Jonoforeza.pdf

Jonoforeza – zastosowanie w fizykoterapii i kosmetyce

Prąd staáy - zastosowanie w lecznictwie kosmetycznym

Elektrolecznictwo jest dziaáem fizykoterapii. W elektrolecznictwie lub elektroterapii wykorzystuje siĊ

do leczenia prąd staáy oraz prądy impulsowe maáej i Ğredniej czĊstotliwoĞci.

Pierwsze wzmianki o próbach wykorzystania elektrycznoĞci w celach leczniczych pochodzą juĪ ze

staroĪytnoĞci. Początki elektrolecznictwa siĊgają XVIII wieku, kiedy to Luigi Galwani, profesor

anatomii, opisaá w 1791 r. skurcz miĊĞnia Īaby wywoáywany dziaáaniem elektrycznoĞci. Nieco

póĨniej Aleksandro Volta kontynuując doĞwiadczenie Galvaniego zbudowaá pierwsze ogniwo

elektryczne. Odkrycie w 1831 r. przez Faradaya zjawiska indykcji elektromagnetycznej,

zapoczątkowuje stosowanie prądu indukcyjnego na czĊĞü odkrywcy nazywanego faradycznym. Do

stosowania prądu dla elektrostymulacji miĊĞni przyczyniáy siĊ takĪe prace E. H. Du Bois-Raymonda

i W. H. Erba prowadzone w koĔcu XIX wieku.

ZaáRĪeniem fizjoterapii jest twierdzenie, Īe okreĞlony bodziec wywoáuje w organiĨmie okreĞloną

reakcjĊ. Odpowiednio dobierając rodzaj bodĨca, moĪna wywoáDü róĪne reakcje lub grupy reakcji,

np. wydzielanie pewnych substancji biochemicznych powodujących okreĞlone reakcje organizmu

pod wpáywem bodĨców cieplnych lub Ğwietlnych. Ruch z oporem powoduje zwiĊkszenie siáy miĊĞni.

Sposób dziaáania w fizykoterapii zaleĪy od rodzaju bodĨca, jego siáy (natĊĪenia i czasu dziaáania)

oraz reaktywnoĞci organizmu.

Niektóre zabiegi fizykalne oddziaáują bezpoĞrednio na funkcje Īyciowe komórki, usprawniając je

(biostymulacja). W ten sposób pobudzają naturalne moĪliwoĞci naszego organizmu do walki z

chorobą. Organizm czáowieka przewodzi prąd, poniewaĪ skáada siĊ z duĪej iloĞci páynów, gáównie

wody i cząsteczek o áadunkach elektrycznych (jony i elektrolity). Jony to atomy o jakimkolwiek

áadunku elektrycznym. Aniony to jony o áadunku ujemnym, kationy to jony o áadunku dodatnim.

Elektrolity to páyny zawierające jony. Elektrolitami są woda, kwasy, zasady, krew i limfa.

Przewodzenie prądu w organiĨmie czáowieka jest zróĪnicowane, poniewaĪ poszczególne czĊĞci ciaáa

i organy zawierają róĪne iloĞci páynów. KoĞci zawierają maáo páynów i prawie nie przewodzą prądu.

MiĊĞnie są lepszymi przewodnikami. Bardzo dobrze przewodzą natomiast naczynia krwionoĞne i

limfatyczne. Skóra mokra (woda, ampuáki, pot) lepiej przewodzi niĪ skóra sucha. Krew, limfa i

mokra skóra, to elektrolity dobrze przewodzące prąd. Prąd z sieci jest prądem zmiennym, dlatego

urządzenia do wytwarzenia prądu staáego zaopatrzone są w prostowniki.

Zabiegi na ciele wykonuje siĊ tylko przy natĊĪeniu w zakresie miliamperów. Podczas zabiegów z

XĪyciem prądu staáego uĪywa sie dwóch róĪnie naáadowanych biegunów + i -, czyli elektrod. DziĊki

temu powstaje obieg zamkniĊty prądu. UĪywa siĊ takĪe elektrody czynnej i biernej. Obie elektrody

moga byü anodami i katodami. MoĪna zamieniaü bieguny przy elektrodach. Przeciwelektroda

przykáadana jest do ciaáa pacjentki, elektroda czynna jest elektrodą "pracująFą" na wybranym

fragmencie ciaáa. WielkoĞü powierzchni elektrody okreĞla intensywnoĞü oddziaáywania prądu.

Do zabiegów wchodzących w skáad elektroterapii wykorzystywanych w gabinetach kosmetycznych

zalicza siĊ zabiegi:

- Galwanizacja - polega na przyáRĪeniu elektrod do wilgotnej skóry. Jony wewnątrz

organizmu zaczynają siĊ przemieszczaü pod wpáywem prądu (kationy do katody, aniony do anody).

W skutek tego zabiegu dochodzi do przekrwienia, do którego dochodzi w nastĊpstwie tworzenia siĊ

ciaá histaminopodobnych. PodraĪniony zostaje ukáad nerwowy i pobudzone miĊĞnie. Celem tego

zabiegu jest poprawa napiĊcia miĊĞni.

- Jontoforeza - celem tego zabiegu jest dostarczenie skórze specjalnych substancji czynnych do

JáĊbnych warstw skóry. IloĞü dostarczonych substancji zaleĪy od dáugoĞci zabiegu, natĊĪenia prądu

oraz wielkoĞci elektrod. NajczĊĞciej stosuje siĊ tu roztwory wodne, np. preparaty w ampuákach, w

których rozpuszczone sa substancje czynne zdolne do jonizacji. Aniony, czyli anionowe substancje

czynne, wprowadza siĊ do skóry za pomocą katody. W tym wypadku katoda jest elektrodą czynną,

anoda - bierną (przeciwelektrodą). Kationy, czyli kationowe substancje czynne, wprowadzane są

anodą (elektrodą czynną), katoda jest tu przeciwelektrodą.

- Termoforeza - jontoforezĊ moĪna uzupeániaü aparatami, których elektrody są podgrzewane.

Zabieg ten to termoforeza - skóra jest tu dodatkowo podgrzewana i dziĊki temu lepiej ukrwiona.

Wpáywa to na bardziej intensywne wnikanie substancji czynnych w skórĊ.

- Elektroforeza - której celem jest wprowadzenie do wierzchnich warstw naskórka substancji

skáadowych maĞci.

- Dezinkrustacja (gáĊbokie oczyszczanie) - substancje czynne uáatwiają usuniĊcie stwardniaáego áoju

i obumaráych áusek skóry. Zadaniem wprowadzonych jonów jest zmniejszenie swoistoĞci osadów,

aby mogáy zostaü wypáukane.

Jonoforeza jest zabiegiem elektroleczniczym, w trakcie którego wykorzystuje siĊ dziaáanie prądu

staáego (galwanicznego), który poprzez wprowadzanie do tkanek jonów dziaáających leczniczo na

organizm czáowieka. Ustalono, Īe jony wprowadzone do skóry tą drogą gromadzą siĊ na granicy

naskórka i skóry wáDĞciwej, skąd zostają odprowadzone z prądem krwi w gáąb ustroju. . Do

jonoforezy mogą byü zatem uĪywane tylko związki chemiczne ulegające dysocjacji elektrolitycznej.

Związki chemiczne mające tĊ wáDĞciwoĞü nazywa siĊ elektrolitami. W kosmetyce najczĊĞciej stosuje

siĊ dziaáanie jonoforezy w leczeniu róĪnych odmian trądziku, teleangiektazjach, przebarwieniach,

podraĪnieniach, bliznach. Zbyt rzadko korzystamy z dobrodziejstw dla naszego zdrowia jakie

moĪemy uzyskaü dziĊki fizykoterapii, dlatego zapoznajmy siĊ w jakich schorzeniach jest wskazana

jonoforeza:…..

Jakie są podstawowe wskazania do jonoforezy?

Ogólne wskazania:

– nerwobóle,

– polineuropatie,

– zespoáy bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów krĊgosáupa,

– artrozy,

– artralgie,

– obwodowe poraĪania,

– angioneuropatie,

– zaburzenia krąĪenia obwodowego,

– utrudniony zrost kostny,

– w przypadku chorób reumatycznych obejmujących wiĊcej niĪ jeden staw wskazana jest kąpiel

elektryczno-wodna (w JCM w trakcie zakupu).

Przeciwwskazania:

– ropne stany zapalne skóry i tkanek miĊkkich,

– wypryski, owrzodzenia,

– stany gorączkowe,

– poraĪania spastyczne,

– miejscowe zaburzenia czucia,

– nowotwory áagodne i záRĞliwe,

– skaza krwotoczna,

– ostre procesy zapalne i infekcje ogólne,

– osobnicza nietolerancja prądu,

– WSZCZEPIONY ROZRUSZNIK SERCA,

– zakrzepy,

– zagroĪenia zatorami,

– zakrzepowe zapalenie Ī\á,

– METALE W TKANKACH PODDANYCH ZABIEGOWI,

– ENDOPROTEZA,

– miaĪGĪyca zarostowa tĊtnic w okresie II b – IV wg Fontaine'a.

Jakie roztwory leków uĪywane są do jonoforezy?

Jonoforeza jodu: blizny, przykurcze bliznowate. Jonoforeza wapnia: stany zapalne gaáki ocznej,

obwodowe zaburzenia naczynioruchowe, zespóá Sudecka, utrudniony zrost koĞci. Jonoforeza cynku:

przyĪeganie trudno gojących siĊ owrzodzeĔ, droĪGĪyca paznokci. Jonoforeza prokainy lub lidokainy:

nerwobóle, zespóá rwy kulszowej, bóle gáowy, zaburzenia wymowy, dychawica oskrzelowa.

Jonoforeza histaminy: samorodna sinica koĔczyn, odmroziny, zespóá bólowy rwy kulszowej,

przewlekáe stany zapalne stawów i zapalenia okoáostawowe, owrzodzenia troficzne.

Jonoforeza epinefryny: stany zapalne gaáki ocznej, wspólnie z lidokainą lub prokainą w leczeniu

stanów bólowych. Jonoforeza antybiotyków: bakteryjne stany zapalne skory i tkanek miĊkkich.

Jonoforeza hydrokortyzonu lub preparatu Solu-Dacortin: stany zapalne skóry, tkanek miĊkkich,

drobnych stawów i pochewek ĞciĊgnistych, stany zapalne gaáki ocznej.

Jonoforeza tolazoliny: zaburzenia w ukrwieniu nerwu wzrokowego i siatkówki, zaburzenia ukrwienia

obwodowego.

Jodek potasu, chlorek wapnia, siarczan cynku, chlorowodorek prokainy, chlorowodorek lidokainy,

chlorowodorek histaminy, chlorowodorek epinefryny, penicylina – sól sodowa lub potasowa,

siarczan streptomycyny, siarczan neomycyny, hydrokortyzon i tolazolina. Wnikanie jonów do skory

w trakcie jonoforezy zostaáo udowodnione przed wielu laty przez francuskiego uczonego Leduca,

który w tym celu przeprowadziá nastĊpujące doĞwiadczenie. Na pozbawionych sierĞci bokach dwóch

królików umocowaá elektrody z podkáadami, wáączając zwierzĊta szeregowo w obwód prądu staáego.

U pierwszego królika jeden z podkáadów nasyciá roztworem cyjanku potasu, dysocjującego na

trujący anion cyjankowy i kation potasowy, pozostaáe zaĞ podkáady znajdujące siĊ na skórze obu

zwierząt zwilĪ\á wodą. Wáączenie zwierząt w obwód prądu w taki sposób, Īe elektroda z podkáadem

nasyconym cyjankiem potasu byáa poáączona z biegunem dodatnim prądu, nie powodowaáo u nich

Īadnych skutków ujemnych. Poáączenie natomiast tej elektrody z biegunem ujemnym spowodowaáo

padniĊcie pierwszego królika, podczas gdy drugi pozostawaáĪywy. Jest to zrozumiaáe, bo w

pierwszym wypadku z podkáadu zwilĪonego roztworem cyjanku potasu do skóry pierwszego

zwierzĊcia wnikaáy jony potasowe, nie mające trujących wáDĞciwoĞci, w drugim zaĞ wnikaáy trujące

jony cyjankowe. Drugie zwierzĊ pozostaáo Īywe, poniewaĪ w Īadnym z wymienionych dwóch

wypadków nie podlegaáo ono dziaáaniu jonów trujących. Podobne doĞwiadczenie przeprowadziá

Leduc z zastosowaniem roztworu siarczanu strychniny, w którym trujące wáDĞciwoĞci wykazują

kationy strychniny. Dalszych przekonywujących dowodów wnikania do skóry jonów w czasie

jonoforezy dostarczyáy doĞwiadczenia, w których uĪyto roztworów zawierających jony pierwiastków

promieniotwórczych. DoĞwiadczenia te pozwoliáy przeĞledziü mechanizm wnikania jonów do skóry

oraz ustaliü miejsca, w których siĊ one gromadzą i skąd zostaáy odprowadzone w gáąb organizmu.

Ustalono, Īe jony wprowadzone do skory droga jonoforezy gromadzą siĊ w niej na granicy

naskórka i skóry wáDĞciwej, w pobliĪu powierzchownej sieci naczyĔ krwionoĞnych skóry, skąd

zostają odprowadzone z prądem krwi w gáąb ustroju. Stwierdzono równieĪ, Īe jony wnikają do

skóry drogą wykazująFą najmniejszy opór dla prądu elektrycznego, a mianowicie przez ujĞcia i

przewody wyprowadzające gruczoáów potowych.

Przygotowanie do zabiegu

Wnikanie jonów leków odbywa siĊ poprzez ujĞcia i wyprowadzenia gruczoáów áojowych i potowych.

Jony po wnikniĊciu gromadzą siĊ na granicy pomiĊdzy skorą wáDĞciwą a tkanką podskórną z skąd

nastĊpnie lek jest rozprowadzany po caáym organizmie za pomocą ukáadu krwionoĞnego.

Koncentracja elektronów jest najwiĊksza pod elektrodą czynną. W przypadku skrĊcenia stawu

skokowego bĊdziemy stosowaü jony lignokainy ( + ) zawartego w 1-2% chlorowodorku lignokainy (

Sol. Lidocaini hydrochlorici ). Przygotowanie pacjenta jest takie samo jak to byáo przy prądach

diadynamicznych.. Fizykoterapeuta przygotowuje odpowiedni aparat wytwarzający prąd staáy i

elektrody. Elektrodą czynną jest anoda a elektrodą zamykająFą obwód- katoda. Na podkáadzie

elektrody czynnej znajduje siĊ bibuáka filtracyjna, która zapewnia dobre i równomierne

rozprowadzenie leku. Jest to podkáad lekowy, który siĊ przykáada w miejscu najwiĊkszego bólu. Nie

naleĪy myliü tych podkáadów gdyĪ podkáady czynne powinny byü stosowane tylko do jednego

rodzaju jonoforezy. Lek trzeba odmierzyü miarką na strzykawce lekarskiej i rozprowadziü.

Terapeuta powinien byü wyposaĪony w ochronne, jednorazowe rĊkawice. Lek naleĪy podpisaü

imieniem i nazwiskiem chorego i powinny posiadaü dobrze widoczną datĊ waĪnoĞci. Páynne leki

przechowujemy w ciemnych butelkach i w lodówce. Strzykawki i igáy powinny byü uĪywane tylko do

jednego rodzaju leku. NaleĪy poinformowaü pacjenta, Īe na powierzchni zabiegowej nie powinien

stosowaüĪadnych innych kremów, maĞci i Īelów. JeĪeli juĪ wystąpi taki przypadek to zleca siĊ

tygodniową przerwĊ. AnodĊ przykáadamy na stawie - skokowym uáRĪenie elektrod bĊdzie zazwyczaj

poprzeczne aby przepáywający prąd przechodziá przez Ğrodek uszkodzonego stawu. Osáania siĊ

elektrody ceratką i owija bandaĪem. Sprawdza siĊ ponownie poprawnoĞü uáRĪenia elektrod. Na

aparacie ustawia siĊ kierunek przepáywu prądu i dawkowanie natĊĪenie. NatĊĪenie ustawia siĊ do

odczucia pacjenta- lekkie mrowienie- ale powinno przekraczaü 3mA. Lek który dysocjuje na jony

wpychany jest w skórĊ, zgodnie z zasadą odpychania dwóch áadunków jednoimiennych. Czas

pierwszego zabiegu ok10 minut, drugiego o ile nie wystąpiáĪaden efekt uboczny lub paradoksalny-

15minut. Czas kolejnych, 15 czasem do 20 minut co dziennie lub co dwa dni, w serii 10-20.

Cryo Former to urządzenie do dynakrioforezy (terapia polegająca na poáączeniu jonoforezy z

krioterapią). Dynakrioforeza jest stosowana do wprowadzania substancji leczniczych w tkankĊ.

PoniewaĪ metoda ta ma wiele oddziaáywaĔ terapeutycznych jest stosowana w róĪnych gaáĊziach

medycyny.

Urządzenie ma zastosowanie w rehabilitacji, medycynie sportu, reumatologii i dermatologii, oraz

kosmetyce przy redukcji cellulitu , zmarszczek, trądziku, przebarwieĔ skóry, powiĊkszonych, lub

uszkodzonych naczyĔ, oraz do redukcji tkanki táuszczowej.

Metoda opiera siĊ na zastosowaniu specjalnie ukierunkowanych prądów.

Substancja lecznicza o okreĞlonym stĊĪeniu jest rozpuszczana w wodzie destylowanej w

specjalnym naczyniu i powoli zamraĪana w zamraĪarce do temperatury od 0 do -5°C.

ZamroĪona substancja w stanie staáym mająca ksztaát walca jest wyjmowana z naczynia i

umieszczana na koĔcówce bĊGącej aktywną elektrodą, koĔcówka jest tak skonstruowana, aby

umoĪliwiü obracanie walca, co uáatwia aplikacjĊ.

W ten sposób jony substancji penetrują skórĊ w 70 - 80% na gáĊbokoĞü nawet 8cm.

Ocháodzenie skóry powoduje zaciĞniĊcie naczyĔ krwionoĞnych, co uniemoĪliwia przenikniĊcie

substancji do krwioobiegu.

Jontoforeza w zabiegach skóry páytko unaczynionej

Do jontoforezy mogą byü uĪyte związki chemiczne, które ulegajü dysocjacji elektrolitycznej, czyli

procesowi rozpadu cząstek na jony dodatnie i ujemne. Efekt leczniczy jest sumą dziaáania leku i

galwanizacji.

Stosujemy ją w przypadkach, w których chcemy miejscowo zadziaáDü przeciwzapalnie,

przeciwbólowe, rozluĨniü miĊĞnie. Stosowanie jontoforezy jest zalecane przy: rozszerzonych

naczyniach wáosowatych, nerwicach naczyniowych, odmroĪeniach, trądziku pospolitym, trądziku

róĪowatym, zwiotczeniach skóry i miĊĞni, bliznach, bliznowcach i uczuleniach. Coraz wiĊcej kobiet

w róĪnym wieku, skarĪy siĊ na káopoty związane z rozszerzonymi naczynkami krwionoĞnymi.

KruchoĞü naczynek jest związana z ich podwyĪszoną przepuszczalnoĞcią, która powoduje

przenikanie do skóry wielu czynników zapalnych. W konsekwencji dochodzi do pojawienia siĊ na

skórze rozlanego rumienią, uczucia pieczenia i rozgrzania. KruchoĞü i nadwraĪliwoĞü naczyĔ

krwionoĞnych jest jednym z czynników przyczyniających do powstania trądzika róĪowatego. Z

czasem skáonnoĞü do pojawienia siĊ rumieni utrwala siĊ. Kruche naczyĔka wáosowate nie

wytrzymują ciĞnienia krwi, zaczynają pĊkaü pozostawiając na skórze trwaáe Ğlady, potocznie zwane

pajączkami. SkáonnoĞü do wystĊpowania rozszerzonych naczyĔ krwionoĞnych (teleangiektazji)

wystĊpują juĪ w dzieciĔstwie, a po dwudziestym roku Īycia naczyĔka zaczynają byü widoczne.

SkórĊ przy pielĊgnacji naleĪy traktowaü jako wraĪliwą. Rozszerzone naczyĔka mogą powstaü przy

kaĪdym rodzaju cery. Najbardziej naraĪona na tĊ dolegliwoĞü jest skóra delikatna, cienka i

wraĪliwa.

Trądzik róĪowaty wystĊpuje po okresie dojrzewania miĊdzy 35 a 50 rokiem Īycia. MoĪe

wystĊpowaü u obu páci, lecz czĊĞciej u kobiet. PodáRĪem wystĊpowania schorzenia mogą byü

zaburzenia naczynio-ruchowe, bodĨce emocjonalne i fizyczne takie jak: leki, alkohol, sáRĔce,

nadmiar ciepáa. Schorzenie moĪe wystąpiü równoczeĞnie ze schorzeniami ukáadu pokarmowego i

zaburzeniami hormonalnymi.

Osoby z cerą naczynkową muszą szczególną wagĊ przykáadaü do regularnej pielĊgnacji w gabinecie

kosmetycznym. Polecamy zabiegi seryjne, mające na celu wzmocnienie i obkurczenie naczynek.

MoĪe to byü prosty i niedrogi zabieg - jonoforeza - z zastosowaniem chlorku wapnia lub leczniczych

ampuáek.

Zabieg powinien byü wykonany w serii ok. 8-10, po dwa , trzy zabiegi w tygodniu, co znacznie

zwĊĪa naczynka i chroni je przed pĊkaniem nowych.

Jonoforeza to metoda wykorzystująca prąd staáy, dziĊki której zapobiegamy poszerzaniu siĊ

naczynek krwionoĞnych.

Podczas jonoforezy zwiĊkszony falami ultradĨwiĊkowymi odstĊp miĊdzy komórkami oraz

odpychanie elektryczne jonoforezy wspomaga bardziej efektywne wnikanie w skórĊ dobroczynnych

substancji z kosmetyków.

Rezultat jest uzyskiwany dziĊki bezpoĞredniemu dziaáaniu fali elastycznej, która:

• RozjaĞnia przebarwienia i plamy

• Dotlenia i bardzo mocno nawilĪa skórĊ

• Poprawia wymianĊ jonową, wzmaga produkcjĊ kolagenu, elastyny i kwasu hialuronowego;

• Przygotowuje skórĊ do dalszych zabiegów kosmetycznych;

• Odmáadza skórĊ poprzez gáĊboki mikro-masaĪ;

• Przyspiesza przenikanie i aktywacjĊ kosmetyków w gáąb skóry;

• Poprawia strukturĊ blizn;

• Pozostawia nadzwyczajnie odmáodzoną, odĞwieĪoną i zregenerowaną skórĊ;

• Powstrzymuje tyrozynazĊ. Powstaáe napiĊcie elektryczne rozwiązuje czarny pigment, który

zostanie wydalony;

• Przy prĊdkoĞci wibracji 24 000/sekundĊ, aktywne ultradĨwiĊki rozpylają oczyszczoną wodĊ, w

związku z tym natychmiast tworzą zawiesinĊ sebum i kosmetyku w porze, otwierającym siĊ na

skutek powstania napiĊcia od sondy, a nastĊpnie wyjaáawia. Stąd teĪ w krótkim czasie likwiduje

stany zapalne i poprawia wygląd skóry;

• BezboleĞnie i dokáadnie czyĞci skórĊ szybko rozpylając i usuwając zanieczyszczenia z porów;

• Wibracja ultradĨwiĊkowa i jej efekt cieplny dla miĊĞni stale uaktywnia skórĊ, dziĊki czemu

eliminuje zmarszczki i ujĊdrnia miĊĞnie.

Wiosną (przed nastaniem dni sáonecznych i ciepáych) i wczesną jesienią (przed nastaniem dni

mroĨnych) zaleca siĊ przeprowadzenie w gabinecie kosmetycznym serii zabiegów galwanizacji lub

jontoforezy z witaminą C, wapniem i wyciągiem z ruty. Podczas jontoforezy przy trądziku

róĪowatym, moĪemy wprowadziü anodą (+) chlorek wapnia w celu uszczelnienia naczyĔ

krwionoĞnych, dziaáa równieĪ-odczulające i przeciwzapalnie. Wskazane jest równieĪ wprowadzenie

katodą (-) kwasu askorbinowego (wit. O) powoduje on uelastycznienie Ğcianek naczyĔ

krwionoĞnych, wzmaga dziaáanie ciaá uodparniających. organizm oraz dziaáa przeciwzapalnie.

W przypadku zmian rumieniowych i grudkach zaleca siĊ delikatne masaĪe i naĞwietlania lampą

sollux z niebieskim filtrem oraz elektrolizĊ lub elektrokoagulacjĊ trwale rozszerzonych naczyĔ.

Wszystkie kuracje w gabinecie kosmetycznym powinny byü prowadzone w konsultacji z lekarzem

dermatologiem.

Bibliografia:

• Tadeusz Mika, Wojciech Kasprzak, FIZYKOTERAPIA

• H. KieáczyĔska-Czajka Fizykoterapia w kosmetyce

• Joanna Dylewska-Grzelakowa, Kosmetyka stosowana

• Strony internetowe:

• www.jroik.manpol.pl

• www.fizjoterapia.com

• http://pl.wikipedia.org

• www.spahotele.p

• www.zielonapomarancza.p

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: