Księga Izajasza [Iz] - księga prorocka Starego Testamentu, przypisywana prorokowi Izajaszowi.
Współcześnie spotyka się dwa główne poglądy na autorstwo księgi Izajasza - jeden, tradycyjny, przypisuje autorstwo całej księgi Izajaszowi (w VIII wieku p.n.e.), natomiast drugi wyróżnia trzech redaktorów księgi:
· Proto-Izajasz (rozdziały 1-39, nazywane "Księgą Gróźb") wypowiada mowy przeciw Judzie, Jerozolimie oraz innym narodom - zwłaszcza Asyrii. Najstarsze fragmenty są datowane VIII wiek p.n.e., ale ostatecznie zostały zredagowane i połączone z fragmentami apokaliptycznymi w VI lub V wieku p.n.e..
· Deutero-Izajasz (rozdziały 40-55, nazywane "Księgą pocieszenia") zapowiada wyzwolenie z niewoli babilońskiej, datowany na połowę V wieku p.n.e..
· Trito-Izajasz (rozdziały 56-66, nazywane "Księgą triumfu") ma charakter mesjański, opisuje przyszłą chwałę Jerozolimy; datowany na koniec V wieku p.n.e..
Mimo wielu autorów język i styl księgi jest stosunkowo jednolity oraz zachowane jest najważniejsze przesłanie, jakim jest nadejście posłanego od Boga Sługi Pańskiego, który wyratuje naród izraelski z opresji.
Izajasz (hebr. ישׁעיהו, Jeszaja) (ur. ok. 765, zm. do 701 p.n.e.) - jeden z największych proroków Starego Testamentu, którego proroctwa przedstawia Księga Izajasza.
Dane dotyczące życia i działalności proroka zawarte w jego księdze są fragmentaryczne. Uzupełniają je późniejsze tradycje, które nie zawsze są wiarygodne. Problematyczne są też informacje o jego pochodzeniu. Prawdopodobnie pochodził z arystokratycznej rodziny z Jerozolimy. Z Księgi Izajasza dowiadujemy się, że jego ojcem był Amos (Amoc) różny od proroka Amosa. Talmud babiloński utożsamia ojca Izajasza z bratem króla Amazjasza (por. 2 Krl 14). Rodzina proroka musiała być znaczna i zbliżona do dworu, gdyż otrzymał on doskonałe wykształcenie literackie oraz odznaczał się znajomością spraw publicznych, polityki, kwestii religijnych i społecznych oraz wielką kulturą. Izajasz utrzymywał bliskie stosunki z dworem królewskim, a nawet z królami Achazem i Ezechiaszem (por. Iz 7; 37; 39). Był ich doradcą. Został powołany na proroka w roku śmierci króla Ozjasza, czyli w r. 739/738 p.n.e. (inni przyjmują r. 746 lub 740). Miał wtedy ok. 25-30 lat. Należy więc sądzić, że urodził się ok. r. 765 p.n.e. Swą działalność prorocką pełnił ok. 40 lat, ponieważ niektóre jej przejawy związane są z najazdem Sennacheryba na królestwo Judzkie w r. 701 p.n.e. Izajasz jako prorok działał jeszcze prawdopodobnie na początku panowania Manassesa, ponieważ tradycja żydowska mówi o męczeńskiej śmierci proroka właśnie za czasów tego króla. Z Księgi Izajasza dowiadujemy się, że był on żonaty i miał dwóch synów, którym nadał symboliczne imiona. Pierwszy z nich to Szear-Jaszub ("Reszta się nawróci" lub "Reszta powróci") (Iz 7,1-9). Imię to zawierało zarówno groźbę jak i pomyślną zapowiedź, zapowiadało bowiem klęskę narodu judzkiego, ale także przetrwanie nielicznej grupy dobrych Izraelitów, z której miał się później odrodzić naród i nawrócić sie do Boga. Drugi syn Izajasza nosił imię Maher-Szalal-Chasz-Baz ("Rychły-Łup-Bliska-Zdobycz"). Oznaczało ono mającą wkrótce nadejść klęskę oraz upadek wrogów Judy - Izraela i Damaszku (Iz 8,1-4). Żona Izajasza jest nazwana "prorokinią" (Iz 8,3), ale tytuł ten wskazuje jedynie na to, że była żoną proroka.
Pierwszy okres działalności proroka to czas od jego powołania do wojny syro-efraimskiej (736-733). Zachęca wówczas do bezgranicznej ufności Bogu zamiast pokładania nadziei w zabiegach dyplomatycznych. W jego mowach dostrzega się karcenie i groźby wobec dworu królewskiego i panoszącym się tam występkom moralnym (por. Iz 3,12-15). Przepowiadanie to okazało się bezskuteczne, ponieważ Achaz odmówił podporządkowania się słowu Boga. Izajasz wycofał się wtedy z działalności publicznej aż do śmierci króla.
Drugi okres działalności przypada na początek panowania Ezechiasza. Izajasz przystępuje do działania w obliczu nowego niebezpieczeństwa grożącego królestwu. Król przez zawieranie przymierzy politycznych próbuje uniezależnić się od Asyrii, co wywołuje sprzeciw proroka.
Trzeci okres działalności Izajasza zaczyna si w r. 705 p.n.e., kiedy to Ezechiasz zrywa na dobre z polityką neutralności i opowiada się po stronie koalicji antyasyryjskiej pod przewodnictwem Egiptu. Poglądy proroka na ten stan rzeczy odzwierciedlają rozdziały 28-31 Księgi Izajasza.
Działalność proroka i jego nauczanie realizuje się w trzech wymiarach. Występuje on bowiem jako duszpasterz i kaznodzieja, pisarz i natchniony poeta oraz teolog i prorok mesjański. Wymiar duszpastersko-kaznodziejski jego nauczania obejmuje zagadnienia etyczne, religijne i polityczne. Prorok walczy o podniesienie poziomu moralnego w społeczeństwie, szczególnie w sferach rządzących. Wśród zagadnień etycznych na pierwszy plan wysuwa się walka z bałwochwalstwem, synkretyzmem religijnym i czysto zewnętrznym kultem bez prawdziwej wiary i pobożności. Prorok podkreśla niezmierzoną świętość Boga, czego wyrazem jest wizja opisana w Iz 6,1-7. W zakresie zagadnień politycznych Izajasz podkreśla zasadę teokracji i próbuje w tym wymiarze wywierać wpływ na królów judzkich. Doradza królowi politykę neutralności, nieprowokowania Asyrii i nieliczenia na pomoc Egiptu.
Izajasz jest też pisarzem. Efektem jego ponad czterdziestoletniej działalności pisarskiej jest biblijna Księga Izajasza. Z niej czerpiemy większość informacji o treści nauczania proroka. W dzisiejszej formie zawiera ona zbiory mów, kazań, poematów i innych utworów poetyckich, ale egzegeci wskazują, że Izajasz historyczny jest autorem jedynie utworów zawartych w pierwszych trzydziestu dziewięciu rozdziałach.
Izajasz jest największym prorokiem mesjańskim, gdyż niektóre teksty zawarte w Księdze Izajasza interpretowane są przez tradycję żydowską i chrześcijańską w sensie mesjańskim. Prorok przepowiada, że Mesjasz będzie potomkiem króla Dawida, poczętym i narodzonym z dziewicy, będzie nazwany Emmanuelem (z hebrajskiego 'immanu 'el - Bóg jest z nami) (Iz 7,14) i spocznie na nim Duch Jahwe (por. Iz 9,5). Będzie rządził królestwem Dawida sprawiedliwie, a jego panowanie obejmie wszystkie narody. Teksty o wydźwięku mesjańskim znajdują się też w dalszej części Księgi, czyli u tzw. Deutero-Izajasza.
Księga Jeremiasza (יִרְמְיָהוּ Yirməyāhū)[Jr lub Jer] - księga zaliczana do ksiąg prorockich Starego Testamentu. Jej autorstwo przypisuje się tradycyjnie Jeremiaszowi, datując przy tym wiek jej spisania na VI wiek p.n.e.. Pierwotnie została spisana w języku hebrajskim na terenie dawnej Judy i Egiptu. Opisuje dzieje związane z prorokiem Jeremiaszem oraz orędzie, które przekazał mu Bóg.
Współcześnie księga ta jest w Biblii podzielona na 52 rozdziały. Alternatywnie można ją podzielić na 23 odrębne części składające się na 5 "ksiąg".
1. Wstęp, rozdz. 1.
2. Opis występków i grzechów Izraelitów, składający się z siedmiu części: (1.) rozdz. 2; (2.) rozdz. 3-6; (3.) rozdz. 7-10; (4.) rozdz. 11-13; (5.) rozdz. 14 do rozdz. 17:18; (6.) rozdz. 17:19 do rozdz. 20; (7.) rozdz. 21-24.
3. Wypowiedzi przeciw okolicznym narodom, w dwóch częściach: (1.) rozdz. 46-49; (2.) rozdz. 25.; oraz epizody związane z dziejami Jeremiasza i jego prorokowaniem: (1.) rozdz. 26; (2). rozdz. 27; (3.) rozdz. 28, 29.
4. Dwie części opisujące nadzieję na nadejście lepszych czasów dla Izraela: (1.) rozdz. 30, 31; (2.) rozdz. 32, 33; oraz opis wydarzeń z życia Jeremiasza w trzech częściach: (1.) rozdz. 34:1-7; (2.) rozdz. 34:8-22; (3.) rozdz. 5.
5. Zakończenie w dwóch częściach: (1.) rozdz. 36; (2.) 45.
W Egipcie Jeremiasz najprawdopodobniej dopisał trzy części: (1.) rozdz. 37-39; (2.) 40-43 oraz (3.) rozdz. 44.
Rozdziały 50 i 51 zawierają wypowiedzi przeciw Babilonowi, a ostatni rozdział, 52, jest opisem zburzenia Jerozolimy i uprowadzenia Żydów do niewoli babilońskiej.
Powyższy dość skomplikowany podział księgi Jeremiasza wynika z braku chronologii w jej spisaniu. Obejmuje ona przy tym okres ok. 30 lat, występują w niej liczne powtórzenia. Nie jest wiadome kiedy ani w jakich okolicznościach księga ta została ostatecznie skompletowana w znanej nam dzisiaj formie.
Główne proroctwa mesjańskie w księdze Jeremiasza znajdują się w następujących fragmentach: 23:1-8; 31:31-40 oraz 33:14-26.
Wersja księgi Jeremiasza, która znajduje się w Septuagincie jest różna (krótsza) od innych wersji. Septuaginta omija m.in. następujące fragmenty: 10:6-8; 27:19-22; 29:16-20; 33:14-26; 39:4-13; 52:2, 3, 15, 28-30. W sumie zostaje pominiętych około 2,700 słów, które znajdujemy w tekście masoreckim.
Księgę Jeremiasza znaleziono także w Zwojach znad Morza Martwego w grocie 4 w Qumran. Jeden z tekstów zawiera hebrajski tekst wersji, którą znajdujemy w Septuagincie. Może to wyjaśniać skąd wzięła się różnica, którą znajdujemy w Septuagincie - wcześniej sądzono, że wynikła ona z błędów lub zmian dokonanych podczas tłumaczenia, teraz powszechniej uważa się, że zmian dokonano już w wersjach masoreckich, bądź też że od początku istniały dwie różne wersje tej księgi.
Biorąc pod uwagę powyższe informacje, istnieją trzy główne koncepcje co do autorstwa i oryginalności poszczególnych fragmentów księgi Jeremiasza:
1. Krótsza wersja jest oryginalna.
2. Dłuższa wersja jest oryginalna.
3. Obie wersje zostały spisane przez Jeremiasza, obie są oryginalne.
Należy przy tym zaznaczyć, że różnice, które znajdują się tekstach, najczęściej są powtórzeniami i ich umieszczenie lub pominięcie nie niesie za sobą większego znaczenia, a w szczególności nie powoduje implikacji teologicznych czy historycznych. Może to wyjaśniać motywy dokonywanych zmian - najprawdopodobniej chęć uproszczenia księgi lub też odwrotnie - poszerzenia, podkreślenia poszczególnych (ważnych dla redaktora) fragmentów orędzia.
Prorok Jeremiasz (יִרְמְיָהוּ Yirməyāhū - "niech Jahwe podniesie [z upadku]" lub "Jahwe wywyższa") - prorok, twórca biblijnej księgi Jeremiasza, jest mu przypisywane również autorstwo biblijnych Lamentacji. Zapowiadał spustoszenie Judy i Jerozolimy. Działał 40 lat. Spisywanie swej księgi, w której zawarł napomnienia i groźby dla Izraelitów, zapowiedzi upadku państwa i niewoli oraz proroctwa głoszące oswobodzenie z niewoli i ostateczne zbawienie, zakończył w 580 p.n.e.. Był jednym z 4 proroków większych.
Pochodził z rodziny kapłańskiej z Anatot na pn.-wsch. od Jerozolimy, wywodzącej się z linii Abiatara, Helego i Itamara. Jego ojcem był Chilkiasz. Jak się wydaje, Jeremiasz nie sprawował nigdy funkcji kapłańskich. Nie jest znany rok jego urodzenia, ale z dużą dokładnością można wskazać rok powołania go na proroka. Miało to miejsce w trzynastym roku panowania króla judzkiego Jozjasza, tzn. w r. 627/626 p.n.e. Pierwszy okres działalności Jeremiasza przypada na czas od powołania do reformy religijnej Jozjasza. Jeremiasz, wówczas jeszcze mało znany, nie odegrał większej roli przeprowadzaniu tej reformy, które mimo iż stanowiła ważny krok na drodze do ujednolicenia kultu, nie spełniała oczekiwań proroka. Nie wykorzeniała synkretyzmu, ani nie rozwiązała zasadniczych problemów religijnych w królestwie. Drugi okres działalności, to czas po śmierci Jozjasza pod Megiddo i panowanie jego synów Joachaza i Jojakima. W tym okresie prorok starał się walczyć z bałwochwalstwem i synkretyzmem, które odżyły po śmierci Jozjasza. Na skutek bezkompromisowej postawy popadł w konflikt z królem, został pozbawiony prawa wstępu na teren świątyni i musiał się ukrywać.
Następny okres działalności proroka przypada na lata panowania Sedecjasza, którego po kolejnym królu Jojakinie (Jechoniaszu) osadził na tronie władca babiloński Nabuchodonozor. Jeremiasz mógł teraz bez przeszkód spełniać swoją misję, zmierzającą do ratowania państwowości judzkiej i religii. Był zwolennikiem zachowania spokoju i uległości wobec Babilończyków. Uważał, że tylko za taką cenę można uratować Jerozolimę i świątynię. Takie poglądy były przyczyną oskarżenia go o defetyzm i zdradę i uwięzienia. Stronnictwo, które przejęło władzę w czasie oblężenia przez Babilończyków, wymogło na królu skazanie Jeremiasza na śmierć. Uratowała go wprawdzie interwencja pewnego dworzanina, ale i tak do zdobycia miasta (w 587/586 r. p.n.e.) przebywał we więzieniu. Po upadku Jerozolimy Jeremiasz został najpierw włączony do grupy Judejczyków przeznaczonych do deportacji, a następnie ułaskawiony na osobisty rozkaz Nabuchodonozora. Prorok miał do wyboru: albo udać się do Babilonu, albo pozostać w Judei z nieliczną grupą ludności pozostawioną na miejscu. Wybrał to drugie. Udał się do Godoliasza, administratora kraju, aby czuwać nad życiem religijnym mieszkańców. Wkrótce jednak Godoliasz został zamordowany, a niedobitki Judejczyków po krótkiej wojnie domowej, w obawie przed zemstą Babilończyków uciekły do Egiptu, zabierając przemocą Jeremiasza i jego sekretarza Barucha. Również w Egipcie prorok starał się zwalczać wśród uchodźców synkretyzm religijny i bałwochwalstwo, co spotykało się ze sprzeciwem.
Ezechiel - (hebr. יחזקאל, Jechezkel, Bóg umacnia) - jeden z "proroków większych" Starego Testamentu, jeden z proroków Islamu, autor biblijnej Księgi Ezechiela.
Prorok Ezechiel pochodził najprawdopodobniej z rodziny kapłańskiej i sam był kapłanem. Data i miejsce urodzenia nie są znane. Mieszkał w Jerozolimie lub w jej okolicach, a więc prawdopodobnie w młodości spotykał proroka ...
STUDENTKA26