Bolesław I Chrobry (967-1025).pdf

Bolesþaw I Chrobry

(967 Î 1025)

Król polski, syn Mieszka I i Dubrawki czeskiej. Dzieciństwo jego przypadło na pierwsze lata

chrześcijańskiej Polski. W chwili śmierci matki miał lat dziesięć lub jedenaście. Nieznana bliżej jest

data jego powrotu z Niemiec, gdzie znalazł się jako zakładnik w roku 973. Otoczenie, wśród którego

wyrastał, nie zmieniło się po śmierci Dubrawki. Nową i obcą osobą była tylko macocha Oda.

Z rodzeństwem przyrodnim nic bliżej Bolesława nie łączyło. Bracia przyrodni byli zresztą dziećmi,

gdy Bolesław już dorastał. O przeważającym wpływie Ody i jej rodziny na dworze nie może być

mowy. Bolesław nie był też ani na chwilę odsunięty od ojca. Pod przemożnym wpływem Mieszka

kształtowały się jego poglądy i dążenia. W chwili śmierci ojca (25 V 992) był już

dwudziestosześcioletnim mężczyzną. Był, więc najlepiej przygotowany do objęcia po nim władzy.

Poszedł też śladami swego poprzednika, prowadząc jego dzieło z niemniejszym talentem

i z większym wśród obcych rozgłosem.

Jednym z pierwszych kroków Bolesława po objęciu władzy było wygnanie z kraju macochy wraz

z przyrodnim rodzeństwem. Sam Bolesław był już trzeci raz żonaty i miał własne potomstwo. Data

wypędzenia Ody nie jest znana, ale prawdopodobnie jest ona bliska śmierci Mieszka. Z macochą i jej

synami rozgromieni zostali również ich zwolennicy i sprzymierzeńcy w Polsce. Współdziałanie

Bolesława z Niemcami, dokąd schroniła się Oda z synami, trwało dalej, wymierzone zaś było przeciw

Słowianom pogańskim w pobliżu Bałtyku i dalej ku Łabie. Pod Brandenburgiem trwały walki,

w których ponownie wzięły udział posiłki polskie, przysłane przez Bolesława. Niepowodzenia

chrześcijan przyczyniły się do rozszerzenia ruchu pogańskiego aż do kraju Obodrytów. W nowych

walkach ze Słowianami z roku 995 Bolesław wziął udział osobiście na czele swych sił. W chwili, gdy

Otton III walczył z Redarami, Bolesław prawdopodobnie umacniał swe posiadłości nad dolną Odrą.

Przedtem już utrwalił on relacje, nawiązane przez Mieszka z wikingami z Jamsborga, którzy prze

chodzili wówczas czasy rozkwitu. Przeszedł też do tradycji sag skandynawskich jako Burysław, król

Windlandu, zasłaniając nawet ojca swą osobą. Zwada czeskopolska z ostatnich lat rządów Mieszka I

wkrótce uległa złagodzeniu, bo też i Czesi wzięli udział w wyprawach cesarskich przeciw pogańskim

Słowianom. Wypadki w Libicach z roku 995 pośrednio tylko odbiły się echem w Polsce. Bolesław

udzielił schronienia zbiegom, a w szczególności Sobieborowi. Drugi z pozostałych przy życiu Sław

nikowiców, biskup praski Wojciech, wkrótce zwrócił się ku Polsce. Wiadomość o wymordowaniu

rodziny doszła Wojciecha w czasie jego drugiego pobytu w Rzymie. Wówczas też powstała myśl

o jego misji wśród pogan, która znalazła aprobatę papieża Grzegorza V, a prawdopodobnie i cesarza.

Zamierzona misja Wojciecha była jednak od początku pojęta jako niezależna od kościoła

niemieckiego. Przybycie Wojciecha do Polski doprowadziło do ścisłego współdziałania z Bolesła

wem. O wyborze misji pruskiej zdecydował nie tylko duch religijny Wojciecha, umocniony w środo

wisku rzymskim, ale również interes polityczny Bolesława. Stwierdza to najstarszy żywot św.

Wojciecha, w którym czytamy, że Wojciech wybrał Prusów a nie Lutyków, gdyż kraj ten był

pobliskim i dobrze znanym polskiemu monarsze. Bolesław nie myślał rywalizować z Niemcami na

terytorium lutyckim. Za Odrę, a tym bardziej do Prus wpływy niemieckie nie sięgały. Otwierał się

wiec tutaj teren dla misji polskich. Całą misję Wojciecha Bolesław darzył najgorliwszym poparciem.

Na wiosnę 997 roku pod opieka załogi Bolesława udał się Wojciech do Gdańska, ale w samych

Prusach już z niej korzystać nie mógł. Po męczeńskiej śmierci Wojciecha wykupił Bolesław jego ciało

z rąk pogan i uroczyście pochował w Gnieźnie. Pośrednio przyczynił się tym do powstania kultu

świętego w Polsce.

W najbliższych latach po śmierci świętego Wojciecha państwo i osoba Bolesława stały się ośrod

kiem zamierzeń politycznokościelnych, obejmujących wschód europejski. Największe z państw sło

wiańskich było po prostu Sklawinją czyli nazywane państwem słowiańskim. W kołach rzymskich

rozumiano, że oparcie się o państwo Bolesława wzmocni bardzo znacznie siłę zachodniego

chrześcijaństwa w krajach północnowschodnich, a dla polityki tej udało się pozyskać również

cesarza Ottona III. Własny interes cesarza w zacieśnieniu stosunków z potężnym Bolesławem

polegał na współdziałaniu przeciw pogańskiemu związkowi lutyckiemu i na ewentualnym przeciw

stawieniu się wpływom Carogrodu, szerzącym się wówczas na Rusi. W kanonizacji św. Wojciecha,

przeprowadzonej już w roku 999, łączył się szczery entuzjazm religijny dla pierwszego „męczennika

słowiańskiego” ze sprawami politycznokościelnymi. U nowego papieża, Sylwestra II, Bolesław

znalazł daleko idące poparcie, w którego uzyskaniu być może pośredniczył sam Otton III. Na

początek poszły przygotowania do założenia metropolii w Gnieźnie. Podstawą planów kościelnych

Bolesława były prawdopodobnie dawniejsze projekty Mieszka, o których niewiele zresztą posiadamy

wiadomości. Na stolicę przyszłej metropolii wybrano Gniezno, z którym łączyły się stare tradycje

polityczne jeszcze z czasów pogańskich. Nowe biskupstwa, obok dawniejszego Poznania, miały

powstać w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu pomorskim. Głównym współpracownikiem Bolesława

w tym dziele był RadzimGaudenty, brat i towarzysz prac misyjnych św. Wojciecha. Wysłany do

Rzymu, już w 999 roku (przed dn. 2 XII) uzyskał tam konsekrację na arcybiskupa tytułu św.

Wojciecha męczennika z siedzibą w Gnieźnie. W tym samym czasie wydał Sylwester II drugą, obok

kanonizacyjnej bullę (również nie dochowaną), ustanawiającą nową prowincję kościelną wraz z pod

ległymi biskupstwami. Wykonanie tych decyzji i wprowadzenie arcybiskupa oraz upatrzonych

biskupów do ich nowych stolic nastąpiło w 1000 r. Ważna w tym rola przypadła popierającemu ów

plan Ottonowi III, który przybył do Gniezna na zjazd z Bolesławem.

Zjazd gnieźnieński należy do najlepiej znanych wydarzeń tego okresu, dzięki relacjom w szczegól

ności Thietmara i Galla, ale mimo to krytyczna ocena jego znaczenia nasuwa szereg trudności. Nie

przedstawia wątpliwości sam przebieg zjazdu. W gościnie Bolesława znaleźli się: cesarz oraz przed

stawiciele papieża, „kardynałowie” w licznym otoczeniu duchownym i świeckim. Wyprawa Ottona

miała oficjalny charakter pielgrzymki do grobu św. Wojciecha. W czasie zjazdu (715 III), oprócz ob.

chodów kościelnych i przyjęć, zajęto się sprawami politycznymi i organizacją nowej prowincji

kościelnej. W sprawach politycznych relacje kronikarskie dały powód do licznych hipotez. Nie posia

da silniejszych podstaw domysł o nadaniu Bolesławowi przez cesarza tytułu patrycjusza rzymskiego.

Koronacja Bolesława nie miała również miejsca, gdyż spełniona została dopiero znacznie później, ale

być może przygotowywano ją w Gnieźnie. Włożenie Bolesławowi korony na głowę przez Ottona,

o czym mówi tylko późniejszy Gall, znajdowałoby analogię w postępowaniu Henryka IV wobec

Wratysława czeskiego w roku 1085. Sprawa zwolnienia Bolesława z trybutu, jeżeli w ogóle była

aktualna w roku 1000, nie posiadała tego znaczenia, jakie jej przypisywał bliższy wypadkom, ale

bynajmniej nie obiektywny Thietmar. Bolesław, a przed nim Mieszko płacili podobno trybut, ale

tylko z części kraju, a w takim razie ich stanowisko nie było właściwie zależne. Ale i w tych poprzed

nich latach sprawa trybutu nie przedstawia się całkiem jasno (nic o tym nie wie współczesny

Mieszkowi I Widukind). Niewątpliwym pozostaje fakt wymiany relikwii między cesarzem i Bole

sławem, które łącznie z ofiarowaniem Bolesławowi włóczni św. Maurycego uświęcały ich wspólną

akcję przeciw poganom. Frazeologii epoki odpowiadało w zupełności określenie Bolesława jako

„amicus” i „socius” cesarstwa („ludu rzymskiego”). Wreszcie pomoc zbrojna, ofiarowana przez

Bolesława cesarzowi w liczbie 300 rycerzy, dotyczyła prawdopodobnie ochrony stolicy św. Piotra.

Prócz tego polityczne następstwa zjazdu wynikały pośrednio ze zmian kościelnych, przepro

wadzonych przy współudziale papieża, cesarza i Bolesława. W Gnieźnie otrzymał nadto Bolesław

prawo urządzania pod względem kościelnym ziem zdobytych na poganach. W biskupach nowych

diecezji Bolesław uzyskiwał nowe organy administracji państwowej. Z Thietmara dowiadujemy się,

jak gorliwie popierał on duchowieństwo, wdrażające ludność do nowych zasad życia

chrześcijańskiego. Materialnie i faktycznie biskupi byli od księcia uzależnieni, a w tych warunkach

możliwość konfliktów była nieznaczna. Bliskie związki Bolesława z kołami duchownymi poświadcza

Bruno z Querfurtu.

Polityka Bolesława, sprzyjająca chrześcijaństwu pociągała do niego najżarliwszych ascetów.

Współpraca z Kościołem na miejscu rozwijała się pomyślnie. Trudności wynikły natomiast w dal

szym współdziałaniu Bolesława z czynnikami uniwersalnymi w chrześcijaństwie, tj. papiestwem i ce

sarstwem. Przyczyniły się do tego trudności polityczne Sylwestra II i Ottona III w Rzymie i w Niem

czech, oraz rychłe ich zgony (Sylwester um. 12 V 1003, Otton III um. 23 I 1002). Z zaszłych wówczas

zmian politycznych korzyść wyciągnęły rywalizujące z Polską Węgry, które w tym właśnie czasie

uzyskały nie tylko metropolię w Ostrzychomiu pod tym samym patronatem św. Wojciecha, ale także

koronę królewską, uznaną i przysłaną z Rzymu. Stefan węgierski związał się ściśle z Henrykiem,

księciem bawarskim, a wkrótce już później królem niemieckim Henrykiem II, przeciwnikiem do

tychczasowej polityki Ottona III. Natomiast zabiegi polskie o koronę z Rzymu nie doprowadziły do

pomyślnego końca, o czym opowiada już tylko późniejsza legenda. Relacje kościelne Polski z Wło

chami nie ustawały mimo to ani na chwilę. W tych właśnie latach przybyli do Polski eremici z oto

czenia św. Romualda. W stosunkach kościelnych zarówno z Niemcami jak i Italią dużą rolę odgrywał

św. Bruno, który stał blisko osoby Bolesława.

W latach następnych uregulował Bolesław stosunki graniczne z Węgrami. Posiadłości jego na

południe od Karpat, jeżeli istotnie sięgały aż do Dunaju, jak chce Gall i tzw. kronika węgiersko

polska, to utracone zostały dopiero w latach następnych, a mianowicie już w okresie wojen z Henry

kiem II. W porównaniu ze Słowaczyzną znacznie bliższe były Poznaniowi i Gnieznu, jako ówczesnym

stolicom państwa, sprawy pomorskie. Dalszy ich rozwój zależał w dużej mierze od ułożenia się

stosunku do Cesarstwa. Trudność wewnętrzną sprawiały znacznie słabsze tutaj postępy

chrześcijaństwa i oddziaływanie pogan zza Odry. Co ważniejsza, Niemcy zmieniły wówczas swą

politykę wobec Polski. Bolesław utracił dotychczasowe współdziałanie ze strony Ottona III i stanął

wobec nieufnej polityki jego następcy, Henryka II, pozostającego pod wpływem zazdrosnej o ostat

nie zdobycze politycznokościelne Polski hierarchii kościelnej niemieckiej. W chwili objęcia władzy

przez Henryka w roku 1002 Bolesław, który musiał znać z poprzednich lat tendencje polityczne

dawnego herzoga Bawarii, pragnął się zabezpieczyć na pograniczu przez akcję na terenie Łużyc

i Miśni. Wystąpienie to, mimo że Bolesław utrzymywał na początku stosunki pokojowe z Niemcami

i powoływał się nawet na rzekomą zgodę króla niemieckiego przy objęciu tych krajów, stało się

wstępem do późniejszych działań wojennych. W okresie oficjalnego pokoju Bolesław zajął Miśnię

przy współudziale miejscowych słowiańskich „weteników”, a poprzednio już Budziszyn z krajem

Mileczan i obronną Strzałę. Poddawali mu się, obok ludności słowiańskiej, także i miejscowi

panowie niemieccy. W Merseburgu Bolesław gotów był przyjąć zajęte kraje jako lenno cesarskie.

Powodem rozbicia układów stała się Miśnia, której Henryk nie chciał oddać Bolesławowi. Zamach

na życie Bolesława w Merseburgu, w którym winę on sam przypisywał inspiracji króla niemieckiego,

doprowadził do ostatecznego zerwania. Wobec bezczynności Henryka Bolesław zwrócił uwagę z ko

lei na Czechy. W rozgrywającej się tam walce o tron poparł Bolesława Rudego przeciw braciom:

Jaromirowi i Udalrykowi. Wkrótce później sam objął władzę, usuwając niepopularnego Rudego.

W marcu 1003 roku ludność w Pradze witała go uroczyście. W Niemczech patrzono z obawą na

postępy Bolesława, ale Henryk II gotów był mu jeszcze oddać Czechy w lenno. Dopiero odrzucenie

przez Bolesława tej propozycji wywołało wojnę o Czechy.

Podejmując walkę Bolesław liczył na brak jedności wewnętrznej w Niemczech. Henryk II uporał

się jednak z trudnościami wewnątrz państwa i mógł uderzyć na Bolesława przy pomocy Czechów,

odstępujących go na rzecz Jaromira jako przedstawiciela własnej dynastii Przemyślidów. Nowych

sprzymierzeńców zyskał również król niemiecki w pogańskich Lutykach, którzy według wyrażenia

kronikarza, z wrogów Niemiec stali się najlepszymi przyjaciółmi cesarza. Pozyskano ich w drodze

kompromisu, wywołującego zgorszenie w oczach gorliwszych prozelitów chrześcijaństwa. Wyprawa

lutowa Niemców na Łużyce w r. 1004 nie dała wyników. Zmianę w sytuacji wprowadziła dopiero

wyprawa do Czech w lecie tegoż roku. Bolesław utracił Czechy na rzecz Jaromira, popartego przez

Niemców, a w walkach zginął najsilniej wśród Czechów związany z Bolesławem Sobiebor. Późną

jesienią załogi Bolesława zostały wyparte również z Łużyc, które wracały pod władze Niemiec. Nowa

wyprawa niemiecka z sierpnia i września 1005 roku zakończyła się pokojem, zawartym w Poznaniu.

W pokoju tym Bolesław tracił wszystkie swoje poprzednie zdobycze. W tych latach powstały też

w Magdeburgu daleko sięgające na wschód plany kościelne, które jednak nigdy nie miały być zrea

lizowane. Wobec nieusunięci zasadniczych przeciwieństw między Polską i Niemcami pokój Poznań

ski miał charakter tylko chwilowego rozejmu, w czasie, którego Bolesław usiłował przeciągnąć na

swoją stronę Czechów i Lutyków, jednakże bezskutecznie. To stało się powodem wybuchu drugiej

wojny polskoniemieckiej.

W okresie następnych walk zabłysnęły ponownie talenty polityczne i wojskowe Bolesława. Na

nową wojnę decydował się początkowo niechętnie i winę jej wywołania składał na stronę przeciwną.

Ale po jej wybuchu ujął inicjatywę działania w swe ręce. Wkrótce też zajął znaczną część poprzednio

posiadanych miejscowości na Łużycach, choć nie odzyskał Miśni. Zyskiwał też Bolesław zwolen

ników wśród samych Niemców, a wobec przedłużania się wojny podniosły się głosy za pokojem

z chrześcijańskim księciem Polski, których wyrazem stał się Bruno z Querfurtu. Do wojny parł

w dalszym ciągu sam Henryk II i jego głównie staraniem doszła do skutku wyprawa z 1010 roku

przeciw Polsce, która jednak znowu przyniosła mu zawód. Nie zmieniła się sytuacja również w latach

następnych, a Bolesław odnosił nawet coraz to nowe powodzenia. Dopiero zabiegi Henryka o ułoże

nie wewnętrznych stosunków w Saksonii i zewnętrznych z Lutykami oraz z Czechami, gdzie po no

wym przewrocie panował Udalryk, poprawiły sytuacje polityczną Niemiec i umożliwiły zawarcie

pokoju z Bolesławem. W lutym 1013 r. miały miejsce zaręczyny syna Bolesławowego, Mieszka,

z Rychezą, córką pfalzgrafa reńskiego i wnuczką Ottona II, a na Zielone Święta tegoż roku zawarto

pokój w Merseburgu. Książę utrzymał w swym posiadaniu ziemie: łużycką i milecką z Budziszynem,

ale jako lenna niemieckie. Po zawarciu układu pokojowego Henryk udał się do Włoch po koronę

cesarską, a Bolesław na pierwszą swą wyprawę ruską. W czasie krótkotrwałego pokoju po układzie

merseburskim Bolesław podjął ponowną próbę pozyskania sobie czeskiego księcia, wysyłając do

Udalryka swego syna Mieszka. Nieżyczliwy sąsiad uwięził Mieszka i wydał go cesarzowi. Późniejsze

wypuszczenie przez cesarza Mieszka na wolność nie przejednało Bolesława, a głównym powodem

politycznym nowego zerwania stała się odmowa Bolesława wypełnienia swych zobowiązań lennych

z Łużyc i Milska. W trzecim okresie walki polskoniemieckie osiągnęły największe natężenie.

Wyprawie niemieckiej z 1015 roku, podjętej łącznie z Lutykami i Czechami, Bolesław opierał się nad

dolną Odrą, na Łużycach i na Morawach. Środkowa armia cesarska zdołała się przedostać przez

Odrę, ale już rychło potem, znajdując się w odwrocie, poniosła ciężką porażkę w bagnach nad

Bobrem. Wojska Bolesława pod wodzą młodego Mieszka doszły aż do Miśni i bliskie były jej

zdobycia. Nie lepiej powiodła się nowa wyprawa cesarska z 1017 roku, w której udział wzięły siły

całych Niemiec wraz ze sprzymierzeńcami słowiańskimi. Wojska cesarskie wdarły się na Śląsk, ale

Polacy bronili się skutecznie w grodach, a mianowicie w Głogowie i Niemczy. W tym samym czasie

Bolesław swymi lotnymi oddziałami niepokoił Niemców i zagrażał ich tyłom. Odwrót wojsk

cesarskich przez Czechy dokonał się w bardzo trudnych warunkach, a trudniejsze było jeszcze

wyjście z Czech przez Miśnię do Merseburga. Warunki ostatecznego pokoju z 30 I 1018 roku,

zawartego w Budziszynie, określił Thietmar jako nawet korzystne w stosunku do ciężkiego położenia

Niemiec. Polska zachowała Łużyce i kraj Milczan, ale o hołdzie lennym z tych krajów nie było już

mowy.

Wytężenie wszystkich sił w walce z cesarstwem wywołało osłabienie stanowiska państwa Bolesław

na północy. Prawdopodobnie już w pierwszym okresie walki upadła na Pomorzu nadodrzańskim

zwierzchność Polski wraz z założonym tam biskupstwem kołobrzeskim i wpływami chrześcijaństwa.

Po pokoju poznańskim Bolesław, jak się zdaje, usiłował na Pomorzu przywrócić swoją władzę, ale

napotkał opór „wielkiego miasta”, jak je nazywa Thietmar, czyli prawdopodobnie Wolina. Akcja

polityczna tego miasta, łącznie z Lutykami, a pośrednio i Czechami, zwracała się przeciw Bolesła

wowi i przyczyniła się do wznowienia wojny z Henrykiem II. Z walki dwóch państw chrześcijańskich

wychodziło wzmocnione pogaństwo po obydwu brzegach Odry, a Bolesław jak również jego

przyjaciele w Niemczech, w szczególności Św. Bruno, nie byli w stanie temu przeszkodzić. W póź

niejszych latach Bolesława odciągnęły od Pomorza sprawy ruskie.

Z Rusią pozostawał Bolesław w stosunkach od chwili objęcia tronu. W roku 992 roczniki Niemiec

kie wspominają o grożącej wojnie z Rusią. W czasie walk z Henrykiem II Bolesław zbliżył się do księ

cia ruskiego. Pasierb Włodzimierza, Świętopełk, poślubił córkę Bolesława, nieznaną nam z imienia.

Uwięzienie Świętopełka wraz z żoną w Kijowie było powodem pierwszej wyprawy Bolesława na Ruś

w roku 1013, w której wzięły udział posiłki niemieckie i węgierskie. Nowa wyprawa ruska Bolesława

doszła do skutku w 1018 roku, po pokoju budziszyńskim, a wiązała się z zatargami dynastycznymi na

Rusi. Bolesław poparł Świętopełka przeciw bratu Jarosławowi i wprowadził go z powrotem do

Kijowa. Z trzech głównych relacji wyprawy ruskiej najbardziej wiarygodną jest relacja współ

czesnego Thietmara. Według niej Bolesław wrócił jako zwycięzca z Kijowa. W wyprawie wzięły

ponownie udział posiłki niemieckie, węgierskie i Pieczyngowie. W tradycji ruskiej zachowała się

przede wszystkim, wiadomość o pierwszej bitwie nad rzeką graniczną, której zwycięski przebieg

doprowadził następnie Bolesława do „Złotej bramy” Kijowa. Ze stolicy Rusi Bolesław wysyłał

poselstwa do cesarza niemieckiego i cesarza bizantyńskiego. Wyprawa ruska dała obfitą zdobycz

rycerstwu Bolesława, a politycznie pociągnęła za sobą odzyskanie Grodów Czerwieńskich.

Zakończeniem panowania Bolesława było uzyskanie korony, o którą od dłuższego już czasu

zabiegał w Rzymie. Stosunki z Rzymem po upadku planów politycznych z okresu zjazdu

gnieźnieńskiego były mocno utrudnione z powodu przeciwdziałania Niemiec. Bolesław mimo to

pragnął pozyskać sobie Rzym przez obietnicę płacenia czynszu na rzecz stolicy św. Piotra.

Wiadomości z tego okresu stosunków Polski z papiestwem nie należą do najpewniejszych. Dopiero

po śmierci Henryka II (13 VII 1024) Bolesław postawił na swoim: odbył w 1025 r. w Gnieźnie

koronację, lecz w tymże samym roku, 17 VI, zakończył życie.

W przeciwieństwie do swego ojca Bolesław należy do lepiej znanych postaci w ówczesnej Europie.

W samej Polsce nie znalazł się jeszcze wówczas dziejopis jego życia i czynów, ale brak własnych

biografów zastąpili pisarze obcy. Latopisiec Nestor świadczy o nim: „był, bowiem Bolesław wielki

i ciężki, że ledwie na koniu mógł usiedzieć, ale bystrego rozumu (biasze smyslen)”. Więcej

zapamiętał biskup merseburski i kronikarz tej epoki, Thietmar. Ten zionący nienawiścią do Bole

sława pisarz mimowolnie najlepiej rozsławił jego imię, notując więcej faktów konkretnych, niż ich

zachowała pozostała tradycja. Według biskupa merseburskiego ten straszny wróg Niemiec już

w żywocie matki zdradzał ukrytą złość. Choć imię jego oznaczało większą sławę, moralnie stał od

ojca o wiele niżej. Wiedziony lisią chytrością, chcąc państwo połączyć w jedną całość, wygnał

macochę i braci przyrodnich, a dworzan: Odylena i Przybywoja, kazał oślepić. Wypędzał Bolesław

dowolnie swe żony, a więc najpierw córkę margrabiego Rydgaga, później zaś tę, którą pojął z Węgier

i która była matką Bezpryma. Trzecia żona Bolesława, pobożna i bogobojna Emnilda, córka

czcigodnego Dobromira, jałmużną i postem usiłowała zmyć grzechy nie tylko swoje, ale i swego

męża. Okrutny nawet dla swoich, Bolesław srogo kazał przekroczenia wobec religii, choć sam tonął

w występku. W tym jedynym zresztą wypadku Thietmar skłonny był usprawiedliwić Bolesława, gdyż

„lud jego jako wołu należy prowadzić, a jako gnuśnego osła smagać”. Gdy duchowni wyrzucali

Bolesławowi jego postępki, ten kajał się w grzechu i wypełniał nałożoną na niego pokutę, następnie

tym śpieszniej rzucał się w cięższe jeszcze grzechy. Czechów tyranizował, Niemców najeżdżał i prze

śladował. Niepomny dobrodziejstw, okazanych przez Niemców jego ojcu i jemu samemu, wciąż

(według Thietmara) nawet w czasie pokoju myślał o ich zgubie. Obrotny, przemyślny, obłudny,

zawdzięczał swe zwycięstwa więcej chytrości aniżeli męstwu. Arkany „Słowianina” usidlały wszyst

kich; Łużyczan np. uwiódł w roku 1002, dając zapewnienia, że działa w porozumieniu z Henrykiem.

Gdy Bolesława Rudego, przywracał do Czech, to tylko w nadziei, że ten, mszcząc się na sprawcach

swego wygnania, zostanie do reszty znienawidzony przez swój naród i w ten sposób otworzy się dla

Bolesława lepsza okazja opanowania Czech. Panów niemieckich na wschodzie umiał przekupywać.

Był biczem Bożym za grzechy narodu niemieckiego, „lwem ryczącym” i „żmija jadowitą”.

Takie i tym podobne epitety i sądy dają nam dopiero wyobrażenie o cechach duchowych i roli

historycznej Chrobrego. Z pewnością sposobami nieraz barbarzyńskimi Bolesław narzucał wyższą

kulturę swemu narodowi. Nie przebierał w środkach, gdy chodziło o zjednoczenie państwa, czy też

o walkę z wrogiem zewnętrznym. Nie zrozumiał jednak Thietmar, czy nie chciał tego zrozumieć, że

ten lew ryczący miał również w swym charakterze cechy wysoce idealne. Wówczas, gdy w Niemczech

zamierała praca misyjna, a sam chrześcijański cesarz zawierał ścisłe przymierze z pogańskimi

Lutykami przeciw chrześcijańskiej Polsce, Bolesław otaczał gorliwą opieką i zasilał materialnie misję

na północy, co też ocenił inny Niemiec, wyższego niż Thietmar polotu, mianowicie Bruno

z Querfurtu. Święty ten człowiek pisał w 1008 roku do Henryka II, pragnąc go odciągnąć od sojuszu

z poganami, że kocha Bolesława jak własną duszę, a więcej niż życie własne. Nie dziw, że Bolesław

znalazł miłość tych, którzy własne życie nieśli w ofierze idei chrześcijańskiej (św. Wojciech, św.

Bruno), a w tradycji pozostał „atletą Chrystusowym” (epitaphium). Oczywiście ze względów

politycznych szło mu o utwierdzenie swej władzy z pomocą chrześcijaństwa w rozległych granicach

własnego państwa, włączając w to już i Pomorze. W polityce zewnętrznej Bolesława nie ograniczał

się do heroicznej obrony państwa polskiego w walce z Cesarstwem, lecz dążył do dalszego rozwoju

jego potęgi. Utopistą nie był, owszem obdarzony potężnym rozumem politycznym, co widać z tra

dycji niemieckiej i ruskiej, umiał się liczyć ze środkami i używać wszelkich sposobów rozporządzal

nych. Armie Bolesława, choć nie mogły dotrzymać kroku w otwartym polu ciężko zbrojnym

Niemcom, były liczne i bitne. W walce z Niemcami największą odporność wykazywały przy bro

nieniu grodów. Bolesław górował również taktyką wojenną nad swym przeciwnikiem, którego

wielokrotnie potrafił niespodziewanie zaskoczyć. Na „uskrzydlonym koniu”, jak powiada kronikarz,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: