Przemysl.docx

Bazylika Archikatedralna

Przemyska Archikatedra to jeden z najcenniejszych i najstarszych zabytków miasta. Budowla łączy w sobie style różnych epok, a nawet najnowszych technologii. Niestety potencjał turystyczny archikatedry nie jest wykorzystywany do końca. Wciąż nie są udostępnione turystom podziemia kościoła oraz wieża katedralna. Mimo to, warto wybrać się do świątyni, w której spoczywają relikwie dwóch księży wyniesionych na ołtarze.

Wybudowana w stylu gotyckim w XV i XVI w. na miejscu dawnej rotundy św. Mikołaja z XII-XIII w., której fragmenty odkryto w podziemiach archikatedry w 1961 r. W XVIII w. przebudowana fasadę w stylu barokowym, a po zawaleniu się sklepienia nawy głównej w 1733 r. rozpoczęto odbudowę kościoła. W latach 1833-1913 dokonano restauracji wg projektu architekta Prylińskiego, przywracając jej częściowo charakter gotycki. Z XV-wiecznej gotyckiej katedry do dnia dzisiejszego zachowały się: mur z przyporami i małymi basztami obronnymi koło Skarbca, prezbiterium, gotyckie okna, żebrowania i sklepienia. Barokowa fasada zdobiona jest balustradą z herbami rodziny Fredrów.

W 1960 r. papież Jan XXIII nadał katedrze tytuł Bazyliki Mniejszej.

W archikatedrze znajduje się otoczona kultem alabastrowa statua Matki Bożej Jackowej, pochodząca z końca XV wieku.

W świątyni spoczywają relikwie Biskupa Przemyskiego świętego Józefa Sebastiana Pelczara oraz błogosławionego Jana Balickiego.

Ciekawostką jest fakt, że budowla ogrzewana jest dzięki ciepłym źródłom oligoceńskim oraz przy pomocy baterii słonecznych.

Obok bazyliki stoi późnobarokowa dzwonnica, nadbudowana w 1907 r., mająca 71 metrów wysokości i zwieńczona 4,5 metrowym krzyżem.

Specyficzny przemyski Rynek otaczają kamienice tylko z trzech stron. Do naszych czasów nie ostała się zachodnia pierzeja. Pozostała część kamienic jest przepięknie odnowiona i tworzy niespotykany klimat, niezwykłego Rynku.

Skupione są w trzech z czterech niegdyś istniejących pierzejach. W większości kamienic przebudowanych w XIX wieku zachowały się oryginalne podcienia. Kamienice na przemyskim Rynku od schyłku XV do XVI w. były jednopiętrowe. Budowane w XVI w. posiadały dwa piętra, a jednopiętrowe otrzymywały nadbudówkę drugiego piętra.

Niektóre z nich mają własne nazwy, np. "Dom Hildów", "pod Krzysztofory".

W XVI-wiecznej kamienicy Rynek 9 mieści się "Muzeum Historii Miasta Przemyśla" z udostępnionymi podziemiami. W muzeum można podziwiać m.in. wnętrza mieszczańskie z ubiegłych wieków, atelier fotograficzne z XIX wieku oraz ekspozycje poświęcone ponad tysiącletniej historii Przemyśla.

Zwraca uwagę także sam unikalny pochyły Rynek, na którym stał niegdyś, rozebrany przez zaborców, renesansowy ratusz.

Można rzec, że fortyfikacje to specjalność Przemyśla. Przecież to tutaj Austriacy wybudowali prawie największą twierdzę w Europie, a za czasów okupacji sowieckiej powstał pas umocnień. Ale także znacznie wcześniej, bo już na przełomie XV i XVI wieku powstały mury obronne chroniące miasto i jego mieszkańców.

Składają się z pozostałości murów i fos z przełomu XV i XVI w., modernizowanych w XVI w. Niegdyś mury przebiegały wzdłuż dzisiejszych ulic: Basztowa, Słowackiego, pl. Na Bramie, Jagiellońska, Kościuszki, Wybrzeże Piłsudskiego, Waygarta, Kmity pomiędzy katedrą i zamkiem, Kapitulną, obok u. Tatarskiej do Popiełuszki, a następnie dochodziły do Basztowej. Do miasta można było dostać się przez 3 bramy (Grodzka, Wodna, Lwowska) i furty, a obronność miasta wzmacniało 9 baszt.

Na terenie miasta znajdują się również forty pierścienia wewnętrznego "Twierdzy Przemyśl" (więcej: http://www.przemysl24.pl/twierdza) oraz bunkry "Linii Mołotowa".

Bunkry, o konstrukcji betonowej, powstały w latach 1940-41 wzdłuż granicy niemiecko - radzieckiej. Wyposażone były w działka przeciwpancerne i ciężkie karabiny maszynowe. Rozmieszczane były tak, by mogły się chronić nawzajem.

Schowany za kasztanami dawny klasztor Dominikanów to trochę niedoceniany zabytek. A szkoda, bo szczególnie "Brama Rycerska" robi nie małe wrażenie. Odkryte niedawno freski oraz planowane odsłonięcie pomnika Dobrego Wojaka Szwejka, być może sprawią, że plac Dominikański będzie liczniej odwiedzany przez turystów, jak i samych przemyślan.

Mieści się w budynku poklasztornym o.o. Dominikanów, zbudowanym w latach 1589-1635 w stylu eklektycznym z fragmentami barokowymi. W 1787 r. austriacka administracja umieściła w nim cyrkuł funkcjonujący do 1817 r. Następnie mieścił się tutaj magistrat, a w latach 1874-1936 sąd i więzienie. Od czerwca 1975 do 31 grudnia 1998 w budynku miał siedzibę Urząd Wojewódzki. Obecnie mieści się w nim Starostwo.

Patrząc z ulicy Asnyka na fasadę tej budowli, robi ona imponujące wrażenie. Kościół ten był świadkiem historycznego wydarzenia. To właśnie w nim, papież Jan Paweł II po raz pierwszy w Polsce spotkał się z przedstawicielami obrządku bizantyjsko-ukraińskiego.

Jest to dawny kościół jezuicki Najświętszego Serca Jezusowego, następnie wojskowy, a od 1991 r. decyzją Ojca Świętego Jana Pawła II stanowi archikatedrę bizantyjsko-ukraińską. Zbudowano go w stylu gotyckim w latach 1672-1635, głównie staraniem Anny z Tyrawskich Ulińskiej. Trzynawowy z dwuwieżową fasadą kościół grekokatolicy przystosowali do potrzeb obrządku wschodniego. We wnętrzu świątyni znajduje się zabytkowy ikonostas z cerkwi w Lubaczowie. Obok archikatedry stoi współczesna dzwonnica z figurami przedstawiającymi patronów Rusi: świętych Olgi i Włodzimierza.

Budynek, w którym obecnie mieści się muzeum, znajduję się tuz obok bizantyjsko-ukraińskiej archikatedry. Jest licznie odwiedzany przez turystów, ze względu na m.in. liczne pamiątki po papieżu Janie Pawle II.

Zbudowane w latach 1687-1720, służyło jezuitom do czasu zniesienia zakonu bullą papieską, tj. do grudnia 1773 r. Rząd austriacki likwidując kolegium, skonfiskował jezuitom mieszczące się w budynku: bibliotekę, drukarnię i aptekę. Zaborca zamienił gmach na niemieckie gimnazjum. Przez pewien czas mieściła się w nim szkoła wojskowa, a następnie filozoficzno-teologiczna. W okresie Wiosny Ludów mieściły się w budynku koszary przemyskiej gwardii narodowej. W 1903 r. przeznaczono go na mieszkanie dla duchowieństwa.

Obecnie w gmachu znajduje się Muzeum Archidiecezjalne im. Św. Józefa Sebastiana Pelczara.

Zespół kościelno-klasztorny o.o. Franciszkanów

"Wciśnięty" między zabudowę mieszkalną ulicy Franciszkańskiej traci trochę swojego uroku. Jednak jest to świątynia o przepięknym wnętrzu, cudownym obrazie Matki Boskiej i zespołem rzeźb wartych obejrzenia. W podziemiach znajduję się galeria artystyczna.

To jeden z najcenniejszych i najpiękniejszych zespołów sakralnych Przemyśla. Wybudowano go w latach 1754-78 w stylu barokowym wg projektu Walentego Haltmana. Kościół zdobi bogata polichromia. Budowla wykazuje pewne cechy klasycystyczne w postaci kolumn jońskich na fasadzie i fresku w niszach. Stojące przed wejściem głównym trzy piękne rokokowe kamienne rzeźby z piaskowca, są dłuta Fabiana i Sebastiana Fesingerów. Kościół, pod wezwaniem św. Marii Magdaleny, jest budowlą trzynawową, bazylikową, do którego prowadzą ozdobione żelaznymi okuciami drzwi.

Zespół klasztorny o.o. Karmelitów Bosych Swego czasu toczył się o niego niewielki spór. Obecnie świątynia p.w. św. Teresy pełni rolę kościoła garnizonowego.

Górujący nad starówką kościół i klasztor został wzniesiony w latach 1624-30 z fundacji Marcina Krasickiego, zachowując po dzień dzisiejszy bogactwo i artyzm stylu barokowego. W 1784 r. zaborcy przekazali zespół grekokatolikom, którzy zamienili kościół w swoją katedrę zmieniając wygląd świątyni i przebudowując przylegający do kościoła klasztor.

W 1946 r. o.o. Karmelici objęli ponownie w posiadanie klasztor i kościół, przywracając kościołowi i klasztorowi pierwotny wygląd. W imponującym wnętrzu zwracają uwagę m.in. bogata dekoracja stiukowa, cenne portale oraz drewniana ambona w kształcie łodzi.

Obok zespołu znajduje się murowana dzwonnica z 1880 r.

Górujący nad Starym Miastem zamek, z którym byli związani m.in. Piotr Kmita i Stanisław Poniatowski, został wybudowany przez Kazimierza Wielkiego. To nie tylko jedna z najstarszych budowli Przemyśla, ale także siedziba najstarszego amatorskiego teatru w Europie - "Fredreum".

 Położony jest na wzgórzu na wysokości 270 m n.p.m. Z zamku zbudowanego po roku 1340 przez Kazimierza Wielkiego pozostała gotycka ostrołukowa brama wjazdowa. W latach 1514-1553 przebudowę zamku przeprowadził starosta przemyski Piotr Kmita, zmieniając budowlę na wczesnorenesansową. Modernizacja w XVII w. nadała obiektowi cechy renesansowe. Obiekt zaniedbywany w latach 1759-1762 uległ częściowej rozbiórce. Na szczęście konserwacja i rekonstrukcja przeprowadzona w XIX i XX w. uratowała go od całkowitej likwidacji. W 1885 r. zabudowania zamkowe przejęło na teatr Towarzystwo Dramatyczne im. Aleksandra Fredry. W latach 1968 - 1992 podjęto rozległe prace rekonstrukcyjno-remontowe całego obiektu. Na dziedzińcu eksponowane są relikty rotundy i palatium, budowli z okresu panowania Bolesława Chrobrego.

Wiosną 2005 r. zamek doczekał się najnowocześnijeszej w skali kraju iluminacji, za którą, w 2006r. otrzymał III nagrodę w konkursie "Na najlepiej oświetloną gminę i miasto w 2006 roku".

Wokół zamku znajduję się jeden z najstarszych parków miejskich o przepięknym drzewostanie. Został on założony w 1842 r. staraniem Towarzystwa Upiększania Miasta.

Z Ziemią Przemyską związana była godność kasztelana i starosty przemyskiego. Był nim m.in. Stanisław Poniatowski, ostatni król Polski.

Na zamkowej baszcie znajduje się punkt widokowy, czynny od godziny 10 do 16. Wstęp 3 zł (normalny) i 1,5 zł (ulgowy).

Bakończyce, dzielnica przemysłowo-magazynowa, ma swoją perełkę. Jest nią jedno z gniazd rodowych Lubomirskich. XIX-wieczny pałac otoczony jest parkiem, w którym można zaznać trochę relaksu.

 Budowany w latach 1885-87 w stylu eklektycznym, wg projektu Maksymiliana Nitscha. Fundatorem pałacu i parku wg wzorów angielskich był Hieronim Lubomirski.

Obecnie zespół użytkuje Państwowa Wyższa Szkoła Wschodnioeuropejska.

Nasze miasto na pozór spokojne i senne ma swoją ciekawą i unikalną historię. Wielu wybitnych Polaków swoje korzenie wywodzi z Przemyśla. Zapraszamy do lektury najciekawszych faktów zebranych przez nas.

·         w Przemyślu istnieje najstarszy w Europie stały teatr amatorski, założone w 1869 r. Towarzystwo Dramatyczne im. Aleksandra Fredry (od 1910 obecna nazwa), czyli popularne "Fredreum";

·         najwyższym punktem miasta jest Kopiec Tatarski, który wznosi się na wysokości 352 m n.p.m. Najstarsza legenda mówi o zniesieniu w I poł. XVI wieku zagonu tatarskiego i gdzie w czasie walk zginął chan. W miejscu śmierci chana wg wschodnich obyczajów usypywano kopiec - pomnik;

·         w okresie od września 1939 do czerwca 1941 Przemyśl leżał jednocześnie w dwóch państwach. Prawobrzeżna część miasta była w ZSRR, lewobrzeżna należała do Niemiec;

·         przemyski Rynek jest pochyły a do tego pozbawiony zachodniej pierzei i ratusza;

·         podobnie jak Rzym gród nad Sanem leży na siedmiu wzgórzach;

·         w filmie Andrzeja Wajdy "Kronika wypadków miłosnych" Przemyśl zagrał... Wilno;

·         przemyski Miejski Zakład Komunikacji jako pierwszy w kraju zaczął korzystać z autobusów zasilanych gazem ziemnym (40% jeżdżących w Polsce autobusów na gaz to autobusy przemyskiego MZK);

·         Przemyśl jest siedzibą dwóch metropolii: rzymsko-katolickiej z arcybiskupem Józefem Michalikiem oraz bizantyjsko-ukraińskiej (obejmującą cały kraj) z arcybiskupem Janem Martyniakiem;

·         choć miasto położone jest 800 km od morza, to przemyślanin żeglarz kapitan Henryk Jaskuła należy do jednych z największych podróżników w historii Polski. Jako pierwszy Polak, na jachcie Dar Przemyśla, opłynął samotnie glob ziemski bez zawijania do portów (z Gdyni do Gdyni). Rejs trwał 344 dni (od 12 czerwca 1979 do 20 maja 1980);

·         Przemyśl jest jedynym miastem w kraju do którego dochodzi szerokotorowa linia kolejowa z Ukrainy, obsługująca ruch pasażerski;

·         w Przemyślu miało miejsce pierwsze udokumentowane osadnictwo Żydów na ziemiach polskich - XI wiek;

·         Przemyśl to polska stolica fajek i ludwisarstwa. Przemyskie fajki znane są na całym świecie, a dzwony rozbrzmiewają na wszystkich kontynentach;

·         jedyne w Polsce Muzeum Dzwonów i Fajek znajduje się w Przemyślu;

·         w Polsce są dwa centra kultury japońskiej, jedno ma swoją siedzibę w Przemyślu;

·         powstałe w 1909 roku przemyskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk należy do jednych z najstarszych w kraju;

·         północno-wschodnia baszta Zamku Kazimierzowskiego była budowana przez jeńców krzyżackich spod Grunwaldu;

·         pierwszym trenerem, który awansował z piłkarską reprezentację Polski do Mistrzostw Świata (1938 r.) był przemyślanin, wychowanek "Polonii", Józef Kałuża;

·         Przemyśl wraz z Medyką i Żurawicą tworzą największy w Europie "suchy port";

·         Kornel Makuszyński, autor Awantury o Basię i Koziołka Matołka, miewał kłopoty z ukończeniem edukacji na poziomie średnim - relegowano go mianowicie z kilku liceów. Trafił w końcu do przemyskiego I L.O. im. J. Słowackiego, skąd go również wyrzucono. Wszystko się jednak dobrze skończyło, więc I L.O. umieściło jego nazwisko na liście swych wybitnych absolwentów;

·         pociąg pośpieszny "Przemyślanin" pokonuje najdłuższą trasę w Polsce: Przemyśl Główny - Świnoujście;

·         prototypem sienkiewiczowskiego bohatera - Jerzego Michała Wołodyjowskiego był stolnik przemyski Jerzy Wołodyjowski (ok. 1620-1672);

·         Przemyśl był pierwszym miastem w którym postawiono pomnik Józefowi Piłsudskiemu. Stał on na placu Legionów, lecz został zniszczony w czasie II wojny światowej;

·         w 1995 roku Rady Europy uhonorowała Przemyśl Flagą Europejską. Rok wcześniej Przemyśl otrzymał Dyplom Europejski, pierwsze z czterostopniowego wyróżnienia prowadzącego do najwyższego trofeum - Nagrody Europejskiej;

·         lekarz Twierdzy Przemyśl, Węgier Robert Barany otrzymał nagrodę Nobla przyznaną za rok 1914. Jego dokonania uznawane są za fundamentalne w dziedzinie otologii;

·         Przemyśl jest pierwszym w powojennej historii Polski miastem, w którym powstanie nowy gmach muzeum, wybudowany od podstaw.

Legendy o powstaniu miasta:

Jan Długosz podaje, że założycielem miasta był książe Przemysław i od jego imienia pochodzi nazwa miasta.

Pewien książę ruszył na polowanie i w miejscu, w którym upolował niedźwiedzicę założył osadę z niedźwiedzicą w herbie.

Na obszarze dzisiejszego Przemyśla powstała osada i wielu ludzi zastanawiało się, jak ją nazwać - pewna starsza kobieta powiedziała: "Myśl, nie myśl, najlepszy będzie Przemyśl" - i tak też zostało.

Arboretum - mianem tym określa się wyodrębniony obszar, na którym uprawiane są drzewa, krzewy i krzewinki dla celów naukowych i hodowlanych. Nazwa wywodzi się od łacińskiego słowa arbor - drzewo. Przy głównych drogach dojazdowych z Przemyśla na drogowskazach oznaczone są kierunki "Arboretum" lub do miejscowości Wyszatyce.

Arboretum Bolestraszyce, założone w 1975 r., położone jest 7 km na północny-wschód od Przemyśla, należy do cennych zabytków przyrody i kultury Małopolski. W Bolestraszycach jednoczą się historia i czas współczesny. Historyczne założenie obejmuje park i dwór, w którym w połowie XIX w. mieszkał i tworzył znakomity malarz Piotr Michałowski. Arboretum obejmuje także dziewiętnastowieczny fort dawnej Twierdzy Przemyśl.

Wiekowe drzewa, pozostałe z dawnych ogrodów zamkowych, stanowią malowniczy akcent wśród nowych nasadzeń, na które składają się gatunki obcego pochodzenia i rodzime drzewa, krzewy oraz rzadkie, zagrożone, ginące i chronione gatunki roślin. Arboretum nawiązuje do starych tradycji małopolskich ogrodów, w szczególności do: Sieniawy Izabeli Czartoryskiej, Zarzecza Magdaleny Morskiej - Dzieduszyckiej, Dubiecka Krasickich, Miżyńca Lubomirskich i Medyki Pawlikowskich.

Organizatorem i dyrektorem Arboretum był w latach 1975-2001 prof. dr hab. Jerzy Piórecki. Od 2001 roku dyrektorem jest dr Narcyz Piórecki.

W Muzeum Przyrodniczym prezentowane są wystawy stałe "Chrońmy ptaki"- wystawa ornitologiczna i wystawa fotograficzna autorstwa prof. J. Pióreckiego "XXV lat Arboretum Bolestraszyce". Prezentowana będzie także wystawa motyli nocnych oraz wystawa dendrologiczna - szyszek, przekrojów i skamielin. W oparciu o wystawy i zgromadzone kolekcje roślin działalność edukacyjną prowadzi Centrum Edukacji Dziedzictwa Kulturowo-Przyrodniczego.

Na terenie Arboretum prezentowane są również rzeźby- wiklinowe obiekty powstałe w czasie Międzynarodowych Plenerów Artystycznych "Wiklina w Arboretum".
Godziny otwarcia:
od 1 maja do 31 października soboty, niedziele i święta w godzinach od 10 do18
pozostałe dni w godzinach od 9 do 18
od 1 listopada do 30 kwietnia dni robocze w godzinach od 8 do 14
Ceny biletów:
- 3 zł - młodzież, renciści, emeryci; - 5 zł - dorośli.

Malowniczo położna nad Wiarem wieś oddalona jest od Przemyśla o 25 km. Dojazd jest bardzo dobrze oznaczony drogowskazami.

 Stojący na szczycie wzgórza klasztor i kościół o.o. Franciszkanów powstał w XVII wieku z fundacji Andrzeja Maksymiliana Fredry. Pierwotny zespół spłonął, ale w 1775r. Szczepan Dwernicki - przemyski cześnik, wybudował go na nowo w stylu barokowym.

W kościele uwagę zwraca słynący z cudów obraz Matki Boskiej (zwanej Kamieniecką lub Pacławską) oraz barokowe ołtarze autorstwa lwowskiego rzeźbiarza Michała Polejowskiego.

Ponadto zespół kalwaryjski tworzy 38 murowanych i 5 drewnianych kaplic. Pochodzą z XIX wieku i rozłożone są pośród lasu, na stoku wzgórza.

Kalwarię Pacławską najlepiej odwiedzić w okresie pomiędzy 12 a 15 sierpnia. Wtedy to, z okazji święta Matki Boskiej Zielnej, odbywa się słynny odpust, a cała wieś zapełnia się rozmodlonym tłumem.