WALTARI - Karin córka Monsa.pdf - Powieści historyczne(2) - PanToto

Mika Waltari

Karin, córka Monsa



Księgozbiór DiGG

2008

Rozdział 1

głębi sklepionej krypty herb Wazów uwieńczony królewską koroną

w blasku płonących szczap. Nieruchomi jak posągi stoją czarni

żołnierze z pochodniami, a obok nich heroldowie trzymający proporce z

godłami szwedzkich prowincji we wzniesionych w górę dłoniach. Duszno

od dymu, który przesłania czasem herb i koronę.

Płomienie chwieją się na wietrze, dym snuje się w powietrzu, bez

drgnienia stoją strażnicy i wydaje się, jak gdyby herb Wazów, a nad nim

królewska korona, drgały za jego cienkimi smugami. Herb żyje za kłębami

dymu, unoszącymi się nad czarnym ziejącym otworem grobowca, żyje i

opowiada o snach o potędze rodu królewskiego, o wyzwoleniu

szwedzkiego królestwa i o ponurym dziedzictwie krwi, z którego

namiętności, bólu i trwogi wyrosła wielkość Szwecji.

Opodal, w katedrze, głoszono przed chwilą wszystkie wielkie czyny

zmarłego: jak to oswobodził królestwo i zdobył koronę, zagospodarował

kraj i utrwalił pokój. Dziś jest dzień pogrzebu, a wtedy wiele się wybacza:

pamięta się teraz tylko budowniczego państwa, który jako surowy

patriarcha i pierwszy kmieć w chłopskim kraju, karząc i chłoszcząc, a cza-

sem także życzliwie chwaląc, doglądał swoich dóbr i zabezpieczał ich

miedze. To dzień pogrzebu i wiele zostaje wtedy zapomniane, wspomina

się tylko to, co najlepsze.

Echo kroków zakutych w żelazo stóp dźwięczy pod sklepieniem.

Panowie zdejmują trumnę królewską stojącą między pozłoconymi

kolumienkami na pokrytych czarnym aksamitem marach, by zanieść ją na

miejsce ostatniego spoczynku. Kroki rozlegają się głuchym echem, trumna

posuwa się wolno między szpalerami płonących pochodni, swąd drapie

panów w gardłach, pokasłują dyskretnie. Za trumną kroczy pierwszy z

panów królestwa, posępny a zadufały w sobie, Svante Sture, niosąc

królewski miecz.

Powiewają na drzewcach proporce z herbami prowincji, trumna znika w

mroku grobowca. Z królewskim mieczem w dłoni staje Svante Sture w

wejściu do krypty, a wtedy wysuwa się niecierpliwie naprzód książę Eryk,

który także kroczył w pogrzebowym orszaku. Ale pan Svante jak gdyby

umyślnie chciał przewlec długie oczekiwanie, które już i tak było dla Eryka

ciężką próbą panowania nad sobą. Zwleka i patrzy surowo na następcę

tronu, aż Eryk wzdryga się, prostuje i odrzuca głowę w tył.

Z mroku krypty dochodzi szczęk i łoskot. Płomienie pochodni chwieją

się łagodnie, dym snuje się wokół herbu Wazów. Eryk stoi wpatrzony w

ten herb i umieszczoną nad nim koronę, która teraz należy do niego, i oto

nagle ostatnie chwile tego oczekiwania nie wydają mu się już takie długie.

Przed oczyma jego duszy przemykają wydarzenia ostatnich dni, cało-

dzienne konne przemarsze za okrytymi kirem marami przez ciężkie od

śniegu lasy między Sztokholmem i Uppsalą. W uszach dźwięczą mu

jeszcze nieustające psalmy księży i diakonów, ale do śpiewu psalmów

miesza się dźwięk kopyt końskich i szczęk oręża. Król odprowadza swego

królewskiego ojca w ostatnią drogę

Svante Sture patrzy spod posiwiałych brwi przenikliwymi szarymi

oczyma na przyszłego króla, który z pobielałą twarzą stoi w wejściu do

krypty wpatrując się w herb swego rodu. Eryk nie skończył jeszcze lat

dwudziestu siedmiu, jest smukły i zgrabny w czarnym żałobnym stroju, a

jego złowróżbnie rude włosy lśnią jak krew w blasku pochodni. Oczy ma

ciemne, piękne i ogniste, nos prosty i delikatnie zarysowany, a po oj-

cowskich wąskich, chciwych wargach starca odziedziczył tylko górną,

cienką i okrutną, dolna jest pełna, wrażliwa i żądna rozkoszy. Pan Svante

odczuwa coś w rodzaju opiekuńczej dumy, gdy tak patrzy na młodego

Eryka. Z powierzchowności jest to na pewno jeden z najdorodniejszych

książąt nowej Europy, może nawet najpiękniejszy. Młodość, urodę, rozum i

wychowanie - wszystko, czego tylko można zapragnąć posiada ten

młodzieniec, a przecież...

Krwawo płoną włosy Eryka w blasku pochodni i panu Svante mimo woli

przychodzi na myśl wspomnienie o tym, co opowiadano, gdy książę się

urodził. Mówiono wtedy, że chłopak przyszedł na świat z okrwawionymi

dłońmi. Kobiety opowiadały także, że lekarz-astrolog w chwili jego

urodzenia wzywał dworskie damy czuwające w przedsionku, aby na klęcz-

kach modliły się o opóźnienie rozwiązania, gdyż aktualna konstelacja

gwiazd przepowiadała, że dziecko będzie wiecznym kłopotem dla całego

szwedzkiego królestwa. Ale było już za późno, gdyż w tejże samej chwili

krzyk nowo urodzonego za ścianą oznajmił, że woli gwiazd stało się

zadość.

Pochodnia zakołysała się w dłoni zmęczonego żołnierza, dym buchnął i

iskry posypały się w powietrze. Pan Svante zatchnął się dymem i kaszle

tak, że twarz robi mu się ognistoczerwona, a w oczach stają łzy. Eryk

odwraca rozmarzone spojrzenie od herbowej tarczy i patrzy drwiąco na

starego pana. Czar chwili pryska. Niepewna przyszłość, która przed chwilą

wydawała mu się tak bliska, iż niemal że mógł jej dotknąć dłońmi, znika

znów w mroku oddalenia. Panowie, którzy nieśli trumnę, wychodzą teraz,

sapiąc i dysząc, z krypty grobowej i giermkowie spieszą, aby zamknąć

drzwi, które zatrzaskują się z głuchym stukiem, odbijającym się echem pod

sklepieniem. Panowie grupują się za Svantem Sture. Nadeszła jego chwila -

i znów ponuro surowy i świadom swej godności, podchodzi on do Eryka

trzymając na wyciągniętych dłoniach miecz zmarłego.

- Wielki i potężny król Gustaw nie żyje - mówi donośnym głosem,

którego dźwięk dudni echem we wszystkich zakątkach, głosem żywego

człowieka w tym świecie przeznaczonym dla zmarłych. I dodaje:

- Eryku z rodu Wazów, weź miecz twego ojca i rządź tak, jak on nam

rządził!

Na uniesionych dłoniach podaje miecz Erykowi, a parowie, stojący

tłumnie za nim, oddychają ciężko i głośno, świadomi swej potęgi i

bogactwa, jak i znaczenia tego symbolicznego aktu: że Eryk musi przyjąć

władzę z ich rąk.

Eryk marszczy brwi, przygryza dolną wargę i zaciska mocno dłoń.

Wpatruje się ostro w pana Svantego, nie dotykając miecza. I pan Svante

przypomina sobie. Niechętnie klęka na jedno kolano na zimnej, kamiennej

posadzce i ponownie wyciąga miecz na podniesionych dłoniach. Panowie

wciągają mocno dech w piersi i wymieniają gniewne spojrzenia. Nazbyt

młody jest jeszcze ród Wazów, żeby Sturowie mieli czuć się zmuszeni do

klękania przed nim, mimo że panowie królestwa zgodzili się na zniesienie

tronu elekcyjnego i przyrzekli oraz przysięgli zmarłemu, iż korona od tej

pory będzie dziedziczna.

Eryk wyciąga dłoń, aby przyjąć miecz swego ojca, i teraz to on waha się

i przewleka brzemienną w następstwa chwilę oczekiwania. Pałce jego

zaciskają się na rękojeści miecza i w tejże samej chwili zaczynają grać rogi

w krypcie, w kościele i na zboczu przed kościołem. Pierś Eryka unosi się

na zwycięski dźwięk fanfary setek rogów.

Potem gwałtownym ruchem wyrywa miecz z rąk starego pana, chwyta za

rękojeść jedną dłonią, a drugą przesuwa po klindze, aż metal śpiewa,

próbuje wagę miecza i siłę swych ramion. Rogi grają znowu,

nabrzmiewając w radosny, huczący stugłosy chór na cześć nowego króla.

Trzykrotna fanfara oznajmia, że Eryk wraz z mieczem wziął w posiadanie

królestwo swego ojca.

Oczekiwanie było długie, ale tym piękniejsza jest chwila spełnienia. Z

podniesionym mieczem w dłoniach i z obliczem promieniejącym radością

władzy stoi Eryk w otworze krypty, już odwrócony plecami do panów

królestwa, jakby gotów do odejścia. Rude włosy lśnią w świetle pochodni

krwawą czerwienią wokół jego głowy.

A za żelaznymi drzwiami krypty śpi stary król Gustaw, ojciec kraju, król

chłopski i budowniczy państwa, zimny i niewzruszony; śpi wiecznym

snem. Był on na starość panem porywczym i skąpym, ale pozostawił po

sobie kraj kwitnący pokojem i dobrobytem oraz ogładzone obyczaje. A

teraz ktoś inny ujął jego miecz.

Klinga śpiewa, gdy Eryk wkłada miecz do pochwy. Potem młody król

szybkim krokiem opuszcza kryptę, z twarzą promieniejącą radością władzy

i z dźwiękiem fanfar setek rogów w uszach.

Na zamku królewskim w Sztokholmie wszystko jest jednym wielkim

zamętem. Na dziedzińcu leżą porozrzucane w śniegu meble i naczynia,

stare ludowe meble i zużyte naczynia. Mimo zimna okna i okienka stoją

szeroko pootwierane, a starzy słudzy w popłochu biegają w kółko i

wystraszeni starają się wypełniać rozkazy nowo przybyłych. Król Eryk nie

jest zadowolony ani z obyczajów starego króla Gustawa, ani z jego

powolnej i do oszczędności przyzwyczajonej służby, a dworzanie z czasów

jego księstwa w Kalmarze, którzy teraz przyjechali wraz z nim do Sztok-

holmu, bezzwłocznie objęli zamek w posiadanie i zaczęli grać w nim rolę

panów.

Tu smagli włoscy muzykanci wyładowują instrumenty z wozów, tam

znów Sven, szambelan, nadzoruje wyładunku dywanów i gobelinów. W

lochu z winami piwniczy Eryka chodzi potrząsając głową i wydając od

czasu do czasu zdumione okrzyki na widok szczupłych zapasów

przeznaczonych wyraźnie na uroczyste okazje. W kuchni cudzoziemski

kucharz burczy i klnie nad pustymi skrzyniami w spiżarni, przekonany, że

to starzy słudzy królewscy opróżnili je z zawartości. Gdyż mimo wszystko

tak ubogo i pusto nie mogło chyba być w zamku królewskim!

W sali biesiadnej służba zawiesza już na ścianach haftowane złotem,

zdobne herbami draperie. Malują drzwi i przybijają dekoracje. A w tym

zamieszaniu hałasu i krzyku, i cudzoziemskich przekleństw skacze karzeł

Herkules w stroju ze skrawków kolorowego materiału, grzechocząc swoim

błazeńskim dzwonkiem w uszy starym sługom, szczypie ich, gdzie po-

padnie, i ryczy ze śmiechu, gdy uda mu się podstawić któremuś z nich

nogę, tak że ze swymi ciężarami przewracają się na progu.

Nagle błazen wymyśla nową zabawę. Jeden ze sług dworskich sprząta

właśnie w ogromnym pośpiechu z biesiadnego stołu drewniane dzbany i

misy, podczas gdy inny zarzuca na stół drogocenne nakrycie i ustawia na

nim srebrne naczynia i wspaniałe świecznika. Herkules chwyta z podłogi

dwuuchą stągiew, nakłada ją sobie niby hełm na głowę i zaczyna bębnić

pięściami w drewniany talerz, śpiewając ułożoną ad hoc piosenkę:

Stary upijał się kwaśnym piwem,

Syn woli złote puchary.

Chromy i podagryczny stary służący w wyświechtanej odzieży robi

ukradkiem znak krzyża i gapi się ze zgrozą na karła - toż to istny pomiot

szatana! Ale jeden z młodszych wybucha mimowolnie - i ku swemu

własnemu przerażeniu - śmiechem, gdyż olśniewa go myśl, że chude i

skąpe dni wreszcie się skończyły. Ten, kto tylko potrafi przypodobać się

nowym panom, zazna z pewnością niejednego. A odziany w bajowy kubrak

pachołek z dziedzińca, który przypadkiem zabłądził do sali, kłania się i bije

czołem przed Herkulesem z takim zapałem, że ten nareszcie wpada w złość

i kopie go w tyłek. Osłupiały młodzik czerwieni się i wściekły porywa się z

podniesioną pięścią na Herkulesa, aby go ukarać, gdy wtem pojawia się

mąż, na widok którego wszystkie głosy milkną i wszelka robota ustaje.

W drzwiach ukazuje się Göran Persson, sekretarz króla Eryka, ze

zwojem papieru w dłoni. Jego umyślnie niewyszukany strój skryby nie

przyczynia się do wzbudzania respektu, lecz mimo to wszyscy stoją jak

skamieniali w wyczekiwaniu i z pomieszaną ze strachem czcią. Będzie

jednak to zrozumiałe, gdy się spojrzy na twarz tego jeszcze młodego

mężczyzny. Jest to oblicze zamknięte i żądne władzy, przedwcześnie

WALTARI - Karin córka Monsa.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: