Objawowe i przyczynowe klasyfikacje wad wymowy - dyslalia.pdf
(
67 KB
)
Pobierz
Microsoft Word - Objawowe i przyczynowe klasyfikacje wad wymowy - dyslalia
Strona główna
>
Wady wymowy
>
Klasyfikacja
Wady wymowy w polskim pi
Ļ
miennictwie przyporz
Ģ
dkowane s
Ģ
do terminu dyslalia. Pod
tym jednym poj
ħ
ciem kryj
Ģ
si
ħ
ró
Ň
nego rodzaju zaburzenia i wady artykulacyjne
spowodowane ró
Ň
norodnymi czynnikami.
Dyslalia polega na niemo
Ň
no
Ļ
ci prawidłowego wymawiania jednego, kilku, kilkunastu,
a nawet wszystkich d
Ņ
wi
ħ
ków (bełkot) - dotyczy zaburze
ı
d
Ņ
wi
ħ
kowej strony j
ħ
zyka
objawiaj
Ģ
cych si
ħ
:
•
zniekształceniem głosek (ich deformacj
Ģ
),
•
zast
ħ
powaniem głosek (substytucj
Ģ
),
•
opuszczaniem głosek (elizj
Ģ
).
W wyniku powy
Ň
szych wad brzmienie mowy odbiega od ogólnie przyj
ħ
tej normy
wymawianiowej.
Terminowi dyslalia nadaje si
ħ
ró
Ň
ne znaczenie i ró
Ň
nie ustala si
ħ
zakres tego poj
ħ
cia.
W opinii wielu autorów zawieraj
Ģ
si
ħ
w nim wszelkie zaburzenia artykulacyjne. Chodzi tu
zarówno o te, które s
Ģ
wynikiem wolniejszego tempa i rytmu rozwojowego, jak i te, które
towarzysz
Ģ
powa
Ň
nym schorzeniom. Poj
ħ
ciem tym okre
Ļ
la si
ħ
pojedyncze formy zaburze
ı
w realizacji d
Ņ
wi
ħ
ków mowy, a tak
Ň
e formy, które wyst
ħ
puj
Ģ
wspólnie z innymi
zaburzeniami, a zaburzenia artykulacyjne s
Ģ
tylko jednym z objawów. Te liczne zmiany
w zakresie poj
ħ
cia DYSLALIA sprawiaj
Ģ
,
Ň
e raz jest ona traktowana jako zaburzenie j
ħ
zyka,
a innym razem jako zaburzenie artykulacji, lub te
Ň
zaburzenie rozwoju j
ħ
zyka.
Ró
Ň
norodno
Ļę
definiowania
dyslalii
obrazuje
poni
Ň
szy
wykres:
Przedstawiciele pierwszej grupy to I. Styczek i S. Grabias. Według Styczek dyslalia stanowi
zej
Ļ
ciow
Ģ
, przemijaj
Ģ
c
Ģ
, mniej nasilon
Ģ
posta
ę
alalii wskutek pó
Ņ
niejszego dojrzewania
struktur mózgowych.
W takim rozumieniu I. Styczek wyró
Ň
nia dwa rodzaje dyslalii:
a.
dyslalia percepcyjna inaczej sensoryczna, impresywna, receptywna.
Wymowa wyrazów jest zniekształcona, ale dziecko nie poprawia si
ħ
i nawet nie
próbuje prawidłowo artykułowa
ę
głosek, bo nie ma prawidłowych wzorców
słuchowych. Efektem jest zjawisko wypowiadania tego samego wyrazu w ró
Ň
ny
sposób. W komunikacji słownej wyst
ħ
puje nadmierna gestykulacja i mimika twarzy.
Powtórzenie i rozró
Ň
nienie nowych d
Ņ
wi
ħ
ków sprawia wiele trudno
Ļ
ci. Objawom
mo
Ň
e towarzyszy
ę
amuzja czyli trudno
Ļę
w rozpoznawaniu melodii. Mowa jest
agramatyczna, rozumienie wyrazów utrudnione. Dziecko ma trudno
Ļę
w znalezieniu
słów adekwatnych do sytuacji. Na skutek wyst
ħ
powania zaburze
ı
słuchu
fonematycznego dziecko ma du
Ň
e trudno
Ļ
ci w rozró
Ň
nianiu głosek ró
Ň
ni
Ģ
cych si
ħ
jedn
Ģ
cech
Ģ
, np. głoski d
Ņ
wi
ħ
czne i bezd
Ņ
wi
ħ
czne. Ma równie
Ň
problemy
z rozró
Ň
nianiem wyrazów ró
Ň
ni
Ģ
cych si
ħ
jedn
Ģ
głosk
Ģ
, np. nas- nasz, was- wasz,
albo ma trudno
Ļę
z rozró
Ň
nianiem wyrazów, w których wyst
ħ
puj
Ģ
głoski podobne,
np. zeszyt, scena, Szczecin.
b.
dyslalia ekspresywna inaczej motoryczna, ruchowa, rozwojowa.
Charakteryzuje si
ħ
z jednej strony dobrym rozumieniem, a je
Ļ
li jest ono zaburzone
to tylko w stopniu nieznacznym, a z drugiej strony natomiast utrudnione mo
Ň
e by
ę
rozumienie długich zło
Ň
onych zda
ı
. Dyslalii ekspresywnej mo
Ň
e towarzyszy
ę
obni
Ň
ona sprawno
Ļę
ruchowa, niezr
ħ
czno
Ļę
w wykonywaniu precyzyjnych ruchów,
trudno
Ļ
ci w odtwarzaniu melodii, pomimo rozpoznawania fałszu u siebie i u innych.
Głoski mog
Ģ
by
ę
artykułowane prawidłowo, wyst
ħ
puj
Ģ
jednak trudno
Ļ
ci
w artykułowaniu grup spółgłoskowych i wyrazów. Dziecko ma trudno
Ļ
ci w ł
Ģ
czeniu
głosek w wi
ħ
ksze cało
Ļ
ci.
Stopnie nasilenia dyslalii motorycznej mog
Ģ
by
ę
ró
Ň
ne.
•
w dyslalii motorycznej du
Ň
ego stopnia dzieci mog
Ģ
artykułowa
ę
tylko niektóre
głoski według Styczek s
Ģ
to: a, o i spółgłoski t, d
•
dyslalia motoryczna małego stopnia charakteryzuje si
ħ
myleniem głosek
ró
Ň
ni
Ģ
cych si
ħ
jedn
Ģ
cech
Ģ
na skutek niestało
Ļ
ci wzorców kinestetyczno-
ruchowych lub ich braku.
Logopedyczna klasyfikacja dyslalii według S. Grabiasa
okre
Ļ
la dyslali
ħ
jako wycofuj
Ģ
ce si
ħ
stadium alalii
, w której kompetencje j
ħ
zykowe nie wykształcaj
Ģ
si
ħ
w ogóle lub wykształcaj
Ģ
si
ħ
w stopniu niewystarczaj
Ģ
cym do realizacji prawidłowej wypowiedzi w zwi
Ģ
zku
z niewła
Ļ
ciwie funkcjonuj
Ģ
cym słuchem fonematycznym.
Przedstawiciele drugiej grupy zajmuj
Ģ
stanowisko,
Ň
e
dyslalia jest zaburzeniem artykulacji
B. Sawa uwa
Ň
a,
Ň
e dyslalia to zaburzenie artykulacyjne polegaj
Ģ
ce na zniekształcaniu,
opuszczaniu i wstawianiu głosek. H. Spionek okre
Ļ
la dyslali
ħ
jako zaburzenie mowy
polegaj
Ģ
ce na niemo
Ň
no
Ļ
ci prawidłowego wymawiania okre
Ļ
lonych d
Ņ
wi
ħ
ków. A. Balejko
z kolei uwa
Ň
a,
Ň
e jest to zaburzenie mowy polegaj
Ģ
ce na niemo
Ň
no
Ļ
ci prawidłowego
wypowiadania jednego lub kilku d
Ņ
wi
ħ
ków. Uwa
Ň
a,
Ň
e jest to zaburzenie d
Ņ
wi
ħ
kowej strony
j
ħ
zyka wyra
Ň
aj
Ģ
ce si
ħ
w formie zniekształcania d
Ņ
wi
ħ
ków b
Ģ
d
Ņ
takiego ich zast
ħ
powania,
Ň
e w rezultacie brzmienie jest niezgodne ze społeczn
Ģ
norm
Ģ
wymawianiow
Ģ
. Schulthes
zdefiniował poj
ħ
cie dyslalii bior
Ģ
c za podstaw
ħ
przyczyny jej powstania i okre
Ļ
la jako wad
ħ
wymowy polegaj
Ģ
c
Ģ
na niemo
Ň
no
Ļ
ci wymawiania jednego b
Ģ
d
Ņ
kilku d
Ņ
wi
ħ
ków, która
spowodowana jest defektami narz
Ģ
dów mowy. W. Ołtuszewski, dyslali
Ģ
nazwa wad
ħ
wymowy, która nie jest spowodowana defektami w obr
ħ
bie aparatu artykulacyjnego.
To zaburzenie mowy pochodzenia korowego: wolniejsze przyswajanie sobie j
ħ
zyka wskutek
opó
Ņ
nionego wykształcenia si
ħ
pewnych struktur mózgowych.
M. E. Chwatcew uwa
Ň
a,
Ň
e dyslalia to jedna z form wad wymowy uwarunkowana defektami
narz
Ģ
dów mowy b
Ģ
d
Ņ
ich niesprawno
Ļ
ci
Ģ
. Prawdima wyró
Ň
nia z wad wymowy te zaburzenia
artykulacyjne, które nie s
Ģ
spowodowane defektami słuchu i nale
ŇĢ
do dyslalii.
W 1977 r. Mi
ħ
dzynarodowe Towarzystwo Logopedów i Foniatrów zaproponowało, by
przedrostek
a-
oznaczał brak jakiej
Ļ
funkcji,
dys-
Ļ
wiadczył o jej zniekształceniu,
ograniczeniu, rdze
ı
lalia
oznaczał zaburzenia czynno
Ļ
ci narz
Ģ
dów artykulacyjnych,
zlokalizowanych na najni
Ň
szym pi
ħ
trze mechanizmów mowy. W
Ļ
wietle tych zalece
ı
,
o dyslalii jako odr
ħ
bnej jednostce nozologicznej nale
Ň
y mówi
ę
wówczas, gdy przyczyny
zaburze
ı
zlokalizowane s
Ģ
na najni
Ň
szym pi
ħ
trze mechanizmów mowy.
Według klasyfikacji foniatrycznej do dyslalii zalicza si
ħ
nast
ħ
puj
Ģ
ce wady wymowy:
•
sygmatyzm,
czyli nieprawidłow
Ģ
realizacj
ħ
głosek
dentalizowanych:
(
ĺ
,
ń
,
Ę
, D
ń
, S, Z, C, DZ, SZ,
ņ
, CZ, D
ņ
)
•
rotacyzm, czyli nieprawidłow
Ģ
realizacj
ħ
głoski R
•
kappacyzm, czyli nieprawidłow
Ģ
realizacj
ħ
głoski K
•
gammacyzm, czyli nieprawidłow
Ģ
realizacj
ħ
głoski G
•
lambdacyzm, czyli nieprawidłow
Ģ
wymow
ħ
głoski L
•
betacyzm, czyli nieprawidłow
Ģ
realizacj
ħ
głoski B
•
mow
ħ
bezd
Ņ
wi
ħ
czn
Ģ
, czyli wymawianie głosek d
Ņ
wi
ħ
cznych jak ich bezd
Ņ
wi
ħ
czne
odpowiedniki
•
rynolalia (nosowanie)
•
palatolalia
•
inne odchylenia od normalnej artykulacji.
H. Mierzejewska i D. Emiluta-Rozya to autorki drugiej współczesnej klasyfikacji zaburze
ı
mowy. Według nich termin dyslalia powinien odnosi
ę
si
ħ
tylko do tych przypadków:
•
które s
Ģ
zwi
Ģ
zane z nieprawidłow
Ģ
budow
Ģ
narz
Ģ
dów mowy, słuchu i zlokalizowane
s
Ģ
na obwodzie;
•
w których zaburzenia artykulacyjne s
Ģ
jedynym, izolowanym objawem zaburze
ı
mowy lub zaburze
ı
rozwoju
mowy;
•
które nie s
Ģ
wynikiem uszkodze
ı
lub dysfunkcji zlokalizowanych na wy
Ň
szych (ni
Ň
obwodowe) pi
ħ
trach mechanizmów mowy, ani te
Ň
nie wynikaj
Ģ
z deprywacji
Ļ
rodowiskowej.
G. Jastrz
ħ
bowska uwa
Ň
a,
Ň
e dyslalia odnosi si
ħ
do zaburze
ı
artykulacyjnych o
Ļ
ci
Ļ
le
okre
Ļ
lonej etiologii. Przyczyna zlokalizowana jest na najni
Ň
szym pi
ħ
trze mechanizmów
mowy czyli w obwodowych narz
Ģ
dach mownych lub przyczyn
Ģ
jest dysfunkcja receptora
słuchu. Jednocze
Ļ
nie zaznacza,
Ň
e dyslalia odnosi si
ħ
do zaburze
ı
tylko płaszczyzny
segmentalnej wypowiedzi słownej. Dyslali
Ģ
powinni
Ļ
my nazywa
ę
„...tylko te zaburzenia
artykulacji, które s
Ģ
wyrazem trudno
Ļ
ci w tworzeniu substancji fonicznej w płaszczy
Ņ
nie
segmentalnej o
Ļ
ci
Ļ
le okre
Ļ
lonej etiologii tzn. wynikaj
Ģ
cej z defektów strukturalnych
w obr
ħ
bie krtani, jamy ustnej, jamy nosowej, receptora słuchowego, którym mog
Ģ
cho
ę
nie
musz
Ģ
towarzyszy
ę
dodatkowe problemy, takie jak: niewielkie zaburzenie słuchu, obni
Ň
enie
inteligencji, sprawno
Ļ
ci motorycznej czy opó
Ņ
nienie rozwoju mowy. Jednak problemy te nie
mog
Ģ
by
ę
na tyle powa
Ň
ne, by mo
Ň
na je było uzna
ę
za wystarczaj
Ģ
c
Ģ
przyczyn
ħ
zaburze
ı
artykulacji. Do dyslalii powinno si
ħ
zalicza
ę
te wady wymowy, które s
Ģ
efektem braku
anatomicznych warunków do poprawnej wymowy”. Dzi
ħ
ki temu stwierdzeniu mo
Ň
na
powiedzie
ę
,
Ň
e pogl
Ģ
dy autorki wci
Ģ
gaj
Ģ
j
Ģ
te
Ň
do objawów jak i przyczyn.
A zatem, dyslalia według Jastrz
ħ
bowskiej to, to samo co dysglosja według Styczek. L.
Kaczmarek terminem dyslalia okre
Ļ
lił wadliw
Ģ
realizacj
ħ
fonemów w płaszczy
Ņ
nie
segmentalnej. Autor nie wskazuje wyra
Ņ
nej przyczyny, uwa
Ň
a bowiem,
Ň
e jest to zaburzenie
artykulacji o ró
Ň
nej etiologii.
Według G. Demel dyslali
Ģ
jest nieprawidłowo
Ļę
w realizacji jednej głoski, wielu głosek,
lub te
Ň
niemal wszystkich głosek od razu, natomiast kra
ı
cowy stan autorka nazywa bełkotem.
W diagnostycznej i statystycznej klasyfikacji zaburze
ı
psychicznych termin dyslalia nie
pojawia si
ħ
w ogóle. Zamiast niego jest zaburzenia fonologiczne, które oznaczaj
Ģ
upo
Ļ
ledzenie u
Ň
ywania rozwojowo oczekiwanych d
Ņ
wi
ħ
ków odpowiednich do wieku
i dialektu osobnika. Zaburzenia te dotycz
Ģ
bł
ħ
dów w produkcji fonologicznej zwi
Ģ
zanych
z upo
Ļ
ledzeniem j
ħ
zykowej kategoryzacji d
Ņ
wi
ħ
ków. W tej klasyfikacji zaburzenia nie
powstaj
Ģ
w wyniku upo
Ļ
ledzenia motoryki, upo
Ļ
ledzenia sensorycznego, zaburze
ı
neurologicznych, upo
Ļ
ledzenia umysłowego, deprywacji
Ļ
rodowiskowej, a ich pochodzenie
jest nieznane.
Trzecia grupa autorów uwa
Ň
a,
Ň
e
dyslalia jest zaburzeniem rozwoju j
ħ
zyka
w aspekcie
artykulacyjnym (fonologicznym). Przedstawicielem tej grupy jest H. Rodak. W swojej
ksi
ĢŇ
ce „Terapia dziecka z wad
Ģ
wymowy” wyja
Ļ
nia,
Ň
e dyslalia to zaburzenie mowy,
a wła
Ļ
ciwie zaburzenie rozwoju mowy dotycz
Ģ
ce tylko jednego aspektu j
ħ
zyka, a mianowicie
artykulacyjnego. A. Pruszewicz do zaburze
ı
artykulacji wł
Ģ
czył zjawisko rozwojowe zwane
przez niego bełkotem czyli dyslali
Ģ
. Dyslalia to zaburzenie artykulacji, w którym brakuje
zupełnie poszczególnych głosek jako fonemów mowy ojczystej lub zespołu głosek. S
Ģ
one
zast
ħ
powane przez inne głoski, b
Ģ
d
Ņ
te
Ň
tworzone w sposób wadliwy. Zaburzenie
to wyst
ħ
puje w rozwoju mowy i j
ħ
zyka.
W Mi
ħ
dzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10-
rewizja dziesi
Ģ
ta) w
Ļ
ród zaburze
ı
rozwoju psychicznego wyró
Ň
nia si
ħ
zaburzenia rozwoju
mowy i j
ħ
zyka. ICD-10 uznaje dyslali
ħ
jako jedn
Ģ
z wielu form specyficznych zaburze
ı
artykulacji, w którym posługiwanie si
ħ
przez dziecko d
Ņ
wi
ħ
kami mowy jest poni
Ň
ej poziomu
odpowiedniego do wieku umysłowego, przy prawidłowym rozwoju pozostałych umiej
ħ
tno
Ļ
ci
j
ħ
zykowych.
Do najwa
Ň
niejszych przyczyn dyslalii nale
ŇĢ
:
•
zaburzenia słuchu fonemowego
•
zaburzenia syntezy i analizy słuchowej, niedosłuch, głuchota.
•
niska gotowo
Ļę
do obserwowania i na
Ļ
ladowania mowy otoczenia
•
czynniki społeczne - niepoprawny wzorzec wymowy słyszany w rodzinie
•
obni
Ň
ony poziom inteligencji
•
opó
Ņ
niony rozwój psychomotoryczny dziecka
•
anatomiczne uszkodzenia obwodowych organów mowy (aparat artykulacyjny), przy
czym zniekształcenia warg raczej nie powoduj
Ģ
dyslalii, ale anomalia w zakresie
uz
ħ
bienia i wady zgryzu mog
Ģ
powodowa
ę
zniekształcenia artykulacji głosek
z
ħ
bowych; istotny ze wzgl
ħ
du na dobr
Ģ
wymow
ħ
jest tak
Ň
e stan podniebienia
•
słaba sprawno
Ļę
narz
Ģ
dów mowy oraz choroby organiczne systemu nerwowego.
UWAGA!
Nie nale
Ň
y myli
ę
dyslalii jako wadliwej wymowy z opó
Ņ
nionym rozwojem mowy, który
przejawia si
ħ
w: pó
Ņ
nym gaworzeniu, pó
Ņ
niejszym wymawianiu pierwszych słów i zda
ı
.
Przyczyn
Ģ
dyslalii mog
Ģ
by
ę
tak
Ň
e:
•
czynniki wrodzone
•
opó
Ņ
nienie rozwoju umysłowego
•
uszkodzenia centralnego układu ruchowego
•
słaba pami
ħę
słuchowa, oraz słuch fonematyczny
Przyczyn opó
Ņ
nienia mowy upatruje si
ħ
tak
Ň
e:
•
w czynnikach dziedzicznych (st
Ģ
d tak cz
ħ
ste pytania do rodziców, o to w jakim wieku
oni zacz
ħ
li mówi
ę
),
•
w osłabieniu uwagi i ogólnej sprawno
Ļ
ci motorycznej wszystkich mi
ħĻ
ni, wi
ĢŇ
e si
ħ
z tym równie
Ň
pó
Ņ
niejsze ni
Ň
zwykle siadanie, stawanie i chodzenie. Niekiedy
opó
Ņ
nienie rozwoju mowy mo
Ň
e wynika
ę
z poczucia odrzucenia spowodowanego
pojawieniem si
ħ
młodszego rodze
ı
stwa w domu.
Opracowanie - Marzena Mieszkowicz - neurologopeda
Strona główna
>
Wady wymowy
>
Klasyfikacja
Plik z chomika:
papaja364
Inne pliki z tego folderu:
WADY WYMOWY WIEKU WCZESNOSZKOLNEGO(1).rar
(123 KB)
Dyslalia jako zaburzenie mowy(1).pdf
(188 KB)
ćwiczenie słuchu fonemowego(1).zip
(6317 KB)
Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne(1).doc
(63 KB)
ćw. logopedyczne.rar
(1486 KB)
Inne foldery tego chomika:
Anatomia
Artykuły
Artykuły, książki
Chcę Mówić Wyraźnie
Co zrobić gdy... - gra dydaktyczna
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin