunikacji i wy-

raźnymi granicami. Mąż i żona są elementami podsystemu

i ich środowisko podlega wzajemnym, wielostronnym uwa-

runkowaniom, tworząc układ dynamiczny poprzez procesy

interakcji i komunikacji. Dzięki procesom wzajemnej wy-

miany informacyjnej pomiędzy małżonkami podsystem

małżeński podlega ciągłym przekształceniom [14].

Koncepcje psychologii rozwoju człowieka opierają się

na założeniu, że małżeństwo jest jednym z ważniejszych

zadań rozwojowych przypisanych kulturowo wczesnej

dorosłości [17, 18, 19]. Warunkiem jego podjęcia jest efek-

tywne poradzenie sobie z wcześniejszymi zadaniami roz-

wojowymi, a w szczególności wypracowanie własnej toż-

samości w powiązaniu z uzyskaniem niezależności od

rodziców i innych dorosłych.

Zdaniem wielu autorów zajmujących się problematyką

familiologiczną w związek małżeński wpisana jest jego

trwałość [16, 20] i właśnie tym ów związek różni się od

innych form współżycia pary. Małżeństwo powinno ce-

chować się również określoną jakością, dając możliwość

zaspokajania podstawowych potrzeb psychicznych, fizycz-

nych, społecznych oraz potrzeby seksualnej [15, 21]. Wielu

badaczy, zarówno polskich, jak i zagranicznych, podjęło

próbę ustalenia czynników warunkujących jakość i trwałość

związku małżeńskiego. Niektóre z wymienionych zmien-

nych pojawiają się przed zawarciem związku, inne w trak-

cie jego trwania.

M. Ryś [22] uważa, że szczęście małżonków określane

jest na dwadzieścia lat przed ich narodzeniem. Postawy

rodziców, atmosfera w domu rodzinnym istotnie wpływają

na kształt przyszłego małżeństwa ich dzieci. Postawy te są

często w sposób nieświadomy przekazywane z pokolenia

na pokolenie.

M. Beisert [23] opisała proces socjalizacji pod kątem

przekazywania dzieciom przez rodziców postaw wobec

seksualności. Wychowanie seksualne prowadzone (świa-

domie lub nie) w domu rodzinnym może być widoczne

również w funkcjonowaniu seksualnym dorosłego czło-

wieka. Wpływa więc na jakość tworzonego przez nich

związku.

A. Gałkowska [24] poddała analizie percepcję powo-

dzenia małżeństwa rodziców w kontekście społecznego

obrazu siebie ich dorosłych dzieci. Z uzyskanych wyników

autorka wyciągnęła wnioski, wskazujące na negatywne

skutki, jakie wywiera na dzieci niepowodzenie małżeństwa

rodziców. Skutki te dotyczą zarówno funkcjonowania za-

wodowego, jak i emocjonalnego oraz interpersonalnego.

Mogą rzutować na jakość całego przyszłego funkcjonowa-

nia życiowego, a więc również małżeńskiego.

M. Ryś [22] uważa, że stopień poznania współpartnera

wpływa na poziom odpowiedzialności w podejmowaniu

decyzji odnośnie zawarcia związku małżeńskiego, a więc

także na przyszłe losy małżeństwa. Poznanie przyszłego

małżonka odnosi się do znajomości jego cech, temperamen-

tu, trwałych przyzwyczajeń, ewentualnych nałogów. Zda-

niem autorki zawarcie małżeństwa powinno poprzedzać

osiągnięcie odpowiedniego poziomu dojrzałości osobistej.

Analizując dojrzałość do małżeństwa należy brać pod uwa-

gę dojrzałość fizyczną, prawną, psychiczną i socjalną part-

nerów. Dojrzałość fizyczna do małżeństwa wiąże się

z osiągnięciem określonego poziomu dojrzałości biologicz-

nej, umożliwiającej macierzyństwo i ojcostwo. Jest to dość

kontrowersyjne kryterium. Dojrzałość prawna związana jest

z osiągnięciem wieku, w którym prawo zezwala na zawar-

cie związku małżeńskiego. Dojrzałość psychiczna obejmuje

dojrzałość w rozwoju umysłowym, uczuciowym i społecz-

nym, która pozwala na odpowiedzialne pełnienie ról mał-

żeńskich i rodzicielskich.

Bardzo istotnym czynnikiem dla jakości i trwałości

przyszłego związku małżeńskiego jest motywacja do jego

zawarcia [22, 25, 26, 27]. Najpopularniejszym motywem

zawarcia małżeństwa, jednocześnie stanowiącym podstawę

szczęśliwych i trwałych związków, jest miłość [27].

Zdaniem J. Rostowskiego [27] motywem wyboru partne-

ra do małżeństwa jest ocena cech jego charakteru. M. Braun-

Gałkowska [16] nazywa to podobieństwem psychicznych

możliwości partnerów. Umożliwia ono zaspokojenie indywi-

dualnych potrzeb współmałżonków. Motywem doboru mał-

żonka może być także realizacja wspólnych wartości, zainte-

resowań, dążeń, aspiracji życiowych. Partnerzy posiadający

dużo wspólnych cech mają większe szanse na stworzenie

szczęśliwego i trwałego małżeństwa [27].

M. Ryś [22] wyróżnia także niedojrzałe motywacje za-

warcia związku małżeńskiego. Należą do nich: bezkrytycz-

ne zakochanie się, ucieczka przed samotnością, ucieczka

w małżeństwo, nieplanowana ciąża, małżeństwo z litości.

Według autorki motywy te stanowią zagrożenie dla

jakości i trwałości przyszłego związku małżeńskiego.

Jak zostało już wcześniej zaznaczone, czynnikiem,

który istotnie wiąże się z jego niską trwałością małżeń-

stwa jest kohabitacja przedmałżeńska. Liczne badania

wskazują, że późniejsze małżeństwa kohabitantów są

mniej satysfakcjonujące i mniej stabilne niż osób, które

nie tworzyły związku kohabitacyjnego przez zawarciem

małżeństwa. Małżeństwa te cechują się również więk-

szym prawdopodobieństwem rozwodu. Zależności te są

tym silniejsze, im dłużej obecni małżonkowie byli w

związku kohabitacyjnym [10, 6, 7, 9, 8].

Badacze analizowali również czynniki wpływające na

jakość i trwałość małżeństwa w trakcie jego trwania. Zda-

niem wielu autorów [22, 28, 20] podstawowym czynnikiem

konstytuującym małżeństwo jest więź małżeńska.

M. Ryś [22] jako wyraz więzi małżeńskiej rozumie

rozwój współodczuwania, współrozumienia i współdziała-

nia. Autorka traktuje miłość małżeńską jako szczególny

rodzaj więzi, dzięki której małżeństwo staje się najgłęb-

szym zjednoczeniem dwojga osób. Miłość małżeńska jest

rzeczywistością dynamiczną, podlegającą ciągłemu rozwo-

jowi. Jakość tej miłości zależy przede wszystkim od dojrza-

łości osobowej partnerów oraz wrażliwości na drugiego

człowieka.

M. Ryś [22] zakłada, że odpowiednia komunikacja

w małżeństwie umożliwia aktualizację miłości i więzi

małżonków. Według M. Plopy [29] komunikacja w mał-

żeństwie służy nie tylko wymianie informacji, ale też

PRACE POGLĄDOWE

362

Barbara Jankowiak, Katarzyna Waszyńska

istotnie wpływa na jakość związku. Dzięki niej dochodzi

do negocjacji, definiowania różnych problemów, do-

świadczania stopnia zaangażowania w związek, ciągłego

kreowania swojej tożsamości i tożsamości związku.

Autor ten jest zdania, że pierwszym zadaniem dla mał-

żonków jest ustalenie wzoru komunikowania się, który

powinien ułatwiać wzajemne zrozumienie, i doświad-

czenie intymności. To, jak małżonkowie radzą sobie

z nieporozumieniami, jak negocjują różnice w opiniach

i zarządzają konfliktem, zależy od przyjętych reguł i strate-

gii, które są specyficzne dla każdego związku. Reguły

i strategie mogą być mniej lub bardziej efektywne. Jeśli

są efektywne umożliwiają parze rozwiązywanie proble-

mów w sposób, który rozwija zrozumienie i intymność.

Natomiast nieefektywne strategie komunikacji zawierają

wymianę wrogiego nastawienia, nieposzanowania, brak

empatii, unikanie konfliktu albo dopuszczanie do kon-

fliktów niekontrolowanych i nieefektywnego ich rozwią-

zywania [29].

Zdaniem wielu autorów jedną z fundamentalnych

kwestii szczęścia małżeńskiego jest satysfakcja seksual-

na. Możliwość zaspokojenia potrzeby seksualnej jest

bardzo ważnym czynnikiem scalającym małżeństwo,

wzbogacającym je o bardzo intymny wymiar i dającym

poczucie bliskości [30]. M. Ryś [22] traktuje współżycie

seksualne jako szczególną formę komunikacji małżon-

ków, która stanowi istotny czynnik wpływający na rozwój

miłości i więzi między małżonkami. Autorka powołuje

się na badania M. Braun-Gałkowskiej [16], z których

wynika, że 80% młodych małżeństw, w których wystę-

puje brak satysfakcji seksualnej, ocenia swój związek

jako nieszczęśliwy.

M. Radochoński [31] prowadził badania dotyczące

wpływu pierwszej ciąży na zaburzenia relacji w małżeń-

stwie. Zgodnie z uzyskanymi wynikami u 1/3 małżeństw

oczekujących na swoje pierwsze dziecko występują po-

ważne zaburzenia w komunikowaniu się. Świadczy to

według autora o stresogennym wpływie ciąży na funk-

cjonowanie diady małżeńskiej. Przyczyny stresogennego

oddziaływania pierwszej ciąży związane są, według tego

badacza, ze zmianami w pożyciu seksualnym, zmianami

atrakcyjności fizycznej, niepewności o mające się naro-

dzić dziecko.

Problematyką małżeńskiego sukcesu zajmowała się

również R. Doniec [32]. Autorka pytała badanych o to, co

ich zdaniem jest niezbędne do osiągnięcia sukcesu w mał-

żeństwie. Uzyskane odpowiedzi zostały skategoryzowane

i pogrupowane, dzięki czemu uzyskano listę trzynastu

wskaźników, tj. czynników koniecznych do osiągnięcia

małżeńskiego sukcesu.

Ich hierarchiczne uporządkowanie według malejącej

częstotliwości wskazań przedstawia się następująco: wza-

jemne zrozumienie 46,8%, tolerancja 35,5%, miłość 33,7%,

wierność, uczciwość 24%, partnerstwo 11,3%, zamożność

6,8%, dzieci 6,5%, wspólne cele i wartości 5,3%, zgodność

charakteru 4,5%, odpowiedzialność 2,3%, udane pożycie

seksualne 2%, wzajemna atrakcyjność 1,7%, wspólne zain-

teresowania 1,7%.

M. Sitarczyk i A. Waniewski [33] prowadzili bada-

nia nad związkiem empatii z zadowoleniem z małżeń-

stwa. Uzyskane przez tych badaczy wyniki wskazują, że

poziom empatii ma pozytywny wpływ na stopień zado-

wolenia z małżeństwa. Stwierdzono, że osoby najbar-

dziej szczęśliwe w małżeństwie są bardziej empatyczne

od osób najmniej szczęśliwych. Zatem im bardziej em-

patyczna jest osoba, tym ma większą szansę na odczu-

wanie satysfakcji z życia małżeńskiego. Zdaniem auto-

rów empatia związana jest z poziomem dojrzałości psy-

chicznej jednostki.

M. Plopa [34, 35, 36, 29] prowadził szerokie badania

dotyczące jakości małżeństwa. Analiza uzyskanych wyni-

ków pozwoliła na wyróżnienie wielu czynników wiążących

się z jakością małżeństwa. Dane dotyczące motywów wy-

boru partnera sugerują, że małżonkowie ze związków trwa-

łych wskazywali najczęściej motyw miłości, charakter

partnera, potrzebę posiadania kogoś bliskiego, pragnienie

posiadania rodziny. Żony zdecydowanie częściej brały pod

uwagę charakter partnera, mężowie zaś satysfakcję z podję-

tego przed ślubem współżycia seksualnego. W małżeń-

stwach rozwodzących się, oprócz wyżej wymienionych

motywów, wskazywana jest ciąża. Dane dotyczące oceny

jakości życia małżeńskiego pokazują, że w małżeństwach

trwałych istnieje wysokie podobieństwo ocen jakości życia

małżeńskiego w różnych okresach jego trwania. Wśród

małżeństw rozwodzących się, żony odczuwają istotnie

mniejszą satysfakcję z małżeństwa. Ponadto wskaźniki

satysfakcji obniżają się u obojga partnerów w miarę zwięk-

szania się stażu małżeńskiego. M. Plopa prezentuje ciekawe

wyniki dotyczące poczucia koherencji u małżeństw różnią-

cych się poziomem odczuwanej satysfakcji z małżeństwa.

W związkach dobranych występuje wyższy poziom poczu-

cia koherencji oraz widoczne jest podobieństwo jego po-

ziomu u mężów i żon. W związkach mniej zadowolonych

widoczny jest brak podobieństwa: żony prezentują niższe

poczucie koherencji niż mężowie [36].

W innych badaniach tego samego autora [29] mał-

żeństwa były badane Kwestionariuszem Dobranego

Małżeństwa. Jak się okazało, wiek oraz poziom wy-

kształcenia zasadniczo nie wiązał się z odczuwaniem

satysfakcji z małżeństwa. Wyniki dotyczące zależności

pomiędzy satysfakcją z małżeństwa a oceną więzi z ro-

dzicami wskazują, że wyższy poziom satysfakcji mał-

żeńskiej występuje u córek i synów, którzy oceniają

swoje relacje z matkami jako bardzo dobre bądź dobre

(relacja z ojcem okazała się nieistotna statystycznie).

Istotne statystycznie wyniki otrzymano korelując satys-

fakcję z małżeństwa ze standardem materialnym. Okaza-

ło się, że kobiety odczuwające w sposób wyraźny niedo-

statek zasobów materialnych, zdecydowanie gorzej oce-

niają swoje małżeństwo. Mężowie natomiast odczuwają

większą satysfakcję ze związku, gdy swój poziom życia

materialnego oceniają jako bardzo dobry bądź dobry.

P.R. Amato, D.R. Johnson, A. Booth, S.J. Rogers [37]

wykorzystali dane z dwóch narodowych amerykańskich

badań dotyczących małżeństwa z roku 1980 i 2000, aby

zbadać jak zmieniła się jakość małżeństwa amerykańskiego

PRACE POGLĄDOWE

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: