Socjalizacja, wychowanie.doc

Socjalizacja (łac. socialis = społeczny) to proces (oraz rezultat tego procesu) nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości. Socjalizacja trwa przez całe życie człowieka, lecz w największym nasileniu występuje, gdy dziecko rozpoczyna życie w społeczeństwie. Największą rolę na tym etapie odgrywają jego rodzice, później także wychowawcy i rówieśnicy oraz instytucje (takie jak szkoła czy kościół).

Na drodze socjalizacji człowiek uczy się podstaw interakcji społecznych, poznaje społeczne normy postępowania, wartości, nabywa umiejętność posługiwania się przedmiotami i kształtuje swoją osobowość.

Wyróżniono trzy mechanizmy socjalizacji:

·         wzmacnianie - wynagradzanie i karanie,

·         naśladowanie - przejmowanie wzorców,

·         przekaz symboliczny - pouczenia słowne i pisemne

Procesy socjalizacji można podzielić na pierwotne i wtórne.

Wychowanie - to całość zamierzonych oddziaływań środowiska społecznego, przyrodniczego na jednostkę, trwające całe życie. W zakres pojęcia wchodzi:

·         wychowanie naturalne pod wpływem środowiska w którym jednostka funkcjonuje – rodzina, kontakty społeczne, obyczaje, religia

·         wychowanie instytucjonalne – celowe, planowe oddziaływanie instytucji wychowujących takich jak: przedszkola, szkoły, internaty, domy dziecka

·         samowychowanie

Oddziaływanie to ma wpływ na stosunek jednostki do otaczającego świata, kształtowanie się systemu wartości, norm, celu życia.
W pedagogice istnieją definicje, które kładą nacisk na celowe dokonywanie zmian w osobowości człowieka pod wpływem czynników zewnętrznych. Jednostka stanowi w nich przedmiot oddziaływań.

Druga grupa definicji mówi o wychowaniu indywidualnym, czyli wspomaganiu rozwoju jednostki poprzez pobudzanie do działania, ale pośrednio, wpływając nie na wychowanka lecz na warunki w których działa.

Wychowanie przekazuje jednostkom dziedzictwo kulturowe, wzory zachowań - utrzymuje ciągłość kulturową społeczeństw, a jednocześnie przygotowuje do uczestnictwa i przekształcania rzeczywistości społecznej.

Naczelnym celem wychowania jest ukształtowanie osobowości wolnej, która kierując się własną wolą, dokonywać będzie wyborów zgodnych z moralnymi zasadami oraz funkcjonować w środowisku, którego jest ogniwem.

Samowychowanie to czynne ustosunkowanie się podmiotu do procesu swojego rozwoju.

Element wychowania. Samorzutna praca człowieka nad ukształtowaniem własnego poglądu na świat, własnych postaw, cech charakteru i własnej osobowości stosownie do założonych kryteriów, celów i ideałów. Aktywność własna jednostki, praca człowieka nad samym sobą, doskonalenie, kształtowanie siebie i samorealizacja. Na pewnym etapie rozwoju człowiek przestaje być "zewnątrzsterowny" i przejmuje samodzielną odpowiedzialność za kształt własnego człowieczeństwa. Sam zaczyna określać cele do których dąży we własnym rozwoju, samodzielnie dobiera metody, ustala "wartości kierunkowe", stawia sobie zadania, wymagania, stara się sprostać wyzwaniom. Doprowadzenie wychowanka do rozpoczęcia przezeń procesu samowychowania jest celem i zwieńczeniem dążeń każdego wychowawcy.

Samowychowanie - termin wieloznaczny, utożsamiony z aktywnością własną jednostki, pracą człowieka nad sobą, doskonaleniem samego siebie, autoformacją, kształtowaniem samego siebie, samourzeczywistnieniem, czy samorealizacją; wyróżnia się dwa przeciwstawne stanowiska teoretycznie nadające odmienny sens pojęciu samowychowanie; sokratejskie i prometejskie

Samowychowanie - samokontrolowanie i sankcjonowanie zgodności własnych zachowań z przyjętymi wzorcami

Resocjalizacja – proces modyfikacji osobowości jednostki społecznej w celu przystosowania jej do życia w danej zbiorowości, a w węższym rozumieniu w społeczeństwie polegający na tym, iż poprzez odpowiednie zabiegi kształtuje się jej normy społeczne i wartości, których nie miała ona możliwości przyswoić wcześniej w trakcie socjalizacji jednocześnie powodując, iż rezygnuje ona z przyswojonych do tej pory reguł działania będących sprzecznymi z systemem aksjonormatywnym tej zbiorowości/społeczeństwa.

W każdym społeczeństwie istnieją odpowiednie instytucje, dzięki którym może odbywać się resocjalizacja. Funkcję osób dokonujących resocjalizacji mogą pełnić zarówno szamani, księża, pedagodzy jak i psychologowie w zależności od typu zbiorowości do której należy jednostka. Sama resocjalizacja może odbywać się na terenie więzienia, w zakładach poprawczych czy w kościele, lecz także w szkole, rodzinie czy w zakładzie pracy.

Nieprzystosowanie społeczne - termin stosowany m.in. w socjologii i w oświacie. Mianem nieprzystosowanych społecznie określa się dzieci i młodzież, u których na skutek zaburzeń wewnętrznych lub niekorzystnych warunków środowiskowych występują utrwalone zaburzenia w zachowaniu. Za zagrożonych niedostosowaniem uważa się te dzieci i młodzież, które wychowują się w warunkach niekorzystnych dla rozwoju psychospołecznego, na które negatywny wpływ wywierają takie środowiska jak rodzina, grupa rówieśnicza i inne, a także, u której rejestrowane przejawy zaburzeń występują sporadycznie.

Socjopatia - zaburzenie osobowości podobne do psychopatii, przejawiające się nierespektowaniem podstawowych norm moralnych oraz wzorców zachowań w społeczeństwie, uwidaczniające się w wyraźnym braku przystosowania do życia w społeczeństwie.

Socjopaci mimo normalnego (lub nawet większego) poziomu inteligencji nie potrafią podporządkować się zasadom współżycia społecznego. W większości przypadków dochodzi do konfliktu z normami prawnymi.

Cechy charakterystyczne tego zjawiska:

·         brak sumienia i odpowiedzialności wobec innych

·         brak wstydu, poczucia winy i skruchy, osoby te nie są zdolne do głębokiej troski o drugiego człowieka

·         kontakty międzyludzkie są u socjopatów znikome, nastawione na eksplorację drugiej osoby

·         kłamliwość i manipulowanie jednostką, wykorzystywanie do własnych celów

·         nieprzywiązywanie się do drugiego człowieka, brak reakcji na zaufanie, miłość i czułość; socjopata nie odbiera sygnałów z otoczenia, nie reaguje na przykłady innych, na to co jest normą, a co nie.

Zachowanie antyspołeczne to zachowanie, którego symptomami są:

·         silne dążenia do szkodzenia innym osobom,

·         bezinteresowne okrucieństwo,

·         brak wrażliwości moralnej,

·         stosowanie przemocy w stosunkach interpersonalnych.

Autokratyczny styl wychowania - konserwatywny styl wychowania, według Antoniego Makarenki oparty na specyficznym autorytecie, zwanym autorytetem przemocy, często powiązany z pedantyzmem.

Koncepcja tej metody według Marii Przetacznikowej i Ziemowita Włodarskiego polega na bezwzględnym podporządkowaniu się dziecka nakazom rodziców oraz całkowitemu posłuszeństwu.

W tej metodzie wychowawczej w roli autorytetu występuje jedno z rodziców, głównie ojciec. Autorytet samodzielnie podejmuje wszystkie ważne decyzje, bez konsultacji z innymi członkami rodziny. Każde dziecko zna swoje prawa i obowiązki, nie ma prawa przekraczać wyznaczonych przez autorytet granic. Ich przekroczenie powoduje zastosowanie kary. Często przewidziane są też nagrody za właściwe postępowanie.

Autokratyczny styl wychowania może charakteryzować się następującymi cechami:

·         racjonalne ograniczanie swobody dziecka

·         stawianie wymagań dostosowanych do indywidualnych cech dziecka

·         wymagania ponad możliwości dziecka

·         surowy nadzór

·         ostre środki represji

Ostatnie trzy cechy charakteryzują metodę opartą na wzbudzaniu silnego lęku i jednostronnej komunikacji rodzice — dziecko. Jedyną stroną w niej aktywną są rodzice, wydający rozkazy i pouczenia. Dwie pierwsze cechy natomiast są charakterystyczne w wychowaniu opartym o przekonanie, że dziecko powinno być stale kierowane i kontrolowane przez rodziców. W tym przypadku komunikacja bywa bardziej dwustronna, rodzice nie tylko występują w roli autorytetu, ale też słuchaczy swoich dzieci. Surowe kary są sporadyczne, zastępowane przez naganę i perswazję.

Autokratyczny styl wychowania w skrajnej postaci jest bardzo niebezpieczny. Osiąganie pozytywnych efektów jest bardzo trudne do zrealizowania. Dzieci przyzwyczajone do bezwzględnego posłuszeństwa często zachowują się w okrutny sposób wobec własnych dzieci, a często także wobec wszystkich osób młodszych i słabszych. Innym efektem tej metody bywa brak wykształcenia samodzielnego myślenia oraz przyzwyczajenie do ślepego wykonywania poleceń. Kolejny efekt to agresywność, jawna lub ukryta.

Podsumowanie

W tego typu stylu wychowawczym rodzice nie uwzględniają woli i potrzeb dziecka, a jedynie narzucają mu własne decyzje i polecenia. Stosunki między rodzicami a dziećmi są oparte na okazywaniu surowości i dystansu. Wymagania w stosunku do dzieci często nie przystają do ich możliwości. Stosowane są kary w postaci kar fizycznych, krzyku, wymyślania, gróźb i dręczenia psychicznego. Rodzice pragną wywołać u dziecka lęk, wstyd i poczucie zagrożenia.

Bilbliografia [

·         Maria Przetacznikowa, Ziemowit Włodarski: Psychologia wychowawcza