Liturgika.31 października 2009
Powiązania liturgiki z innymi naukami:
ü Nauka o publicznej służbie Bożej – ma powiązanie z dogmatyką
ü Biblistyka – bogaty zasób słownictwa
ü Historia – kształtowanie się w ramach historii, zabarwienie historyczne
ü Prawo kanoniczne – synody i sobory dawały odniesienia, co do liturgii
ü Historia sztuki – budowle sakralne
ü Literatura
ü Filozofia
ü Etnografia
ü Psychologia
Metody liturgiczne:
ü Związek z grupa nauk biblijno historycznych dyktuje metodę historyczno – krytyczną;
ü Łączność z teologią systematyczną postuluje metodę systematyczno krytyczną;
ü Związek z teologią praktyczną metodę krytyczno praktyczną;
ü Metoda fenomenologiczno lingwistyczna – wyjaśnienie języka religijnego, jego charakteru poznawczego, moralnego i emocjonalnego, analogicznego. Docieranie do tego co sakralne w liturgicznych symbolach.
Błędne podejścia do liturgii:
ü Oderwanie liturgii od życia
ü Zagubienie osobowego rozumienia liturgii
ü Zagubienie osobowej relacji z Bogiem
ü Próba kupowania sobie łaski Bożej
ü Wypaczenie miłości, w której nie mam miejsca na wymianę darów
ü Stawianie siebie na równi z Bogiem.
Gdy człowiek pozna jedynego i prawdziwego, miłosiernego i łaskawego Boga - swojego Stwórcę, Jego doskonałość i świętość, wtedy samorzutnie jawi się u niego pragnienie uwielbienia i kult. Kult to samoistna odpowiedź człowieka na rzeczywistość nieskończenie świętego Boga, szczególna postawa czci i hołdu. Duszą kultu starotestamentalnego była wierność ludu izraelskiego dla przymierza zawartego z Bogiem - II przykazanie. W Nowym Testamencie Chrystus zastąpił wszystkie formy kultu starotestamentalnego Swoimi obrzędami sakramentalnymi. Najdoskonalszym kultem Boga jest ofiara Jezusa złożona na krzyżu i uobecniana podczas każdej Mszy Świętej. Ponadto Jezus wprowadził Prawo Miłości i chciał, aby kult mnie wyrastał ze strachu i tradycji, ale z miłości.
Cechy kultu: kult całkowity i publiczny. Całkowity - wewnętrzny i zewnętrzny, czyli angażujący całego człowieka - rozum, wolę, uczucia, zmysły oraz zawiera wszystkie elementy nabożeństwa - skupienie, ciszę, gest, recytację, śpiew, modlitwę. Kult, który nie wpływa na codzienne życie człowieka staje się tylko częścią folkloru. Publiczny - kult oddawany Bogu w społeczności (publicznie), sprawowany przez osoby upoważnione i z zastosowaniem aktów zatwierdzonych przez władzę kościelną. Poddany kontroli władzy kościelnej.
Przedmiotem kultu jest Bóg w Trójcy Jedyny. Każdy akt kultu, nawet modlitwa do NMP czy świętych, jest aktem hołdu oddawanym w pierwszej kolejności Bogu, który jest Stwórcą wszystkiego i wszystkich oraz źródłem wszelkiej świętości i łaski. Zasada ta broni nas przed grzechem bałwochwalstwa.
„Didache” poświęcone wczesnochrześcijańskim celebracjom è połączone
„Didaskalia” z agapami – ucztami miłości.
Ważnym elementem jest pojednanie.
Brać udział w liturgii – 48 punkt KL è czynny, pełny i świadomy udział.
Społeczna cecha Kościoła – Kościół żyje we wspólnocie, działa we wspólnocie, zbawia we wspólnocie. Wspólnota ma hierarchiczny charakter:
ü Biskup - łac. episcopus z gr. epískopos: nadzorca) -w kościołach chrześcijańskich duchowny o najwyższych święceniach. W głównych tradycjach chrześcijańskich biskupi są kontynuatorami misji apostołów. Na tym polega ich główna teologiczna funkcja.
ü Prezbiter - od presbýteros starszy — w wielu kościołach chrześcijańskich duchowny mający prawo odprawiania mszy. We wczesnym okresie funkcjonowania tych urzędów były one tożsame z urzędami biskupów. Na przełomie III i IV w. prezbiterów zaczęto nazywać kapłanami (większość osób tytułowanych „księżmi” w Kościele Katolickim jest właśnie prezbiterami).Przed święceniami prezbiteratu, współcześnie kapłan rzymskokatolicki uzyskuje święcenia diakonatu. Do czasu pontyfikatu Pawła VI, w całym kościele łacińskim przed diakonatem przyjmowano także święcenia subdiakona, a jeszcze wcześniej święcenia niższe (utrzymane w katolickich kościołach wschodnich).
ü Diakon - pierwotnie najniższy stopień w trójstopniowej hierarchii kapłaństwa urzędowego, w skład której wchodzili diakoni, prezbiterzy (kapłani) i biskupi.).Diakonat wykształcił się w początkach chrześcijaństwa jako święcenie pomocnicze, przeznaczone dla osób odpowiedzialnych za funkcje praktyczne i charytatywne we wspólnocie chrześcijańskiej. Z czasem przestano przestrzegać tej zasady, a diakoni zaczęli pełnić również pewne funkcje liturgiczne (czytanie Ewangelii, podawanie intencji wiernych, głoszenie Słowa Bożego, rozdawanie Eucharystii) oraz uzyskali między innymi możliwość udzielania sakramentu chrztu i prowadzenia pogrzebu.Dość szybko diakonat utracił swe znaczenie jako jedno z głównych święceń i stał się święceniem przejściowym, udzielanym klerykom na rok przed przyjęciem święceń kapłańskich.
ü Akolita
15 sierpnia 1972 r. papież Paweł VI w dekrecie Ministeria Quedam zniósł święcenia niższe w kościele łacińskim, ustanawiając w zamian posługi lektora i akolity.
ü - termin ten pochodzi od greckiego słowa "akólouthos" - "towarzyszący, idący za kimś", czy też czasownika "akóloutheo" - "iść za kimś, nasladować, towarzyszyć". W katolickich kościołach wschodnich i niektórych zgromadzeniach w kościele łacińskim osoba posiadająca najwyższy stopień święceń niższych. (przed subdiakonatem). Obecnie akolita - według prawa kanonicznego - jest ustanawiany do pomocy kapłanowi i diakonowi podczas Mszy Świętej i innych czynności liturgicznych. Może więc on udzielać Komunii św. w czasie Mszy lub poza nią, zanosić ją do chorych, lub w wypadku konieczności podać ją umierającemu jako wiatyk. Może wystawić Najświętszy Sakrament do adoracji, nie ma natomiast prawa udzielenia nim błogosławieństwa. Posługi akolitatu udziela biskup. W czasie tego obrzędu na znak dopuszczenia do służby Eucharystii kandydat otrzymuje z rąk biskupa patenę z chlebem lub kielich z winem.
ü Subdiakon - w katolickich kościołach wschodnich i niektórych zgromadzeniach w kościele łacińskim osoba posiadająca najniższy stopień wyższych święceń kapłańskich. Święcenia subdiakonatu upoważniają do posługi z kielichem przy ołtarzu oraz do czytania Epistoły.W kościele łacińskim dawniej przyjmowali je wszyscy kandydaci do kapłaństwa. Obecnie święcenia subdiakonatu zniesiono, a funkcje subdiakona pełnią akolita i lektor.
ü Lektor - w katolickich kościołach wschodnich i niektórych zgromadzeniach w kościele łacińskim osoba posiadająca drugi stopień święceń niższych. Obecnie, odpowiednio przygotowany kandydat otrzymuje promocję od kapłana (zwykle biskupa). Wyróżniamy dwa rodzaje tej posługi: lektor normalny (każdy chłopak w wieku gimnazjalnym, który służy przy ołtarzu jako ministrant) i alumn seminarium duchownego. Ten drugi oprócz prawa do czytania podczas nabożeństw wszystkich czytań z wyjątkiem Ewangelii, może święcić: potrawy wielkanocne w Wielką Sobotę oraz maszyny rolnicze. W czasie obrzędu ustanawiania lektora (w trakcie formacji seminaryjnej, na III roku) biskup wręcza mu Pismo Święte na znak władzy oficjalnego go głoszenia.
W Ogólnym wprowadzeniu do Mszału Rzymskiego (91-111) jest mowa o tym, że główne miejsce w celebrze zajmuje celebrans – główny liturg celebracji; nie na mocy wyboru wiernych lecz na mocy świeceń kapłańskich – w imieniu Chrystusa (In persona Christi). Kapłan użycza Chrystusowi swoich rąk, swoich słow.
Punkt 48 stwierdza, ze w zgromadzeniu liturgicznym nie może zabraknąć wiernych, którzy są zobowiązani w święta nakazane i w niedziel do uczestniczenia w liturgii.
Psałterzysta – śpiewający psalm responsoryjny.
Psalm responsoryjny, część Mszy Świętej a dokładniej liturgii słowa w Kościele Rzymskokatolickim. Następuje pomiędzy pierwszym a drugim czytaniem lub po pierwszym czytaniu jeśli odczytywane jest tylko pierwsze czytanie. Tekst pochodzi z Księgi Psalmów, przy czym pomiędzy kolejnymi zwrotkami odśpiewywanymi przez kapłana bądź chór, wierni odpowiadają jednowersowym refrenem (stąd nazwa).
Ministranci – liturgiczna obsługa ołtarza.
Porządkowi – służba ładu.
Całe nasze życie upływa w komunikacjiè znaki:
ü Naturalne – związek między nim a tym co znaczy jest naturalny, z natury rzeczy
ü Umowne – związek między nim a tym co oznacza wynika z umowy miedzy ludźmi np. znaki drogowe, alfabet
ü Mieszane – mają coś z jednej grupy i z drugiej è dym z kadzielnicy- modlitwa wznoszona do Boga; woda podczas chrztu – obmycie z grzechu pierworodnego.
Znaki liturgiczne to znaki mieszane – KL 37.
Liturgia jest światem znaków. Szczególnie uwydatnił to w swojej definicji C. Vagiggini. Wszystko w liturgii jest znakiem – zgromadzenie liturgiczne, osoba celebransa, spełniający funkcje liturgiczne związane bezpośrednio z celebransem czy też ludem, czas liturgiczny ze swoim następstwem dni, tygodni, miesięcy, przestrzeń miejsc przeznaczonych do sprawowania liturgii, szaty, przedmioty, przybory. Przede wszystkim zaś sakramenty święte i sakramentalia.
Jedne ze znaków – symboli liturgicznych – mają swoje pochodzenie od Jezusa (Eucharystia, chrzest). Inne ukształtowała tradycja tworząca się przez życie w wierze i miłości Chrystusa w konkretnych sytuacjach kultowych i polityczno społecznych.
Wymiary znaków liturgicznych:
ü Rememoratywny – wspomnieniowy, powoduje on uprzednie przygotowawcze działanie Boga w historii zbawienia, które wskazało by na rzeczywistość danego znaku, były by jego figurą, typem;
ü Urzeczywistniający – anamnestyczny; rzeczywistość zbawcza dokonana przez Jezusa staje się w Duchu Świętym obecna w liturgicznym działaniu;
ü Eschatyczny – prognostyczny; znaki liturgiczne jako działania Chrystusa, Kyrios Zmartwychwstałego, daje realny udział „już” i „teraz” w rzeczywistości eschatycznej. Inicjalne wprowadzają w rzeczywistość czasów ostatecznych;
ü Zobowiązujący, obligatoryjny, konkretne działanie liturgiczne pociąga za sobą konieczność pewnych postaw, „kontynuacji” w życiu codziennym. Szczególnie wyraźnie ujawnia się to w znakach sakramentalnych. Z nowego bytu wypływa inny, nowy sposób działania.
Symbolika elementów naturalnych w liturgii”
ü Światło, - element ten jest stworzeniem Boga. Biblia używa słowa światłość jako symbolu Boga; Bóg jest światłością (1J, 3-5
„Nowina, którą usłyszeliśmy od Niego i którą wam głosimy, jest taka: Bóg jest światłością, a nie ma w Nim żadnej ciemności.”
ü ), spotykam również określenie : „Pan przyodziany światłością” (Ps 104, 2
„światłem okryty jak płaszczem”
ü ) i „mieszka w niedostępnej światłości” (1 Tm 6, 16
„jedyny, mający nieśmiertelność, który zamieszkuje światłość niedostępną,”
ü ). Prorocy zapowiadali „wielkie światło” (Iz 4, 20; 60, 19
„...
STUDENTKA26