Głód zmusza Noemi i jej rodzinę do wyjazdu z Betlejem do Moabu. Umierają tam jej mąż i dwaj synowie. Kiedy Noemi wraca, jej synowa Rut Moabitka - nie chce od niej odejść. Zbierając kłosy na polu, by w ten sposób mieć zboże na chleb dla rodziny, Rut spotyka Booza, dalekiego krewnego swego męża. Wzruszony jej lojalnością wobec Noemi, Booz podejmuje się pokonać formalne przeszkody i poślubić Rut. Ta cudzoziemska dziewczyna, która wybrała lud Noemi i jej Boga, współtworzy rodowód króla Dawida.
Historia ta dzieje się w niespokojnych czasach sędziów w krainie Moabitów (na wschód od Jordanu) i w Betlejem.
Tematem jest miłość i lojalność i Boża troska o każdego, kto się do Niego zwróci, bez względu na narodowość. Nadto księga zawiera kilka wątków doktrynalnych o znaczeniu pobocznym – uniwersalizm zbawienia, pochwałę stanu wdowiego, wczesną historię dynastii Dawidowej i jej prawo następstwa na terenach byłego pokolenia Efraima, podkreślenie zanikającego prawa lewiratu.
Nazwa księgi wywodzi się od imienia głównej bohaterki. Osnową księgi było ludowe opowiadanie, które opracowano dość starannie pod względem literackim. W ten sposób powstał opis zbliżony do gatunku literackiego – noweli.
Liturgia synagogalna zaliczyła księgę do pięciu zwojów świątecznych; czytano je w Święto Tygodni (Pięćdziesiątnicę). Kanon chrześcijański natomiast umieścił ją wśród wczesnych ksiąg historycznych, biorąc pod uwagę wątek opowiadania nawiązującego do okresu sędziów. Godny uwagi jest fakt wymienienia Rut w rodowodzie Chrystusa, podanym przez Mateusza (1,5), jako jednej z 4 kobiet.
KSIĘGA TOBIASZA
Księga ta zawiera opowiadanie o pewnej rodzinie izraelskiej z pokolenia Neftalego, uprowadzonej do niewoli do Niniwy, stolicy Asyrii. Głowa tej rodziny – Tobiasz ( aramejsko – hebrajskie Tobi; greckie Tobit), był człowiekiem równie zamożnym, co pobożnym. W czasie prześladowań Żydów grzebał on porzucone zwłoki pomordowanych, czym naraził się królowi asyryjskiemu. Nadto spotkało go nieszczęście: utracił nie tylko majątek, ale i wzrok, a jego żona, obarczona troską o utrzymanie rodziny, odnosiła się do niego z niechęcią.
Chory Tobiasz posyła więc swego syna, Tobiasza(aram.-hebr Tobijah, gr. Tobias) do Ragus, do swego przyjaciela, Gabriela celem podjęcia zdeponowanej u niego sumy pieniędzy.
Drugi wątek akcji prowadzi do Ekbatany, do domu Raguela, którego córka Sara utraciła kolejno 7 mężów wskutek złowrogiego działania demona Asmodeusza. Bóg wysłuchuje modlitwy Tobiasza – ojca i Sary, posyłając swego anioła, Rafała (Rafa’el – Bóg uzdrawia), który towarzyszy młodemu Tobiaszowi w drodze do Ragus. Po długiej drodze, w czasie, której Tobiasz zabiera ze sobą wnętrzności schwytanej w Tygrysie ryby, podróżni przybywają do Ekbatany, do domu Raguela. Tutaj okazuje się, że młody Tobiasz ma prawo do małżeństwa z Sarą jako najbliższy krewny, i poślubia ją, odpędzając demona za pomocą spalonych wnętrzności ryby. Młody Tobiasz powraca szczęśliwie do domu i cudownym lekarstwem z ryby przywraca ojcu wzrok, za radą Rafała, który dał się poznać jako anioł.
Księga Tobiasza została napisana w języku hebrajskim, a raczej aramejskim; w dzisiejszym zbiorze istnieje jedynie w opracowaniu greckim. W śród piśmiennictwa qumrańskiego (z 4 groty) znajdują się jej urywki aramejskie i jeden hebrajski.
Czas powstania księgi należy umieścić pomiędzy 3 a 2 wiekiem przed Chrystusem. Wskazują na to specyficzne mądrościowe tendencje księgi i wzmianka o prawie lewiratu, praktykowanym do końca 2 wieku przed Chrystusem. Księga należy do pism wtórokanonicznych zbioru chrześcijańskiego.
Teologicznym motywem naczelnym opowiadania jest Opatrzność Boża, czuwająca nad Izraelitami wiernymi Prawu. Cierpienie jest przemijającą próba zesłaną przez Boga, który wynagradza je tym większą pomyślnością. Rozwijająca się nauka o aniołach (Rafał) i demonach (Asmodeusz) wskazuje na znajomość pierwszych prądów apokaliptycznych. Innym wskaźnikiem zaawansowania teologii judaizmu jest wielka rola uczynków miłosierdzia (grzebanie zmarłych) i ideał harmonijnego, szczęśliwego życia rodzinnego.
KSIĘGA JUDYTY
Historyczne tło księgi stanowi wielki plan podboju świata, jaki powziął Nabuchodonozor, przedstawiony jako król asyryjski. Po pokonaniu króla Medów, wysyła dowódcę swoich wojsk – Holofernesa, celem zrealizowania swego planu. Serię jego zwycięstw i podbojów przerywa opór Judejczyków; ich górska twierdza, Betulia, stawia nie tylko skuteczny opór, ale gotuje Holofernesowi haniebną śmierć z ręki Judyty, mężnej niewiasty judzkiej, która gdy ten ucztował, upił się i został sam z Judytą, odcięła mu głowę, włożyła ją do torby i opuściła obóz. Obrońcy Betuli napadają na Asyryjczyków i przeganiają ich aż pod Damaszek. W ten sposób ratują Jerozolimę. Najwyższy kapłan śpiewa hymn ku czci Judyty, jako bohaterki narodowej. (umarła w wieku 105 lat).
Wbrew pozorom nie chodzi o historyczne opowiadanie jakiegoś epizodu z dziejów Żydów po powrocie z niewoli babilońskiej. Liczne i wyraźne niekonsekwencje historyczne i geograficzne wskazują na to, że postacie i walki mają symbolizować ogólne zmagania narodu wybranego z siłami zagrażającymi jego bytowi religijnemu i politycznemu.
Analiza księgi wskazuje na dojrzałą myśl teologicznohistoryczną, zdradzającą już pewien wpływ apokaliptyki. Lud Boży potrafi zwyciężać wszystkie kolejne ataki sił wrogich, dzięki ufności i wierze. Nadto księga zawiera wiele ubocznych wątków teologicznych lub etycznych: pochwałę stanu wdowiego, wierności przepisom dotyczących pokarmów, skuteczności modlitwy i postu.
Księga należy do wtórokanonicznych. Choć oryginał księgi był semicki (hebrajski lub aramejski), do dziś zachowała się księga jedynie w opracowaniu greckim i to nie jednolitym.
Biorąc pod uwagę gatunek literacki, spojrzenie na historię narodu oraz idee teologiczne, należałoby przyjąć za orientacyjny czas powstania księgi połowę 2 wieku przed Chrystusem. Naród potrzebował wtedy pilnie tego rodzaju przykładu bohaterstwa i jednocześnie zachęty religijnej.
KSIĘGA ESTERY
Przenosimy się do diaspory perskiej w Mezopotamii po niewoli babilońskiej. Przedstawiony jest król perski – Kserkses, który był człowiekiem popędliwym, kierowanym przez swego wezyra Hamana.
Król urządza ucztę, która trwała 120 dni. Król chciał pochwalić się swoja żoną Waszti, ale ta nie chciała pokazywać się przed grupą pijanych przyjaciół króla. Król karze ją – zostaje pozbawiona godności królowej, a na jej miejsce wybiera Esterę, nie wiedząc o jej żydowskim pochodzeniu. Przy nowej królowej, Esterze, pozostaje Mardocheusz – stryjeczny brat i opiekun Estery.
Mardocheusz podsłuchuje rozmowę eunuchów o spisku przeciw królowi. Informuje o tym służbę ochrony króla. Tymczasem Haman wywiera wpływ na króla, aby ten wydał dekret o eksterminacji Żydów. Kserkses wydaje ten dekret. Zostaje wyznaczony dzień wykupu Żydów. Mardocheusz udaje się do Estery aby ta uprosiła u króla ratunek dla Żydów.
Dekrety króla były nieodwołalne, a rozmowa z królem była wówczas możliwa, gdy król kogoś wezwał.
Estera boi się, ale Mardocheusz nie ustępuje. Mówi jej, że to Bóg ją wybrał na królową, aby tu w odpowiednim momęcie zadziałała. Król okazuje Esterze łaskę (dotyka berłem jej ramienia). Estera prosi go, aby przybył na ucztę z Hamanem – wezyrem.
Haman stawia dla Mardocheusz szubienicę wysoką na 60 łokci (30 metrów)
Przybywają na ucztę, ale król jest w złym humorze – jest zły na wezyra. Z kronik dowiedział się o planowanym na jego życie zamachu, który udaremnił Mardocheusz. Jest zły, ponieważ nikt go o tym nie poinformował. Pyta Estery o powód jej smutku. Ta wyznaje mu, że boi się o swój naród, który jest szykanowany przez Hamana.
Haman pada u stup Estery i prosi ją o ratunek. Jeden z eunuchów podsuwa pomysł szubienicy – Haman zawisa na niej.
Na prośbę Estery król pozwala bronić się Żydom. Ci mobilizują się. Przez 3 dni trwała rzeż Persów. W ciągu tych dni zostało zabitych 75 tysięcy wrogów Żydów. Dzięki temu dokonało się ocalenie w diasporze żydowskiej. Na pamiątkę tego wydarzenia obchodzone jest święto Purim („losów”, od losu rzuconego celem ustalenia daty zagłady Żydów przez Hamana), obchodzone 14/15 Adar (przełom lutego i marca).
Opowiadanie opiera się na faktach i realiach historycznych. Obok znacznie skróconej perspektywy historycznej (Mardocheusz przedstawiony jest jako jeden z uprowadzonych do niewoli babilońskiej przez Nabuchodonozora, musiałby mieć ponad 100 lat), księga zawiera szereg nieścisłości i niekonsekwencji.
Gatunek literacki nie należy do prostych; skupia obok opowiadania historycznego elementy mądrościowe, anegdoty, swobodne opisy i dekrety. Sposób ich zestawienia, a nawet charakterystyka osób wskazują na dydaktyczne tendencje autora. Księgą – w tekście hebrajskim – nie wymienia ani razu imienia Boga, zakłada jednak Jego Opatrzność, posługującą się wypadkami dziejowymi. Walka o tolerancję religijną, o możność publicznego wyznania wiary, wiara w opatrzność tylko pozornie nie odwołują się do Boga. Bałwochwalstwo ukazane jako najcięższy grzech.
Daty napisania tej księgi nie da się dokładnie określić. Powstała ona niewątpliwie w okresie między 3 a 2 wiekiem przed Chr. Kanoniczność księgi była powszechnie przyjmowana, poza pewnymi wtórokanonicznymi dodatkami napisanymi po grecku: dekrety królewskie, sen Mardocheusz z wyjaśnieniem, modlitwy Mardocheusza i Estery oraz kilka urywków o charakterze historycznym. Tłumaczenie greckie dołączyło poszczególne fragmenty do poszczególnych rozdziałów w tekście zasadniczym.
Estera podobnie jak Judyta, dzieki uratowaniu ludu bożego od zagłady uchodzi w tradycji i liturgii Kościoła za typ Maryi.
STUDENTKA26